Morgunblaðið - 06.10.1995, Qupperneq 29

Morgunblaðið - 06.10.1995, Qupperneq 29
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 6. OKTÓBER 1995 29 AÐSEIMDAR GREINAR Af sjálfumglöðum markaðsmönn- um og vongóðum höfundum í Morgunblaðinu um daginn mátti lesa fróðlegar vangaveltur um kvikmyndabrans- ann í Hollywood, og hvernig hagnaðarvon- in og gírugir mark- aðsmenn hefðu leikið þessa atvinnugrein, þannig að myndast hefur eins konar upp- boðsmarkaður um hvað eina, sem leitt hefur til mikilla svipt- inga, ýmist stórgróða eða stórtaps, og ein- T , , _ hæfrar framleiðslu Jakob F. Asgemssop þar sem miðlungsleikurum er hampað sem stjörnum. Skemmtanaiðnaðurinn mun flestum leiður, en nú hafa lögmál hans að ýmsu leyti skotið rótum í bókautgáfu stórþjóðanna. Um sumt er bókaútgáfa vissu- lega lík kvikmyndaframleiðslu. Stofnkostnaður er mikill; það mun t.d. einungis kosta helmingi meira að gefa út og selja tíu þúsund ein- tök af bók en þúsund eintök. Þá er útgefendum nauðsyn á metsölu- bók til að borga tapbækur, en tap mun vera á hveijum tveimur titlum af þrem. Og rétt eins og í kvik- myndabransanum veit enginn hvaða bók slær í gegn, sem þýðir mikla óvissu - og er það vel kunn- ugt hér á landi að þegar líður að jólum eru útgefendur ýmist að því komnir að fá magasár eða í þann mund að fara yfirum á taugum. Þær hliðstæður sem eru með bókaútgáfu og kvikmyndafram- leiðslu urðu til þess að markaðs- spekúlantar skemmtanaheimsins sáu skyndilega hilla undir mikinn gróða og ruddust með fyrirgangi inn í hinn kyrrláta heim bókaút- gáfunnar og hafa á skömmum tíma gerbreytt ásýnd hans. Sá notalegi blær sem var yfir útgáfu- heiminum, og t.d. skín í gegn í hinni indælu bók Muriel Sparks um sjötta áratuginn í Englandi, A Far Cry from Kensington, heyrir nú sögunni til. En leiðarljós markaðsmanna, hagnaðarvonin, reyndist brigðult á þessum nýja vettvangi. Markaðsmennirnir hafa engan sérstakan áhuga á bókum, þeir líta á bókina sem „vöru“ og lesend- ; urna sem „neytendur". Og ef „var- an“ þykir svara „þörfum markað- arins“ í einhverju efni, þá þarf einungis að „markaðssetja“ hana rétt til að hún seljist. Til að hreppa bestu „vöruna“ hafa markaðs- menn verið tilbúnir að borga „sanngjarnt" verð, og hafa agentar, umboðsmenn rithöf- unda, gengið á lagið, en agentamir fá í sinn hlut hundraðshluta af samningi höfundarins og leggja því allt kapp á að knýja fram sem hæstan samning. Afleiðingin af þess- um uppboðsmarkaði er sú, að peningarnir fara til mun færri höf- unda, og hafa sumir getið sér þess til að skáldsöguhöfundum með samning hafi fækkað um helming. Útgáfu- fyrirtækin eru þannig orðin verk- færi fárra heimsfrægra höfunda, sem krefjast svimandi hárra fyrir- framgreiðslna í krafti frægðar sinnar. Útgefendurnir hafa ekki lengur peninga, né áhuga, á að rækta höfunda með því að gefa út eftir þá kannski 2-3 bækur með tapi til að veita þeim fótfestu og í þeirri von að með 3ju eða 4ðu bók takist þeim að festa sig í sessi og jafnvel að slá í gegn. Slikar „fjárfestingar“ hugnast ekki hinni nýju kynslóð markaðsmanna, því skjótfenginn gróði er þeirra ær og kýr. Markaðsmaður spurði eitt sinn gamlan útgáfustjóra: - Af