Morgunblaðið - 03.10.1951, Blaðsíða 6

*
MORCUNBLAÐIÐ
Míövikudagur 3. október 3 P51-

Útg.: H.f. Árvakur, Reykjavík.
Framkv.stj.: Sigfús Jónsson.
Ritstjóri: Valtýr Stefánsson (ábyrgðarm.)
Lesbók: Árni Óla, sími 3045.
Auglýsingar: Árni Garðar Kristinsson.
Ritstjórn, auglýsingar og afgreiðsla:
Austurstræti 8. — Sími 1600.
Áskriftargjald kr. 16.00 á mánuði, innanlands.
í lausasölu 75 aura eintakið. 1 króna með Lesbók.
Naaðsyn að gera varpstöðvar
heiðagæsarinnar að iriðlandi
„Hii eiginlega löðurlaniT
I SAMTALI, sem frjettaritari
Mbl. í Kaupmannahöfn hefur átt
við fyrrverandi ritstjóra komm-
ímistablaðsins „Daily Worker“ í
London, og sem birt var hjer í
blaðinu í gær, er á mjög skilmerki-
legan hátt gerð grein fyrir af-
stöðu kommúnista til Rússlands
annarsvegar og þeirra eigin ætt-
landa hinsvegar.
Þegar frjettaritari Mbl. spurði
þennan fyrrverandi kommúnista
að því, hvort hann hefði njósnað
fyrir Rússa meðan hann var í
flokknum, var svar hans á þessa
leið:
„Ekki þannig að skilja að jeg
hafi stolið leynilegnjm skjölum og
sent þau til Moskvu. En allir leið-
togar kommúnista vestan járn-
tjaldsins eru svikarar í þeim skiln-
ingi, að þeir hjálpa Rússlandi og
skaða sitt eigið land. Rússland er
hið eiginlega föðurland þeirra.
Þess er vænst af þeim, að þeir geri
ailt, sem í þeirra valdi stendur
til að koma Rússum að liði. Og
með því að hjálpa Rússlandi styðja
þeir líka kommúnismann í því
landi, þar sem þeir eiga heima og
starfa, hvort heldur það er í Bret-
landi, á íslandi eða í Danmörku.
Þetta er staðreynd, sem menn
verða að veita athygli. Rjetttrú-
andi kommúnistar hafa blátt á-
fram samviskubit, ef þeir senda
ekki Sovjetstjórninni þær upp-
lýsingar, sem þeir geta aflað sjer
nm pólitísk leyndarmál. Og þeiih
finnst þetta ekki vera njósnir.
Þessvegna eru kommúnistar langt
um hættulegri en leigðir njósnar-
ar“.
I raun og veru þdrfa þessi
ummæli ekki að koma nein-
um á óvart, sem hefur áttað
sig á eðli kommúnismans og
starfsaðferðum formælenda
hans. En það fólk, sem hef-
, ur t. d. trúað þeim áróðri
að kommúnistar væru
hinir einu sönnu ættjarðar-
vinir, sem stæðu traustan
vörð um sjálfstæði og öryggi
landa sinna, það fólk hcfur
fengið slæma byltu.
Nokkur undanfarin ár, síðan
hinar vestrænu iýðræðisþjóðir
gerðu sjer ljós áform Rússa og
árásarhættuna, sem vofði yfir hin-
um friðsömu þjóðum Vestur-
Evrópu, hefur það verið uppistað-
an í áróðri kommúnista um allan
heim að með þátttöku í nauðsyn-
legum vamarráðstöfum væru hin-
ar vestrænu þjóðir að selja sjálf-
stæði sitt. Takmark þeirra væri
jafnframt árás á Sovjetríkin. Nú
fyrir nokkrum dögum hjelt
Moskvaútvarpið því jafnvel fram
að tilgangurir.n með norrænni
samvinnu væri stríð.
Fimmtaherdeildin hjer á íslandi
hefur ekki verið neinn eftirbátur
flokksdeildanna í öðrum löndum
í þessum efnum. Dag eftir dag,
mánuð eftir mánuð og ár eftir ár
hafa málgögn hennar sagt Islend-
ingum að lýðræðisflokkamir væru
ýmist búnir að selja land hennar
eða væru að undirbúa „landsölu".
