Morgunblaðið - 18.07.1984, Blaðsíða 4

36
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 18. JÚLÍ 1984
Stjórnstöð Almanna-
varna ríkisins
— eftir Guðjón
Petersen
Upplýsingar, sem birtar voru í
Morgunblaðinu í maí sl. um
stjórnstöð Almannavarna ríkisins
virðast hafa vakið nokkra athygli.
Má ráða af ýmsum fyrirspurnum
og vangaveltum fólks að rétt sé að
gera nokkurra grein fyrir stjórn-
stöðinni, hlutverki hennar og
starfsháttum.
Hlutverk
Almannavarnir eru opinber
stofnun á vegum ríkis annars veg-
ar og sveitarfélaga hins vegar,
samkv. lögum frá Alþingi. Þær
eru mannúðarstofnun með það
hlutverk eitt að annast og skipu-
leggja viðbúnað til að vernda líf og
eignir þegar vá verður, hvort sem
er af manna völdum eða af nátt-
úrufarslegum orsökum, og veita
líkn og aðstoð eftir að áfall hefur
orðið. Mannúðarhlutverk al-
mannavarna hefur verið viður-
kennt í viðbótarbókun árið 1977,
við Genfarsáttmálann frá 1949 um
réttindi manna í stríði, sem 100
þjóðir undirrituðu þá strax með
fyrirvara um staðfestingu þjóð-
þinga. Þessi viðurkenning alþjóð-
legra réttinda er byggð á því að
almannavarnir séu óvopnaðar
stofnanir til verndar óvopnuðum
borgurum í stríði. Er m.a. kveðið á
um í viðbótarbókuninni, að tæki
og stöðvar almannavarna, svo og
staðir, sem fólk leitar skjóls á og
eru merktir með alþjóðamerki al-
mannavarna, skuli ekki sæta árás-
um né vera skotmörk.
MarkmiÖ
Til að uppfylla framangreint
hlutverk miðast heildarskipulag
almannavarna á íslandi við að ná
eftirfarandi átta markmiðum eftir
því sem unnt er:
1. Þekkja þær hættur, sem
ógnað geta lífi og eignum almenn-
ings, líklegt umfang þeirra og
hugsanlegar afleiðingar. (Hættu-
mat.)
2. Sjá hættuna fyrir með sem
lengstum mögulegum fyrirvara.
(For-aðvörun.)
3. Koma upplýsingum um hætt-
una til fólks í tíma ásamt leiðbein-
ingum um viðbrögð og viðbúnað.
(Viðvörun.)
4. Hafa áætlanir um brottflutn-
ing og um skipulagðan flótta fólks
undan væntanlegri hættu, viðbún-
að til að samhæfa og stýra skipu-
lögðum flótta eða brottflutningi
og veita skjól og líkn brottfluttum
á áfangastað. (Brottflutningur.)
5. Hafa viðbúnað til að þeir,
sem ekki komast undan hættunni
eigi í skjól að venda. (Skýling.)
6. Hafa viðbúnað til að bjarga
og veita fyrstu hjálp þeim sem
hvorki komast undan hættu í
tíma, né fá fullnægjandi skjól og
verða því fórnarlömb viðkomandi
hættu. (Björgun og fyrsta hjálp.)
7. Veita líkn þeim sem bjargast.
(Umönnun.)
8. Skipuleggja, samhæfa og
stýra ofangreindum viðbúnaði og
neyðaraðgerðum áður og eftir að
áfall verður. (Samhæfing.)
Að framansögðu sést að vá og
viðbrögð til varna er ekki einka-
mál fárra hvort sem um er að
ræða hernað, náttúruhamfarir eða
aðrar orsakir. Því miðast skipulag
Almannavarna við að samhæfa í
samstæða fylkingu, þar sem hver
hefur sitt hlutverk, allt það afl i
þjóðfélaginu sem búist getur til
varnar, og veitt getur lið á hættu-
tímum. Má segja að orðið al-
mannavarnir séu að nokkru sam-
heiti yfir þetta afl. Auk skipulags
á samhæfingu ber almannavörn-
um ríkis og sveitarfélaga einnig að
byggja upp tæknilegan viðbúnað,
þjálfa menn, æfa áætlanir og hafa
á reiðu búnað, sem er það sérh-
æfður tál þessara hluta, að’ekki er
eðlilegt að þeim viðbúnaði sé kom-
ið upp og hann rekinn af öðrum.
