Lesbók Morgunblaðsins - 08.09.1984, Blaðsíða 12

sterka, sameinaða Þýzkalands. Ein Reich, ein Volk, ein
Fiihrer — og fjórar líkbrennslur.
Lestin er tóm. Magur, bólugrafinn SS-maður lítur
inn, hristir höfuðið'í viðbjóði, gefur okkar hóp merki og
bendir á dyrnar.
„Rein. Hreinsið þetta!"
Við klifrum inn. í horninu er troðinn mannasaur. í
skáninni má greina armbandsúr og kramin barnalík,
nakin lítil afskræmi með stór höfuð og uppblásna maga.
Við berum þau út eins og kjúklinga, nokkur stykki í
hvorri hendi.
„Ekki kasta þeim á vörubílana. Látið konurnar fá
þau,“ — segir SS-maðurinn og kveikir sér í sígarettu.
Það er eitthvað að kveikjaranum hans. Hann veltir
honum fyrir sér vandlega.
„Takið þau, í guðs nafni!" — hrekkur út úr mér þegar
konurnar hlaupa frá mér í skelfingu og grípa fyrir
augun.
Það er einkennilega tilgangslaust að nefna nafn guðs
hér, því að bæði konurnar og börnin fara upp á vörubíl-
ana hvort eð er, hver og hin einasta og barnslíkin með.
Við vitum hvað þeirra bíður og við horfumst á í hatri og
skelfingu.
„Hvað, viljið þið ekki taka við þeim?“ — spyr bólu-
grafni SS-maðurinn með undrun og ásökun i röddinni
og grípur til skammbyssunnar.
„Ekki skjóta. Ég skal taka þau.“ Hávaxin, gráhærð
kona tekur við litlu likunum úr höndum mér og augu
okkar mætast um stund.
„Veslings drengur," — segir hún og reynir að brosa til
mín. Hún skjögrar niður eftir götunni. Ég halla mér
upp að einum vagninum. Ég er að niðurlotum kominn.
Einhver þrífur í öxl mér.
„En avant, komdu hérna að teinahlaðanum!"
Ég lít upp og sé andlit sveima fyrir augum mér. Það
leysist upp, gegnsætt, og blandast við trén og fólks-
mergðina. Ég depla augunum: Henri.
„Heyrðu, Henri. Erum við sæmilegir menn?“
„En sú spurning. Því smrrðu?"
„Sjáðu til, vinur minn. Ég veit ekki af hverju, en ég er
óður, hamstola í garð þessa fólks. Og ég er það vegna
þess að ég verð að vera hér vegna þeirra. Ég finn ekkert
til með þeim. Ég harma það ekki að þau eru á leiðinni í
gasið. Djöfullinn hirði þau! Ég gæti kastað mér á þau og
barið þau með berum hnúunum. Það er eitthvað að mér.
Ég get ekki skiiið ..."
„Nei, alls ekki, þvert á móti, þetta er náttúrlegt, fyrir-
sjáanlegt, útreiknanlegt. Þú ert orðinn örmagna hér á
hlaðinu, þú ríst upp gegn því. Auðveldasta leiðin til að
gefa hatri þínu útrás er að láta það bitna á einhverjum
minni máttar. Já, ég myndi jafnvel kalla þetta eðlilegt.
Þetta er einföld rökfræði, compris?u. Hann kemur sér
þægilega fyrir upp við teinahlaðann. „Líttu á Grikkina.
Þeir kunna að gera sér mat úr þessu. Þeir troða öllu í
sig sem hönd á festir. Einn þeirra var að ljúka við að
gleypa fulla krukku af marmilaði."
„Svín! Og á morgun drepst helmingurinn af þeim úr
skitu."
„Svín? Þú hefur nú soltið líka.“
„Svín!“ — endurtek ég óður. Ég loka augunum. Loftið
er þungt af hræðilegum ópum. Jörðin skelfur undir
fótum mér. Ég finn límkenndan vessa á augnalokunum.
Hálsinn er þurr sem gulnað laufblað.
Fólksmergðin streymir framhjá. Vörubílarnir urra
sem óðir hundar. Ég loka augunum og sé líkin dregið út
úr vögnunum, kramin börn og afskræmd, kastað upp á
líkahaug, ein aldan af annarri... vöruflutningavagnar
renna inn á stöðina, haugar af fatnaði, ferðatöskum og
pinklum, fólk klöngrast út, horfir í sólskinið, dregur að
sér andann, biður um vatn, er hlaðið upp á bílana og
ekið burt. Og aftur járnbrautarvagnar, aftur fólk...
Allt þetta rennur saman í eitt. Er þetta að gerast í raun
eða er mig að dreyma? Það er eins og það suði í höfðinu
á mér. Ég finn til klígju.
Henri togar í handlegg minn.
„Ekki sofna, við eigum eftir að hlaða ránsfengnum."
