Morgunblaðið - 18.07.1984, Blaðsíða 31

MORGUNBLADIÐ, MIDVIKUDAGUR 18. JÚLÍ 1984
63
Óheilindi og svik formanns
Vélstjórafélags Suðurnesja
— eftir Pál
Vilhjálmsson
Eitt af því sem við teljum þjóð-
félag okkar eiga umfram ýmis
önnur er rétturinn til að stofna
stéttarfélög sem lúta eigin stjórn.
Þar sem sumir virðast ekki skilja
hvers virði frjáls verkalýðsfélög
eru þá skal það reifað í örfáum
orðum.
Á árdögum þess samfélags sem
við búum við, þegar atvinnulífið
tók stakkaskiptum, úr heimilis-
iðnaði í stórrekstur, þá var það ein
meginkrafa vinnandi manna að fá
að stofna stéttarfélög. Þetta mál
var sett á oddinn vegna þess að
mönnum varð ljóst að aðeins þeir
sjálfir þekktu hagsmuni sína, að
aðeins þeir sjálfir gátu varið þessa
hagsmuni. Rétturinn til að stofna
verkalýðsfélög kostaði baráttu,
mikinn svita, mörg tár og oft blóð.
Á endanum hafðist það, — hjá
flestum. Enn eru til samfélög í
okkar heimshluta þar sem frjáls
verkalýðsfélög eiga sér ekki
tilverurétt. Þar er það atvinnurek-
andinn sem hefur hagsmuni vinn-
andi manna í hendi sér. Afkoma
og velferð verkamanna og raunar
alls almennings er líka í samræmi
við það. Hér á landi hefur réttur-
inn til að stofna og starfrækja
verkalýðsfélög verið löghelgaður
og talinn til mannréttinda. Að
sama skapi er ábyrgð verkalýðsfé-
laga mikil og alvarlegt mál þegar
þau standa ekki undir þeirri
ábyrgð.
Undanfari og upphaf
Hér á eftir verður rakið mál
sem mun leiða í ljós alvarleg af-
glöp formanns stéttarfélags vél-
stjóra á Suðurnesjum. Sá sem
þetta skrifar kýs að nefna þessi
afglöp óheilindi, óheiðarleika og
svik. Kann að vera að einhverjum
þyki djúpt í árinni tekið en af-
styrmin skulu ljótum nöfnum
heita.
Um það hvort málið sé eins-
dæmi eða eigi sér hliðstæður skal
ekki fullyrt. Hvort heldur sem er
liggja ríkar ástæður fyrir því að
það skuli gert opinbert. Nánar um
það í niðurlagi.
í upphafi er rétt að kynna aðal-
persónur málsins: Ásgeir Torfa-
son annar vélstjóri á mb. Stafs-
nesi KE 130, Oddur Sæmundsson
skipstjóri á Stafsnesi, Jón Kr.
Olsen formaður Vélstjórafélags
Suðurnesja og tveir ónefndir
skipverjar á Stafsnesi.
Átburðarásin hefst föstudaginn
20. janúar sl. Að kvöldi þess dags
hringir Oddur Sæmundsson í ann-
an vélstjóra sinn, Ásgeir Torfa-
son, og segir honum upp starfi.
Ásgeir spyr hvað valdi. Oddur seg-
ir að tveir skipverjar á Stafsnesi
hóti að ganga frá borði nema Ás-
geir fari úr skipsrúmi. Þá segir
Asgeir við Odd að hann geti ekki
rekið sig rétt si svona. Oddur svar-
ar því til að hann segi honum upp
með viku fyrirvara. Slíta þeir svo
samtali. Ásgeir, sem bjóst við að
fara í róður daginn eftir, er agn-
dofa. Á dauða sínum átti hann von
en ekki þessu. Hann vissi ekki
annað en að hann hefði staðið sig í
stykkinu og jafnvel gott betur.
Hér ber að geta þess að Ásgeir var
að byrja þriðju vertíðina með Oddi
og hinum tveim ónefndu skipverj-
um. Ekkert benti til þess að þar
yrði breyting á. Hann var nýbúinn
að festa kaup á húsnæði og gerði
ráð fyrir þeim tekjum sem skips-
rúm á Stafsnesi gefur. (Stafsnes
hefur verið með aflahæstu neta-
bátum í Keflavík undanfarin ár.