Einn þessara þátta er bygging og
starfræksla stjórnstöðva þar sem
unnt er að stýra ofangreindri
samhæfingu varnar- og björgun-
araðila.
Stjórnstöö Almanna-
varna rfkisins
Til að stjórnstöð almannavarna
geti gegnt þessu hlutverki þarf
hún að vera eftirfarandi kostum
búin:
1. Skipuð sérþjálfuðu liði til úr-
lausnar á þeim málaflokkum, sem
upp koma á hættutímum.
2. Hafa fullnægjandi vinnu-
aðstöðu fyrir það lið og nauðsyn-
leg vinnugögn.
3. Hafa fullkominn tæknibúnað
til sambands við byggðir landsins,
hjálparlið á vettvangi, stofnanir
og hópa, auk viðvarana og upplýs-
inga til almennings.
4. Vera varin gegn þeim áföll-
um, sem hún þarf að starfa við til
að tryggja sem best ótrufluð af-
köst liðs og tæknibúnaðar eftir því
sem unnt er á hættutíma.
Mannafla stjórnstöðvar Al-
mannavarna ríkisins skipa 42
menn (konur og karlar). Mætir
Y firstjórnarherbergi.
þetta fólk, sem er sérstaklega út-
nefnt, til þjálfunar og við æfingar
um 6 sinnum á ári, endurgjald-
slaust. Undir fullu álagi starfa í
stjórnstöðinni 28 manns með 6
varamenn á staðnum, en 8 vara-
menn eru til taks við útkall.
Skiptist mannaflinn þannig inn-
an stjórnstöðvarinnar undir fullu
álagi:
Yfirstjórn (Almannavarnaráð)
Vegamálastjóri (formaður)
Forstjóri Landhelgisgæslu
Landlæknir
Lögreglustjórinn í Reykjavík
Póst- og símamálastjóri
Samhæfð framkvæmdastjórn, ásamt
gagna- og upplýsingasöfnun
Framkvæmdastjóri Almanna-
varna ríkisins
Fulltrúi Almannavarna ríkisins
Ritari Almannavarna ríkisins
Starfsmaður Flugmálastjórnar
Starfsmaður Landhelgisgæslu
Sérfræðingur (ráðgjafi).
Fjarskiptadeild — Viðvörunardeild
3 menn frá félagi fjarskiptamanna
3 menn frá símamálastofnun
(langlínumiðstöð, talsambandi
við útlönd og bílasíma).
Aðgerðarstjórn málaflokka
Starfsmaður Almannavarna ríkis-
ins
Birgðamál: sérstakur birgðamað-
ur
Björgun: maður frá Slysavarnafé-
lagi Islands
Brottflutningur: maður frá
Flugbjörgunarsveitum
Brunamál: maður frá Brunamála-
stofnun
Fjölda- og félagshjálp: maður frá
Rauða krossi íslands
Flutningamál: maður frá Vega-
gerð rikisins
Fyrsta hjálp — sjúkraflutningar:
maður frá Hjálparsveitum
skáta
Löggæsla: maður frá lögreglunni í
Reykjavík.
Rekstur stjórnstöðvar
Húsvörður
Maður útnefndur af Húsmæðrafé-
lagi Reykjavíkur.
Stjórnstöð Almannavarna ríkis-
ins er búin öllum nauðsynlegum
gögnum fyrir það lið, sem í stöð-
inni starfar, s.s. landabréfum,
neyðaráætlunum, tæknibókum og
upplýsingum af mjög fjölbreyti-
legu tagi.
