Morgunblaðið - 18.07.1984, Blaðsíða 9

MORGUNBLAÐIÐ, MIDVIKUDAGUR 18. JÚLÍ 1984
41
Strönd mannlegra dranga
Bókmenntir
Jóhann Hjálmarsson
Ivar Orgland sem tvímælalaust
er afkastamesti þýðandi íslenskra
ljóða hefur einnig getið sér gott
orð sem skáld. Fyrsta ljóðabók
hans Lilje og sverd kom út 1950.
Síðan hefur hann sent frá sér
margar ljóðabækur og er ástæða
til að minna á Natstill fjord frá
árinu 1973, en fyrir hana fékk
hann kunn bókmenntaverðlaun i
Noregi.
Nýjasta ljóðabók Ivars Orgland
nefnist Hovs hallar, útg. Dreyer
1982. Þetta er ljóðaflokkur í þrem-
ur hlutum ortur á árunum
1962—69 þegar Ivar Orgland var
sendikennari í norsku við háskól-
ann í Lundi. Á þessu tímabili
kynntist hann Hovs hallar, kletta-
dröngum á norðvestur Skáni.
Þessi strönd með dröngunum
sérkennilegu birtist á sínum tíma
hjá Ingmar Bergman í kvikmynd
Susan Sonntag og
Czeslaw
Erlendar
bækur
Siglaugur Brynleifsson
A Susan Sonntag Reader. Intro-
duction by Elizabeth Hardwick.
Penguin Books 1983.
Czeslaw Milosz: The Seizure of
Power Translated by Celina Wien-
iewska. Faber and Faber 1982.
Milosz
eða frásögn Milosz. En í bókarlok
er þó von, í eftirmálanum er Gil
prófessor að þýða Þúkidites, ein-
angraður og afskiptur, en hann
hlýtur vissan stuðning frá alþýð-
unni, fólkinu sem enn veit hvað er
„rétt og rangt“. Og þessi von
glæddist í ágúst 1980 — um tíma.
Þetta er hrikaleg saga, en þó ekki
eins hrikaleg og raunveruleikinn
var.
ívar Orgland
hans Sjöunda innsiglinu. Drang-
arnir minntu Orgland á svipað
landslag frá íslandi og Færeyjum
og þeir vöktu hjá honum þörf til
að tjá sig í ljóði, freista þess að
lýsa manni og náttúru, tengslum
sem eru í senn ný og ævarandi.
Ivar Orgland kallar Hovs hallar
ljóðaflokk um hafið og strendurn-
ar, manninn og ástina. 1 dálitlum
inngangi lýsir hann því hve drang-
arnir höfðu mikil áhrif á hann;
hann ímyndar sér að þeir hafi ver-
ið þarna aila tíð, ströndin hafi
ekkert breyst. Aldirnar hafi runn-
ið saman í eitt: bronsöld orðið nú-
tíð og nútíð bronsöld.
Raddir náttúrunnar tala í Hovs
hallar. Þar er að vonum sjávar-
hljóðið sterkast. En ljóðaflokkur-
inn fjallar ekki síst um samband
karls og konu. Það er í senn sökn-
uður og gleði í þessum ljóðum um
ástina:
Havet syng i meg.
Eg er sá glad du finst.
Sá lenge havet susar i meg
skal eg göyma dei ordi,
göyma dei til minne
om dég-
som gav deg all
og kravde minst
av alle.
(Konkylie.)
Yfirleitt eru ljóðin í Hovs hallar
órímuð og meitluð, önnur eru rím-
uð og kliðmjúk. Yfir bókinni er
klassískur blær, jafnvægur þrátt
fyrir tilfinningaátök. Enda þótt
einfaldleiki í formi sé áberandi, er
bókin á margan hátt flóknari en
aðrar bækur skáldsins, það er eins
og meira búi undir en áður. Vissu-
lega ræður miklu þar um vitundin
um fallvaltleik, það myrkur sem
færist að lokum yfir alla menn.
Þar eru víða eftirminnileg ljóð í
Hovs hallar. Ég nefni sem dæmi
Konkylie, Steinar som ventar,
Voggesong ved havet, Mörkt skip,
För mörkret kjem, Hovs hallar og
Steinkatedralen, en í síðastnefnda
ljóðinu er kraftur og ástríðuhiti.
Nefna mætti dæmi um ljóð sem
koma ekki á óvart, eru ekki bein-
línis frumleg, en í heild sinni er
bókin merkur áfangi í skáldskap
Ivars Orgland. Það sem hefur
gerst í þessari bók er að hin ljóð-
rænu náttúrukvæði fyrri bóka
hafa vikið fyrir persónulegri og
ágengari yrkisefnum.