Jafnhliða hafa kómmúnistar hjer
á lardi ár og síð og alla tíð verið
að nugga sjer utan í minningu
ýmsra ágætustu leiðtoga islenskr-
ar sjálfstæðisbaráttu. Menn eins
og Jón Sigurðsson, Benedikt
Sveinsson eldri o'g yngri, Hannes
Úafstein, Skúli Thoroddsen og
marfii*fleiri hafa engan frið haft
fyrir ágangi þessa !ýðs.
Þetta er svíviríilegasti
skollaleikur, sem settur hef-
ur verið á svið í íslenskri
stjórnmálabaráttu. Það er
skollaleikur vegna þess að
„Rússland er hið eiginlega
föðurland kommúnista" eins
og Douglas Hyde, hinn fyrr-
verandi ritstjóri þeirra
konist að orði. Allar hollustu
yfirlýsingar kommúnista
hjer á landi við íslenskt sjálf
stæði cru til þcss ætlaðar að
vefa þeim gæru til þess að
breiða yfir þýlyndi þeirra og
þjónkun undir Rússa. Þess-
vegna berjast þeir gegn öll-
um raunhæfum ráðstöfun-
i'.m til þess að vernda öryggi
íslensks fólks og frelsi lands
hess.
Hyde bendir einnig á það í sam-
tali sínu við frjettaritara Mbl. að
þýðingarlaust sje að rökstyðja
skoðanir sínar þegar rætt sje við
kommúnista. Þeir láti sig rök-
semdir engu máli skipta, sjeu með
öðrum orðum „rökheldir" ef svo
mætti að orði komast.
Einnig hjer hjá okkur er reynsl-
an þessi af kommúnistum. Það er
alveg sama, hvemig lamið er ofan
í hausinn á þeim með staðreynd-
um, sem sanna svikræði þeirra
gagnvart íslenskum hagsmunum.
Þeir halda alltaf áfram að belgja
sig út og tala í nafni „þjóðarinn-
ar“ um öryggismál hennar enda
þótt vitað sje að flokkur. þeirra
sje aðeins einöngruð klíka, sem
þorri þjóðarinnar hefur andstygð
á.
Dægurbaráttan í innan-
landsstjórnmálum okkar Is-
lendinga er oft hörð og ber
sorglega oft vott þröngsýni
og vanþroska. Sú staðreynd
að allir lýðræðisflokkarnir
hafa borið gæfu til samstöðu
og samstarfs um utanríkis-
mál okkar og öryggismál er
mikið gleðiefni og lofar góðu
um vaxandi stjórnmála-
þroska þessarar litlu þjóðar.
Glæsilegur árangur
EKKI verður annað sagt en að
niðurstaða hinnar norrænu sund-
keppni hafi orðið mjög glæsileg
fyrir okkur íslendinga, þar sem
ísland hlaut nær 200 þús. stig
fram yfir Finnland, sem næst
gekk að stigatölu.
Athýglisverðastar eru þó þær
tölur, sem sýna hlutfallslega þátt
töku þjóðanna í sundkeppninni.
Á íslandi syndir nær 25% þjóð-
arinnar 200 metrana, í Finnlandi
6%, í Danmörku 2,5% í Noregi
1% og í Svíþjóð 1,8%.
Það er ekki of djúpt tekið ár-
inni að þetta sje mesti íþrótta-
sigur, sem íslendingar hafa unn-
ið til þessa. Hann er tvímæla-
laus sönnun þess að það eru
ekki aðeins tiltölulega fáir af-
reksmenn á sviði íþróttanna,
sem framarlega standa í þessum
efnum, heldur þjóðin í heild.
Rúmlega 36 þúsund íslendingar
tóku þátt í þessari íþróttakeppni.
Svo almenn er þessi fornfræga
íþrótt í landinu. Hjer lagði all-
ur almenningur á íslandi fram
sinn skerf til þess að gera garð-
inn frægan.