hveiju eyðum við svona miklum tíma í höfunda? Annað- hvort eru þeir þess virði að gefa þá út eða ekki! Staðreyndin er sú að bókin er ekki eins og hver önnur „vara“, nema þá þegar hún er fullgerð og tilbúin til sölu. Það er löng reynsla fyrir því að til að standa sig í bókaútgáfu þurfa menn að hafa nef fyrir bókum. Og þeir sem hafa áhuga á og geta búið til bækur, sem vert er að lesa, eru alls ekki drifnir áfrarn af hagnaðarvoninni einni saman, en í huga hinna nýju markaðsmanna er ekki til annar drifkraftur í rekstri en hagnaðar- vonin. Að réttu lagi ætti að halda markaðsmönnum víðs fjarri öllu sem lýtur að gerð bókar nema sölu- og kynningarstarfinu á hinni fullbúnu bók. Vegna skammsýni sinnar hafa markaðsmenn tapað miklum fjár- hæðum í bókaútgáfu undanfarin 7-8 ár og hafa sviptingarnar ekki verið minni þar en í kvikmynda- bransanum. Það sem ■ mönnum finnst hvað sérkennilegast við ráðslag markaðsmannanna er það skipulagsleysi og bruðl sem ein- Jakob F. Ásgeirsson fjallar um afleiðingam- ar af strandhöggi markaðsmanna í bóka- útgáfu og hugmyndir um að rithöfundar gefi , útverksínsjálfir. kennt hefur rekstur þeirra. Þeir eru einlægt að „veðja“ á bækur og gróðafíknin leiðir þá tíðum í ógöngur. Hagnaðarvonin ein dug- ar víst skammt sem leiðarljós í rekstri; það þarf ráðdeild og hygg- indi til að byggja upp lífvænlegan rekstur og ekki síður ríka ábyrgð- arkennd. íhaldsmenn á borð við Paul Johnson hafa jafnvel heimtað löggjöf til að hafa taumhald á spekúlöntum í bókaútgáfu, því þeir séu í engu frábrugðnir þeim sem spekúlera á verðbréfamarkaði og hefur löggjafínn talið sér skylt að setja reglur um þá starfsemi. Einn af kunnari útgáfustjórum í Englandi af gamla skólanum, Christopher Sinclair-Stevenson, setti á fót eigið útgáfufélag, þegar strandhögg markaðsmanna skall á, og gaf út ýmsar merkar bæk- ur, réð m.a. Peter Ackroyd til að skrifa stórar ævisögur um Dickens og Blake, en áður en bókin um Blake kom út, var einn markaðs- risinn (Reed) búinn að gleypa Sinclair-Stevenson félagið. Eitt af fyrstu verkum hins nýja eiganda var að skrifa allmörgum ljóðskáldum Sinclair-Stevenson bréf þess efnis, að því miður sæi fyrirtækið sér ekki fært að upp- fylla útgáfusamninga við þau vegna erfiðleika í ljóðabókaútgáfu, en sem sárabót mættu þau halda fyrirframgreiðslunni! Sjálfur missti Christopher Sinclair-Stevenson vinnuna, og ekki alls fyrir löngu skrifaði hann grein í Times sem bar yfirskrift- ina: Útgefendur, hver þarf á þeim að halda? Hann segir bókaútgef- endur ekki lengur sinna skyldum sínum og hvetur nýja höfunda til að gefa út bækur sínar á eigin vegum. Hann nefnir dæmi um nýja höfunda sem hafi lukkast það vel, svo sem Jill Paton Walsh, og líka um ráðsettan höfund, Timothy Mo. En Sinclair-Stevenson fjallar ekkert um þá fjárhagsáhættu sem Hvar er aðhaldið í ríkisbúskapnum? TVÆR nýlegar blaðafregnir hafa vakið athygli mína og sú spurning hefur vaknað hjá mér hvar aðhaldið sé í ríkisbú- skapnum. Báðar þessar fréttir varða kostnað við æðstu stjórn ríkisins. Annars vegar er um að ræða fregn um að kostnaður við breyt- ingar á forsetasetrinu að Bessastöðum nálg- ist nú 1 milljarð króna. Hinsvegar er