Tæknibúnaður stjórnstöðvar
Almannavarna ríkisins til að
stýra samhæfingu varnar- og
hjálparstarfs á landsvísu er í höf-
uðdráttum sem hér segir:
Radíófjarskipti
Út frá stjórnstöðinni liggur net
fjarskiptastöðva, sem tengja hana
við 50 byggðir með um 85% íbúa
landsins, öll björgunarfélög,
stærstu sjúkrahús, mikilvægar
stofnanir og fyrirtæki, alls u.þ.b.
100 stöðvar. Á netið að stuðla að
neyðarsamböndum milli þessara
aðila ef sími bilar eða í of miklu
álagi, og ef rafmagn fer af. Þar að
auki er stöðin búin öflugu fjar-
skiptatæki til sambands við
strandstöðvar, skip og bíla, flug-
fjarskiptatæki, metrabylgjustöð
til sambands við skip og tæki
landhelgisgæslu, stöð inn í fjar-
skiptakerfi björgunarsveita,
stöðvakerfi FR-félaga o.s.frv. Þá
hefur stjórnstöðin aðgang að fjar-
skiptakerfi Vegagerðar á hættu-
Guðjón Petersen
„Uppbygging stjórn-
stöðvar vegna almanna-
varna landsmanna í víð-
asta skilningi veröur aö
vera þannig aö starf-
hæfni hennar megi
treysta undir ýtrasta
álagi á hamfaratímum
af hvers völdum, sem vá
veröur og aö svo miklu
leyti, sem mannlega er
fært.“
tímum, samkvæmt samkomulagi
þar um.
Símakerfi stjórnstöðvar al-
mannavarna er tölvustýrt með
fimm mismunandi öryggisþáttum
til að tryggja það fyrir bilunum og
skemmdum. Þeir öryggisþættir
verða þó ekki skýrðir frekar hér.
Innan símakerfis stjórnstöðvar
Almannavarna ríkisins eru að
auki 10 beintengdar forgangslínur
til mikilvægustu stofnana, sem
tengjast Almannavörnum ríkis-
ins. Eru sumar þessara stofnana
einnig tengdar stjórnstöðinni
þráðlaust til aukins öryggis.
Öll aðal sjúkrahúsin í Reykjavík
eru samtengd með stjórnstöðinni
á beinum forgangssíma, vegna
samhæfingar í starfi þeirra á
neyðartímum.
Til að tryggja starfsöryggi
þessa kerfis og stjórnstöðvarinnar
í heild er tæknibúnaður hennar á
þreföldu vararafmagni, sem hvað
tekur við af öðru ef bilanir verða.
Stjórnstöðin er sérstaklega
styrkt þannig að hún á að standa
af sér hrun þeirrar byggingar,
sem hún er í. Er unnt að loka
henni loftþétt frá umhverfinu,
þannig að andrúmsloft fer ein-
göngu um tvöfaldan hreinsibúnað
sé þess þörf. Undir slíkum kring-
umstæðum myndast yfirþrýsting-
ur í stjórnstöðinni, sem opnar ein-
streymis loftloka, sem hleypa lofti
út þegar réttum þrýstingi er náð.
Allar loftrásir lokast sjálfkrafa
verði hærri loftþrýstingur utan
hennar, t.d. vegna sprenginga. Er
skýlisstuðull stjórnstöðvarinnar
gagnvart geislun frá 1500—4000,
eftir því hvar verið er í henni.
Með þessari grein hefur verið
leitast við að kynna almenningi
helstu atriði varðandi uppbygg-
ingu, hlutverk og starfshætti
stjórnstöðvar Almannavarna
ríkisins, án þess að skýra af ná-
kvæmni einstaka öryggisþætti.
Nú geta verið deildar meiningar
manna á meðal um réttlæti þess
að byggja upp almannavarnir
gegn kjarnorkuvá og þar á meðal
stjórnstöð, sem ætlað er að sé sem
mest starfhæf í slíkum hamförum.