Við megum gjarnan vera
glaðir og hreyknir af þessum
sigri. Mest fagnaðarefni er þó
vitneskjan um það að núlif-
andi kynslóð er hraust og táp-
mikil. Því fje, sem varið hef-
ur verið til íþróttamála og
Iieilsuræktar beíur ekki verið
illa varið. Það hefur þvert á
móti borið þúsundfaldan á-
vöxt.
7 I
— ATHÆFI það sem framið hef-
ur verið í Þjórsárverum er ekki
refsivert, sagði Finnur Guð-
mundsson, náttúrufræðingur, er
frjettamaður Mbl. kom að máli
við hann í tilefni þess að frjett-
ist um grimmdarverk urnin á
heiðagæsum í varplöndum þeirra
við Hofsjökul. — Það er ekki
refsivert, vegna þess, að þegar
athæfi þetta hefur verið unnið,
hefur friðartími gæsa verið út-
runninn. Hitt er annað mál, að
sennilegt er, að þeir sem þar
hafa verið að verki láti lítið á
sjer bæra, því að smánarlegt er
það í augum almennings að ráð-
ast á ófleyga gæsarunga og fugla
í sárum. Sannir veiðimenn bera
svo mikla sómatilfinningu að
þeir vinna ekki slík óhæfuverk.
EKKI HÆGT AÐ LEYNA
ÁRANGRINUM
— Þegar við komum úr heiða-
gæsaleiðangrinum í sumar
Englendingarnir og jeg, segir
Finnur, — gerðum við okkur
það fyllilega ljóst, að verið gæti
að einhverjir hugsuðu til að
komast á þennan stað, þegar
irjettist um gæsamergðina, sem
þar er. Ræddum við um það
okkar í milli, hvort óhætt myndi
að segja frá þessu án þess að
þurfa að óttast afleiðingarnar.
Við komumst að þeirri niður-
stöðu, að það væri ekki hægt að
leyna neinu. Það yrði.hvort sem
er ekki komist hjá því fyrr eða
síðar að segja frá árangrinum af
vísindalegum leiðangri. Þá var
og annað, sem gerði það að verk
um, að við óttuðumst ekki svo
mjög, að þetta hefði alvarlegar
afleiðingar í för með sjer. Það
var, að þarna er ekki hægt að
valda miklum spjöllum nema
fyrir hóp ríðandi manna.
— En er ekki hægt að komast
að Þjórsárverum í bifreið?
— Jú, það mun vera hægt með
sjerstaklega útbúnum bifreiðum
að komast að Hnífá, eða í neðsta
verið. En annars er bílfæri svo
iakmarkað þarna og ekki er
hægt fyrir fótgangandi menn að
smala gæsunum saman, svo að
þeim verður ekki náð með öðru
móti en að skjóta þær.
NÚGILDANDI IRIÐUNARLÖG
MIÐUÐ VIÐ ERLENDA
STAÐHÆTTI
— Já, og eftir fregnum, sem
borist hafa með gangnamönnum
| úr Gnúpverjahreppi, þá virðist
sem einhverjir hafi reynt það.
En hvernig er háttað friðun
gæsa?
— Skv. núgildandi friðunarlög
um, hefst veiðitími gæsa og anda
hjer á landi 1. ágúst. En þessi
ákvæði eru algtrlega úrelt og
hafa raunar jafnan verið, því að
dagsetningin 1. ágúst er í sam-
ræmi við erlend lög og því mið-
uð við staðhætti erlendis.
— Eru ungar þessara fugla þá
yfirleitt ekki orðnir fleygir hjer
á landi?
— Þeir verða almennt ekki
fleygir hjer á landi fyrr en um
eða eftir 20. ágúst og allt fram
að miðjum ágúst eru sumir full-
orðnu fuglarnir í sárum og ó-
fleygir. Ög jeg álít, að veiðigarp-
arnir hafi ráðist inn á varplönd-
in eftir að núgildandi friðunar-
tími var úti, en áður en ungar
voru flognir úr hreiðrinu. Lýsir
það heldur lítilli veiðimenningu.
FRUMVARP TIL LAGA
UM FRIÐUN FUGLA
— Finnst yður núgildandi frið-
unarákvæði þá fullnægjandi?