Var hæstur nýliðna vertíð.) Það
versta var þó að honum fannst
hann hafa fengið rýtinginn 1 bak-
ið. Án fyrirvara eða formála var
Páll Vilhjálmsson
„í upphafi þessarar
greinar var tæpt á því
mikilvæga hlutverki
sem verkalýðsfélög hafa
að gegna. Það mál sem
hér hefur verið rakið
sýnir þetta mikilvægi í
hnotskurn og þá um leið
hversu alvarlegar afleið-
ingar það getur haft ef
verkalýðsfélag bregst
hlutverki sínu.“
honum sagt upp, — rekinn. Niður-
lægingin svíður.
Loks tók Ásgeir það ráð að hafa
samband við formann stéttarfé-
lags síns, Jón Kr. Olsen. Ásgeir
rekur málsatvik. Jón segist ætla
að tala við Odd. í bréfi sem Jón
ritaði seinna (dags. 7/2 ’84) kemur
fram að Oddur hefur efnislega
endurtekið það sem hann sagði við
Ásgeir fyrr um kvöldið. Segir síð-
an í bréfinu: „Ég (þ.e. Jón Kr.
Olsen) benti þá Oddi á að Ásgeir
aetti kröfu á þriggja mánaða upp-
sagnarfresti nema réttindamaður
krefðist stöðu hans, sem var ekki.“
Eftir að hafa talað við Odd
hringdi Jón í Ásgeir og lagði að
honum að fara í róður daginn eft-
ir, þ.e. laugardaginn. Ásgeir sagð-
ist ætla að gera það. En hann fór
ekki. Eftir að hafa legið andvaka
um nóttina og hugsað málið út í
æsar taldi hann sér ekki fært að
fara í róður á Stafsnesi. Honum
fannst það sem á undan var geng-
ið útiloka að hann færi um borð og
léti sem ekkert væri. Lái honum
hver sem vill.
Óheilindi
Mánudaginn 23. janúar boðaði
Jón Kr. Olsen málsaðila til fundar
á skrifstofu sinni. Skipverjarnir
tveir voru spurðir hverju það
sætti að þeir krefðust þess að Ás-
geir færi frá borði og hótuðu upp-
sögn ella. Hér verður að koma
fram að Jón lét Ásgeir um að
spyrja þessarar spurningar. 1 stað
þess að taka röggsamlega afstöðu
með skjólstæðingi sínum eins og
honum ber skylda til þá var hann
frá öndverðu tvöfaldur í roðinu.
En takið nú eftir og haldið ykkur
fast. Hverju skyldu skipverjarnir
tveir hafa svarað til um ástæður
fyrir kröfu sinni? Jú, annar sagði
að Ásgeir hefði ekki staðið vakt í
siglingu fyrir rúrau hálfu ári, þ.e. um
vorið 1983. Hinn, kokkurinn, sagði
að hann hefði heyrt að Ásgeir kvart-
aði undan matseld sinni. Þetta voru
ástæðurnar fyrir því að þeir bol-
uðu skipsfélaga sínum frá borði!
Þeir höfðu verið með Ásgeiri á sjó
á þriðju vertíð og þetta höfðu þeir
upp á hann að klaga. Hvor á sína
vísu eiga þessir menn bágt. Þvi
verða nöfn þeirra ekki nefnd, —
a.m.k. ekki í fyrstu atrennu.
En hvernig skyldi Jón Kr.
Olsen, formaður Vélstjórafélags
Suðurnesja, hafa skilið furðuleg-
heitin? Hér hefði maður vandur
að virðingu sinni og heill í afstöðu
kveðið upp úr um að krafa skip-
verjanna tveggja væri byggð á al-
gjörlega ófullnægjandi forsend-
um, svo vægt sé tekið til orða.
Heiðarlegur maður hefði saumað
að Oddi, skipstjóranum sem hafði
verið hafður að fífli, og gert hon-
um ljóst, hafi Oddur ekki haft gáf-
ur til þess sjálfur, hversu alvar-
legt brot hans var. En Jón er
hvorki vandur að virðingu sinni,
heill í afstöðu, né heiðarlegur
gagnvart skjólstæðingi sínum.