Edda Helgason um vangreiddan kostnað eftir- Hvíta húsinu að upphæð 15.000 stórlega skuldsett því við lifum um efni fram. Gera menn sér grein fyrir þvi að þess- ir tveir ofangreindir liðir, um 3 milljarðar króna, nema í sköttum á hveija fjögurra manna fjölskyldu, sem einhvern tíma verður að innheimta, um kr. 46.000? Hvernig skyldi Bandaríkjamönnum bregða við ef þeir fengju skattreikning vegna breytinga á óhjákvæmilega fylgir bókaútgáfu og hlýtur að vera höfundum æði mikill þröskuldur við útgáfu eigin bóka; það eru t.d. fáir höfundar sem hafa ráð á að tapa á útgáfu tveggja bóka í þeirri von að hagn- aðurinn af þriðju bókinni muni kippa öllu í liðinn. Burtséð frá fjárhagsáhættunni, ætti íslenskum höfundum um margt að vera það auðveldara að gefa út á eigin vegum en kollegum þeirra meðaT stórþjóða. Þar eð ís- lenskur bókamarkaður stendur einungis í 1-2 mánuði fyrir jól, og eftir það ekki miklllar sölu að vænta, er aðeins um 2-3 mánaða framkvæmdahrinu að ræða. Þarna væri því að ýmsu leyti um góða hvíld og tilbreytingu að ræða fyrir höfundinn; hann er nýbúinn með erfiða bók og vill síst af öllu byija strax á annarri, - og því þá ekki að veija 2-3 mánuðum í að koma bókinni út og á framfæri meðæi batteríin eru að hlaðast á ný? ís- land sýnist auk þess upplagt til sjálfsútgáfu að því leyti að höfund- urinn kemst yfir að kynna bók sína í þeim fáu fjölmiðlum sem hér starfa, en vel má skilja höf- unda sem fallast hendur við allt það umstang sem hlýtur að fylgja því að koma einsamlir bók á fram- færi t.d. um öll Bandaríkin. Og þar eð bókum hér á landi er í raun aðeins sinnt þessa tvo mánuði fyr- ir jól, kemur höfundurinn einfald- lega því sem eftir verður af lagern- um fyrir í kjallaranum sínum þangað til tími er kominn til að setja bókina á útsölu á bókamark- aðnum eftir 1-2 ár. í seinni tíð er auk þess hægt að kaupa margvís- lega verktakaþjónustu í prent- verki, bókbandi, prófarkalestri, kápu og auglýsingagerð, og ekki síst dreifingu, sem gerir það að verkum að höfundurinn þarf ekki að vasast í öllu sjálfur. Síðan kaup- ir hann sér gott bókhaldsforrit í tölvuna sína til að hafa reiður á fjármálunum. Þetta lítur semsé dável út á pappírnum. En ætli veruleikinn sé svo annar? Að minnsta kosti urðu þeir ekki lífseigir bókaútgefendur, þeir íslensku höfundar sem fyrir nokkrum árum prófuðu að gefa út bækur sínar sjálfir, væntanlega með það fyrir augum að græða stórt, en hurfu skjótt aftur í náðar- faðm stór-útgefanda, greinilega fullsaddir af þessu daðri við kapí- talismann. Höfundur er rithöfundur. Þörf er á hertu aðhaldi í ríkisbúskapnum, segir Edda Helgason, sem hér fjallar um tvö útgjaldadæmi. Ég tel að stóraukin þörf sé á frekara 'aðhaldi í ríkisbúskapnum og eðlilegt er að í niðurskurði sé fyrst litið til kostnaðar vegna yfir- stjórnar landsins. Höfundur er framkvæmdastjóri verðbréfafyrirtækisins Handsais hf. launasjóðs Alþingis, um 2 milljarð- ar króna. Við erum smáþjóð, teljum að- eins um 260.000 manns. Ríkið er krónur (USD 230) á hveija fjög- urra manna ijölskyldu? HlutföIIin í íbúatölu eru um 1:1000 ís- land/Bandaríkin. STEINAR WAAGE SKÓVERSLUN D0MUS MEDICA Alltaf í leiðinni! Nýtt morgunútvarp Rásar I, Rásar 2 og fréttastofu Utvarps! „Á níuncia tímanum“ er fréttatengt útvarp sem sent er út á báðum rásum eftir kl. 8.00. 