— Nei, langt í frá. Verður líka
reynt úr því að bæta. Nú þegar
þing hefur komið saman verður
borið fram stjórnarfrumvarp til
laga um fuglaveiðar og fugla-
friðun, þar sem gert er ráð fyrir
að gæsir og endur sjeu friðaðar
til 20. ágúst. Ef þetta ákvæði i
nýja lagafrumvarpinu nær fram
að ganga, þá yrði það mikil
vernd fyrir gæsavarpið við Hofs-
jökul.
— En, segir Finnur, jafnvel þó
þetta nýja lagafrumvarp veroi
samþykkt, kemur það ekki í veg
Gréðursæli bleffur, sem annars er í hæffu
Sðmfal viS Finn GuSmundssonr náffúruíræéing
fyrir að mönnum sje leyfilegt að
fara þangað upp úr, eftir að veiði
tími hefst 20. ágúst.
GRÓÐUR OG DÝRALÍF
í HÆTTU
— Viljið þjer þá láta friða þar
lengur?
— Þjórsárverin eru mjög
merkilegt svæði náttúrufræðilega
sjeð. Þar eru stærstu varpstöðv- j
ar Heiðagæsarinnar í Evrópu og'
auk þess er staðurinn annálaður j
vegna óvenjulegrar gróðursæld-
ar. En þetta tvennt á staðurinn
því að þakka, hve einangraður
hann hefur verið. Heiðagæsin
hefur leitað þar athvarfs, því að
þar hefur íiún verið í friði fjarri
mannaferðum, Gróðurinn hefur
sömuleiðis fengið að vera þar ó-
skertur, því að það er ekki fyrr
en á síðustu áratugum, sem sauð-!
fje hefur fundið leiðina þangað.
Fjárbeitin á þessu svæði síðustu
ár, þó hún hafi ekki verið mikil,1
hefur m. a. haft þau áhrif að
hinn mikli og annálaði hvann
gróður hefur næstum verið upp
rættur með öllu.
VILL, AÐ ÞJÓRSÁRVER
VERÐI FRIÐLAND
— Svo að þjer teljið að ef
svæðið verður ekki friðað bet-
ur, þá muni ekki líða á löngu
þar til gróðri og dýralífi hefur
hrakað svo mjög að svæðið verði
veiðimönnum til lítils gamans og
komi að litlu gagni til sauðbeit-
ar?
— Jeg er hræddur um að svo
gæti farið. Þess vegna er það
uppástunga mín að þetta aðal-
varpsvæði heiðagæsarinnar verði
gert að friðlandi á sama hátt og
Þingveliir. Þar þyrfti að banna
gæsaveiðar með öllu. Og hváð
sauðbeit viðvíkur er einmitt nú
tækifæri til að friða svæðið, því
að þegar nýr fjárstofn kemur í
uppsveitir Árnessýslu, þá mun
hann ekki finna þetta svæði,
nema hann sje beinlínis rekinn
þangað upp eftir. Því að Fjórð-
ungssandur sem er alger hag-
leysa skilur það frá aðalafrjett-
unum, segir Finnur Guðmunds-
son að lokum.
Þ. Th.
Velvakandi skriíar:
ÚR DAGLEGA LÍFINV
Öllu er safnað
SUMIR safna frímerkjum aðrir
heiðursmerkjum. Líka eru þeir
til, sem viða að sjer skotvopnum,
baukum, tómum eldspýtustokk-
um eða höfuðfötum að ógleymd-
um reykjarpípum og peningum.
Öllu má safna, en söfnunar-
ástríðan hefir óvíða komið eins
hart niður og á bókunum. Bóka-
ormamir safna allt árið, en þó má
segja, að þeir færist í aukana með
haustinu.
Nautn bókaormsins
YFIR kaffibollunum skeggræða
þeir um gamla skræðu, sem
kunningi hefir krækt í. Hvort sem
þeir eru úti eða inni skima þeir í
kringum sig eins og í leit að bráð.