Eins og þurs biður hann menn að
sættast og ætlast til að Ásgeir slái
striki yfir misgjörðirr við sig og
gleymi því óréttlæti sem hann var
beittur. Jón Kr. Olsen þykist svo
hissa þegar Ásgeir hafnar þessum
sáttum. Menn skulu hafa í huga að
tvennt er það sem ekki verður aft-
ur tekið, töluð orð og tapaður mey-
dómur. Glæpurinn hafði verið
framinn. Ásgeir hafði verið rekinn
úr starfi að ófyrirsynju. I því felst
ekki aðeins að brauðið var frá
honum tekið heldur og gróf móðg-
un og niðurlæging. Einungis mað-
ur sem á ekki til snefil af stolti og
þekkir sjálfsvirðingu aðeins af af-
spurn gæti látið sér detta í hug að
nokkur sem sætt hefur þeirri með-
ferð sem Ásgeir fékk að kenna á
hafi geð í sér að taka við fyrra
starfi þótt það byðist.
Svik
Það þarf varla að taka fram að
fundurinn leystist upp án þess að
niðurstaða fengist. Jón hafði sagt
Ásgeiri að ef ekki yrði ráðinn vél-
stjóri með réttindi í stað hans þá
skyldi Jón sjá um að rukka inn
laun fyrir hann. (Eins og áður
kom fram á Ásgeir rétt á þriggja
mánaða uppsagnarfresti.) Þegar
Ásgeir hermir þetta upp á Jón fær
hann stutt og laggott svar: Nei.
Hann vill þvo hendur sínar af
þessu máli. Eftir orðahnippingar
við Ásgeir rýkur formaður Vél-
stjórafélagsins í bræði í símann og
nær í iögfræðing og biður hann að
taka málið að sér. Siðan ritar
hann bréf til lögfræðingsins þar
sem hann lýsir málinu eins og
hann segir það hafa komið sér
fyrir sjónir. I bréfinu hallar mjög
réttu máli. Annar maður, ólíkt
merkari en Jón Kr. Olsen, afneit-
aði hlutverki sínu í þrígang en sá
að sér og leitaði fyrirgefningar.
Jón forherðist. I stað þess að segja
umbúðalaust frá þeim léttvægu og
heimskulegu ástæðum sem lágu að
baki aðförinni að Ásgeiri þá klæð-
ir hann þær í snotran og snyrti-
legan búning. Hann segir að hinir
ónefndu skipverjar „töldu sig ekki
lengur geta unnið með Ásgeiri,
þeir ættu ekki skap saman, töluð-
ust ekki við og aðra umgengniserf-
iðleika væri um að ræða“. Yfir
þessu og þvílíku er að-
eins hægt að fórna höndum og
spyrja: Hvers vegna?
Málið hefur nú legið í salti hjá
lögfræðingi í rúmt hálft ár.
Ástæða er til að skýra frá þeim
þætti en það verður að bíða um
sinn.
Niðurlag
í upphafi þessarar greinar var w
tæpt á því mikilvæga hlutverki
sem verkalýðsfélög hafa að gegna.
Það mál sem hér hefur verið rakið
sýnir þetta mikilvægi í hnotskurn »u.
og þá um ieið hversu alvarlegar
afleiðingar það getur haft ef
verkalýðsfélag bregst hlutverki
sínu. Hér er um að ræða einstakl-
ing sem brotið hefur verið á og
þegar hann leitar réttar síns þá
mætir hann óvild, óheiðarleika og
jafnvel svikum hjá þeim sem síst
skyldi, formanni eigin stéttarfé-
lags. Séð í samhengi er athæfi
Jóns Kr. Olsens skemmdarverk
gegn hornsteinum þess samfélags
sem við búum í. Með orðum sínum
og gerðum grefur hann undan
virðingu manna fyrir lögum og
rétti. Menn fara að efast um hvort
það skipti nokkru máli að hafa
lögin og réttinn sín megin. Hvort
þeim sé ekki betur borgið sem
temja sér ósvífni, samviskuleysi
og níðingshátt i samskiptum við
náungann og samfélagið allt. Þeg-
ar svo er komið er skammt í upp-
lausn þar sem villimennskan má
sín mest.
Keflavík 8. júlí 1984
Pill Yilhjilmsson er sagnírædi-
nemi rið Hiskóla fslands, húsettur
í Kedavík.
— Eyðslugrannur —
Stór smábíll með
mikla aksturseiginleika
Framhjóladrif
Verð frá 260.000.-
Hagstæöir greiösluskilmálar
! | j | j j |
HÖFÐABAKKA 9 IE4 R6YKJAVÍK 5ÍMI 687300