'pcflpiat tnetL ntáli deHfAÍKA í HtmwfUtuc! © RÁSI, RÁS 2 OG FRÉTTASTOFA ÚTVARPS. Bílamarkaöurinn Smiðjuvegi 46E v/Reykjanesbraut Kopavogi, simi 567-1800 Löggild bflasala Opið laugardaga kl. 10-17 sunnudaga kl. 13-18 Fjöldi bifreiða á mjög góðum lánakjörum. Bflaskipti oft möguleg. Toyota Celica Supra 2.8i '84, hvítur, 5 g., álfelgur o.fl. 170 ha. Óvenju gott ein- tak.. V. 460 þús. stgr. l. * — ^53 Toyota Corolla 1.6 GLi Sedan '93, rauð- ur, 5 g., ek. 31 þ. km., rafm. í rúöum, samlæsing, dráttarkúla o.fl. V. 1.150 þús. MMC Pajero V-6 (3000) ’92, vínrauður, sjálfsk., ek. 113 þ. km. Einn m/öllu. V. 2.850 þús. Honda Civic DXi Sedan '94, vínrauður, 5 g., ek. 32 þ. km. V. 1.250 þús. Toyota Corolla 1600 XLi Hatsback ’93, rauður, 5 g., ek. 36 þ. km. V. 1.080 þús. Sk. ód. -A \ J.ÍO s ■á-— Grand Cherokee Laredo '93, rauður, sjálfsk., ek. 71 þ. km., rafm. í öllu, álfelgur o.fl. V. 3.2 millj. Einnig: Grand Cherokee Limited (8 cyl.) '94, sjálfsk., leðurinnr. o.fl., ek. 14 þ. km V. 4.150 þús. Nissan Sunny GTi 2000 ’93, 5 g., ek. 54 þ. km., sóllúga, rafm. í öllu. V. 1.290 þús. MMC Lancer GLi Sedan ’93, samlitir stuðarar, hiti í sætum o.fl. V. 900 þús. MMC Lancer GLXi '91, sjálfsk., ek. aðeins 28 þ. km. V. 870 þús. Toyota Corolla GL Sedan ’92, 5 g., ek. 59 þ. km V. 820 þús. MMC Galant GLSi 4x4 '90, hvítur, 5 g ek. 130 þ. km. V. 990 þús. Nissan Primera SLX 2.0 ’91, 5 g., ek. 83 þ. km. V. 1.050 þús. Subaru Legacy 2.0 Station ’92, grásans., 5 g., ek. 52 þ. km. V. 1.550 þús. M. Benz 190E '84, hvítur, 4 g., ek. 170 þ. km. (ný tímareim o.fl.), spoiler, ABS o.fl. V. 870 þús. MMC L-300 Minibus ’88, grásans., 5 g., ek. 120 þ. km., vél yfirfarin (tímareim o.fl) V. 1.050 þús. Mjög hagstæð lánakjör. Nissan Pathfinder EX V-6 (3000) ’92, 5 dyra, 5 g., ek. 54 þ. km. Fallegur jeppi V. 2.290 þús. M. Benz 190 '88, 4 g., ek. 122 þ. km Gott eintak. V. 1.490 þús. Tilboðsv. 1.190 þús. Toyota Corolla 1600 Si Hatsback '94 rauður, 5 g., ek. 19 þ. km., sóllúga, spoil er o.fl. V. 1.350 þús. Toyota Corolla GTi '88, 5 g., ek. 90 þ km. V. 650 þús. Wagoneer Limited 4.0 L '87, sjálfsk., ek aðeins 79 þ. km., rafm. í öllu, sóllúga o.fl Toppeintak. V. 1.490 þús. Subaru Justy J-12 GL II '90, 5 dyra sjálfsk., ek. aðeins 57 þ. km. V. 590 þús. Subaru Legacy Station '91, 5 g., ek. 66 þ. km. V. 1.190 þús. Sjaldgæfur sportbíll: Nissan 300 ZX V-6 '85, m/t-topp, 5 g., ek. 135 þ. km., rafm í rúðum o.fl. V. 1.200 þús. Tilboðsv. 990 þús. Honda Accord EX Sedan '87, sjálfsk., ek 124 þ. km. Gott eintak. V. 650 þús. Góð iánakjör. Nissan Sunny SR Twln Cam 16V ’88, svartur, 5 g., ek. 120 þ. km., ný tímareim, sóllúga, spoiler o.fl. V. 590 þús. Tilboðsv. 490 þús. Toyota Celica Supra 2.8i 784, hvitur, g., álfelgur o.fl., 170 ha. Gott eintak. V. 490 þús. Hyundai Accent GS '95, 5 g., ek. 12 þ. km. V. 1.020 þús. Suzuki Sidekick JX 5 dyra '91, ek. 85 þ km., vínrauður, 5 g. V. 1.360 þús. Sk. ód Fjörug bflaviðskipti. Vantar góða bfla á skrá og á staðinn.

x

Morgunblaðið

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.