1 Keppnin er hörð, og ástríðan þung,
jhvort tveggja leggst á þá með
ofurmætti, svo að hugurinn er ríg-
bundinn við söfnunina. Það er
ekki aðalatriðið að lesa bókina,
heldur að komast yfir hana, fara
um hana fingrum, hnusa að henni,
gera gælur við hana og dást að
henni við kunningjana og með
sjálfum sjer.
Safnendurnir fara
á stúfana
l|7'NGIR kynnast bókaormunum
I Ei betur en svo kallaðir forn-
bóksalar, sjálfir eru þeir lika oft
, haldnir náttúru bókaormsins. Und
l ir eins og bókin er seld upp í bóka-
búðunum, eykst eftirspurnin eft-
ir henni í fornbóksölunni ef hún
er eftir íslenskan höfund. Annars
eru engar fastar reglur um verð
og eftirspurn bóka, sem gengið
hafa upp.
Flestir safna ljóðabókum
BÓKASAFNENDURNIR sækj-
ast um þessar mundir mest
eftir ritum Laxness, 1. útgáfunni.
Leit þeirra að einstökum heftum,
sem þá vantar í gömul tímarit er
j líka áköf.
En það er annars með marg-
víslegum hætti, sem hver og einn
1 safnar. Flestir virðast leggja'fyr-
j ir sig söfnun ljóðabóka, þó að nýj-
ar Ijóðabækur seljist allra bóka
1 verst. Margir safnr. rímum Ög þjóð
. sögum áðri leiktíí urn, Söfnun
skáldsagna er líkt. geysi.mikil.
Ýmsir tafna fleiri rn einuri þess-
ara fl ka eðu þá eirhverjum öðr-
’un M'. :",gir £ afna rkum höfunda
í 1 d, hvert sem efnið er.
Minna framboð en
eftirspurn
AÐ er segin saga, að þessar
bækur, sem safnendur eru
fíknir í, eru rifnar út jafnóðum’
og fornbóksalinn fær þær, fram-
boðið er miklu minna en eftir-
spumin. En það er ef til vill ekki
nema svona ein eða tvær bækur
eftirsóknarverðar af hverjum 20,
sem fornbóksalinn fær, hitt er
rusl, sem verður að fljóta með, en
selst illa.
f :
Állir sama marki
brenndir
IREYKJAVlK eru nú einir 7
fornbóksalar, en bókaormarnir
skipta þúsundum. Margt eru það
efnaðir menn, sem munar ekki um
að snara út 200 til 300 krónum
fyrir rykfallna skræðu, aðrir eru
snauðir eins og gengur. En öllum
er þeim sameiginlegt, að með
gamla, sjaldgæfa bók í höndunum
verða þeir meyrir og hátíðlegir,
hjer um bil umkomulausir eins og
lítil böm í ókunnu húsi.
i
„Og alltaf er verið
að byggja“ /
ÞAÐ er nú svo langt síðan menn
hættu að koma sjer upp húsi,
reisa eða smíða þau, að hjeðan í
frá nálgast það hjegóma að finna
að því, þó að menn byggi þau.
Enn er þó ekki um seinan að
bjarga öðrum skika móðurmálsiíis
frá þessari útlendu drepsótt. Þeir
kíma ennþá sveitakarlarnir, þeg-
ar blöðin og kaupstaðabúar tala
um að byggja girðingar eða flug-
velli eða vegi í stað þess að leggja
þá. Orðið brúarsmíði er líka svo
algengt í málinu, að ekki er ó-
hugsandi að fá megi almenning
til að smiða brýr í stað þess að
byggja þær að dönskum sið.
I
Ásjóna lifandi máls
INNRÁS sagnarinnar að byggja
er Ijóst merki þess að menn
nenna ekki að heyja sjer orðaforða
nje vanda orðaval sitt, heldur
grípa til erlendra orðn með fjöl-
mörgum þokukenndum merking-
um. Það má segja, að hausinn sje
á sínum stað, en ásjónuna vanta’r.
Vísast tölum 'við eftir' nokkur
ár um hala á htmdum, köttum,
hestum, kindum, fiskum, hænsn-
'um og floiri dýrum. Þykir þá ó-
þarfaprjál að kalla hann rófu,
skott, stert eða tagl, dyndil stjel
og sporð. _ j