I Mörkt skip er saman dreginn
kjarni þessara ljóða Ivars
Orgland, og það er einnig gott
dæmi um vinnubrögð hans:
Landet vil lyfta seg
opp or havet.
Men du er ikkje med.
Hjarta mitt skal sakna landsyn
nár det djervast bed.
Heim till strandi skulle havet
bode djervt sitt spel.
Slökk ut ljosi. Mörkt skal skipet
sigla med mi sjel.
Heim i ljos det skulle fört mi
dyre von i hamn.
Næk, mitt skip, mot nye stormars
blinde slag din stamn!
★
Susan Sonntag er meðal
fremstu gagnrýnenda í Bandaríkj-
unum og auk þess skáldsagna-
smásagnahöfundur. Hún hefur
einnig unnið að kvikmyndagerð.
Ritgerðir hennar um bókmenntir,
listir og kvikmyndir eru alkunnar.
Elizabeth Hardwick skrifar
formála að þessu safni ritgerða og
hluta úr skáldsögum hennar. Með-
al efnisins eru kaflar úr skáldsög-
um hennar „The Benefactor" og
„Death Kit“, einnig úr greinasöfn-
um hennar. Meðal kunnra greina
sem hér eru birtar eru: Simone
Weil, sem er skrifuð frá sjónar-
horni, sem er vægast sagt of tak-
markað til þess að Weil séu gerð
nokkur viðhlítandi skil, en frá
sjónarmiði Sonntag og lífsviðhorfi
er það henni ógerlegt. Aftur á
móti nýtur skilningur hennar sín
fyllilega í „The Aesthetics of
Silence", tungan og þögnin, með-
vitundin og málið. „On Photo-
graphy" er snilldarlega skrifuð
ritgerð. „Under the Sign of Sat-
urn“, grein um Walter Benjamin,
hinn kunna gagnrýnanda, sem
sumir álíta þann snjallasta i
þýska heiminum það sem af er
þessari öld.
Þetta safnrit er gott sýnishorn
greina og sagna Sonntags.
Milosz hlaut Nóbelsverðlaunin
1980, hann er meðal kunnustu
pólskra rithöfunda, fæddur 1911
og hlaut menntun sína f Vilna og
París. Hann dvaldi í Varsjá á
stríðsárunum og tók þátt í and-
spyrnuhreyfingunni. Hann starf-
aði i utanríkisþjónustunni eftir
valdatöku kommúnista, en eftir
fimm ára starf sleit hann öll
tengsl við pólsku stjórnina og sett-
ist að í Frakklandi. 1961 varð
hann prófessor i slavneskum mál-
um og bókmenntum í Berkeley i
Kaliforníu. Hann er einnig kunnur
sem ljóðskáld og einnig fyrir „The
Captive Mind“ 1953, sem er meðal
merkustu bóka um vissa hrað-
frystingu hugarfarsins.
Milosz skynjaði manna best þá
staðreynd að alræðisvald krefst
afneitunar arfhelgra gilda og inn-
an sliks stjórnarfars verða þeir
einir gildir, sem afneita ekki að-
eins arfhelgum gildum heldur
hljóta þeir að móta með sér rök-
helda réttlætingu fyrir uppgjöf
sinni. Samkvæmt skoðunum Mil-
osz voru vestræn samfélög óvarin
og engan veginn undirbúin til þess
að veita alræðisvaldinu öflugt við-
nám 1944. t þessari skáldsögu get-
ur engin persónanna andmælt
„hinni sögulegu nauðsyn" með
andstæðri hugmyndafræði. Þvi er
valið: dauði, einangrun, flótti eða
samvinna við kerfið. Þetta er
hlutskipti persónanna i skáldsögu
FLUORIDE: AIK
sérfræðinganna
liggur fyrir.
tecáy fW
improvi
rSterkar/ tínar’
hjá mérp(/ða
. sterkar/ tennur
Fluoride Plus Signal 2 er
framleitt í samræmi við eina
blönduna sem sérfræðinga-
hópurinn, sem minnst er
á hér við hliðina, rannsakaði.
í henni er þó 40% meira af
flúorupplausn.
Sérfræðingar í tannvernd og
tannsjúkdómum hafa fengið verk-
efni fyrir Alþjóðlegu heilbrigðismála-
stofnunina (WHO). Þeir hafa stað-
fest að vissar tannkremsblöndur
draga úr tannskemmdum. (Sjá:
Bulletin of World Health Organis-
ation, 60 (4): 633-6381982).
. ,.v «v
• ■ v - uorbeprotectwn
MOREFLt

XPSIG 55