En óháð slíkum vangaveltum ættu
menn að vera sammála um þörf
fyrir öflugar almannavarnir til að
mæta náttúruhamförum og öðrum
stórslysum eða áföllum á friðar-
tímum, afleiðingum hernaðarát-
aka með öðrum vopnum, eða slysa
í meðförum þeirra kjarnorku-
vopna, sem nú eru til. Og þótt
heimsbyggðinni bæri gæfa til að
leggja niður öll kjarnorkuvopn
nútímans með gagnkvæmum sam-
ningum milli kjarnorkuvelda, sem
er eina raunhæfa leiðin, ef lýðræði
á ekki að líða undir lok, má aldrei
gleymast að þekkingin til smíði og
beitingar kjarnorkuvopna hvort
sem er í hernaðarskyni eða hryð-
juverkastarfsemi, mun áfram
verða fyrir hendi. Því verður viðb-
únaður gegn slíku ávallt nauðsyn-
legur. Uppbygging stjórnstöðvar
vegna almannavarna landsmanna
í víðasta skilningi verður að vera
þannig að starfhæfni hennar megi
treysta undir ýtrasta álagi á ham-
faratímum af hvers völdum, sem
vá verður og að svo miklu leyti,
sem mannlega er fært.
Lestur þessarar greinar vekur
eflaust spurningar um annan
viðbúnað, s.s. skýlingar almenn-
ings í stríði. Eins og fram kemur
hér að framan þar sem rætt er um
markmið Almannavarna, er þar
efni í aðra grein. Styrkur al-
mannavarnaviðbúnaðar gegn
hernaði markast af öryggis- og
varnarmálastefnu þeirri sem
stjórnmálamenn setja. Þannig
markar Alþingi árlega hversu
miklum viðbúnaði skuli halda og
hversu hratt skuli byggja upp
viðbúnað til að verja líf og eignir í
hamförum. Þeir, sem að almanna-
vörnum starfa, setja eingöngu
fram hvernig ná megi framan-
greindum markmiðum og fara síð-
an með faglega útfærslu á þeim
ákvörðunum, sem Alþingi markar
á hverjum tíma í þeim efnum.
Guðjóii Petersen er framkræmda-
stjóri Almannavarna.
Rusl
Hljóm-
plotur
Finnbogi Marinósson
Re-Flex
The Politics of Dancing
Það er hreint ótrúlegt hversu
leiðinleg tónlist getur verið.
Hægt er að draga fram mismun-
andi dæmi þar sem einhverjum
finnst eitthvað leiðinlegt og ann-
að skemmtilegt. En einhver leið-
inlegasta og innantómasta plata
sem undirritaður hefur sett á
plötuspilarann lengi er breið-
skífan „The Politics of Dancing"
með hljómsveitinni Re-Flex.
Einföld tónlist getur verið
ágæt. Til dæmis voru sum pönk-
lögin ekki upp á marga fiska en i
þeim var eitthvað sem virkaði
vel. Tónlistin og lögin hjá Re-
Flex eru á sama hátt einföld en
ekki að sama skapi heillandi.
Taktföst og líflaus rennur tón-
listin í gegn. Hvergi fer fyrir
auðugt ímyndunarafl í útsetn-
ingum. Hvergi kemur fyrir neitt
sem krefst þess að lögin séu spil-
uð aftur.
Það hefur hingað til ekki verið
venja mín að minnast á texta,
þar sem þeir verða metnir af
hverri persónu fyrir sig. En ekki
get ég orða bundist yfir textun-
um hjá Re-Flex. Þegar ég hafði
gefið upp vonina um að tónlistin
biði upp á eitthvað áhugavert
leit ég yfir textablaðið og vonað-
ist þar eftir uppörvun. En betur
hefði ég sleppt því. Textarnir eru
af sama saumahúsi og tónlistin
og ef velja-á eitt orð yfir þetta
alltsaman þá legg ég til nafnorð-
ið rusl.