Allt fólkið er farið. Síðustu vörubílarnir sjást í
fjarska þyrla upp rykskýjum. Lestin er farin. SS-for-
ingjar þramma fram og aftur um brautarpallinn. Það
glampar á silfrið á krögum þeirra. Það gljáir á stígvélin
þeirra, á rauðþrútin, kjötmikil andlitin. Meðal þeirra er
kvenmaður — og nú geri ég mér grein fyrir að hún
hefur verið hér allan tímann — föl, flatbrjósta, beina-
ber. Þunnt litlaust hárið er greitt aftur og bundið í
„norrænan" hnút. Hún rekur hendurnar í vasana á víðu
pilsinu. Rottulegt bros er límt á þunnar varirnar. Hún
snuðrar út í hornin á hlaðinu. Hún fyrirlítur kvenlega
fegurð með hatri þeirrar konu sem er sjálf fráhrind-
andi, og veit það. Já, ég hef reyndar séð hana hér oft
áður og ég kannast mæta vel við hana. Hún er komand-
ant í FKL Hún kom hingað til að líta á konurnar í
hópnum. Sumar þeirra fengu að ganga, en var ekki
troðið upp á bílpall, — í fangabúðirnar. Þar taka við
þeim rakararnir frá Zauna og snoðklippa þær. Og þeir
munu hlæja að viðkvæmni þeirra fyrir sjálfum sér, sem
tíðkast í „heiminum fyrir utan“.
Við förum að hlaða á bilana. Við verðum að lyfta öllu
draslinu, einnig hinum þyngstu ferðakistum, upp á
vörubílana. Þar er öllu raðað þétt í stæður. Einstaka
maður hefur snör handtök og bregður hnífi á eina
ferðatösku. Annaðhvort að gamni sínu, eða hann er að
leita að brennivíni eða vellyktandi. Ein kista opnast.
Föt, skyrtur, bækur hrynja til jarðar. Ég tek upp lítinn
þungan pakka. Ég tek umbúðirnar utanaf — gull, um
það bil tveir hnefar, armbönd, hringir, nælur, demant-
ar...
„Gib hier“, — segir SS-maður rólega og heldur skjala-
töskunni opinni fyrir framan mig. Hún er þegar full af
gulli og erlendu fé. Hann lokar tösku sinni, réttir öðrum
foringja hana, tekur aðra tóma, og tekur sér stöðu við
næsta vörubíl. Gullið fer til Þýzkalands.
Hitinn er enn jafn kæfandi. Hálsinn er þurr. Hvert
orð meiðir. Bara einn sopa af vatni. Getum við ekki
reynt að skella þessu af, svo við megum hvíla okkur.
Loks er þessu lokið og bílarnir farnir. En nú verðum við
að hreinsa hlaðið. Engin merki mega vera eftir
Schweinerei. En um leið og síðasti vörubíllinn hverfur
að baki trjánna og við silumst áfram til að hvíla okkur
í skugganum heyrist hvellt flaut handan við beygjuna.
Hægt, hræðilega hægt, sniglast lestin inn og eimreiðin
hvæsir og blæs. Aftur örmagna föl andlit við gluggana,
flöt eins og klippt út úr pappír, með stór rauðhlaupin
hitasóttaraugu. Vörubílarnir renna inn á hlaðið og
snyrtilegi herramaðurinn með vasabókina er á sínum
stað. SS-mennirnir koma út úr varðstöðinni með skjala-
töskur undir gull og peninga. Við opnum dyrnar á
lestarvögnunum.
Nú höfum við enga stjórn á okkur lengur. Við hrifsum
töskurnar af þeim, slítum af þeim yfirhafnirnar. Áfram
með ykkur, áfram, burt úr okkar augsýn! Og fólkið fer,
hverfur. Karlar, konur og börn. Sum þeirra vita.
Kona gengur fram, hratt. Hún reynir að sýnast róleg.
Lítið barn með rjótt engilsandlit hleypur á eftir henni
en dregst aftur úr, réttir fram litlu hendurnar sínar og
hrópar: „Mamma! Mamma!"
„Taktu barnið þitt með þér, kona.“
„Ég á það ekki, það er ekki rnitt!" — hrópar hún
móðursýkislega og hleypur áfram, og heldur höndunum
fyrir andlitið. Hún vill leita skjóls, hún vill komast í
hóp þeirra sem ekki er skipað upp á vörubílana. Þeir
sem fá að fara gangandi, fá að lifa. Hún er ung, hraust,
lagleg. Hún vill lifa.
En barnið hleypur á eftir henni, grátandi: „Mamma,
mamma, ekki fara frá mér!“
Andréj, sjómaður frá Sévastopól, grípur til hennar.
Augu hans eru starandi af hitanum og brennivíni. Hann
slær hana niður í einu höggi, og um leið og hún fellur
rífur hann hana upp á hárinu. Það fara krampakippir
um andlit hans af reiði.
„Þú djöfuls gyðingakelling! Þú hleypur frá þínu eigin
barni! Ég skal sýna þér, hóruskratti! Með risakrumlum
sínum lyftir hann henni hátt á loft og fleygir henni upp
á vörubílspallinn eins og mjölsekk.
„Hana! Og taktu þetta með þér, kvensnift!" — og
kastar barninu að fótum hennar.
„Gut gemacht, vel gert. Þannig á að fara með úrkynj-
aðar mæður," — segir SS-maðurinn sem stendur við
vörubílinn. „Gut, gut, Russkí."
„O, haltu þér saman,“ — rymur í Andréj gegnum
samanbitnar tennur um leið og hann gengur burt. Hann
tekur hermannaflösku undan haug af tuskum, skrúfar
af tappann, tekur nokkra gúlsopa og fær mér flöskuna.
Vodkan brennir hálsinn innan. Mig svimar, ég kikna í
hnjáliðunum. Ógleðin gýs upp aftur.
Ög sem múgurinn rennur áfram sem fljót knúið af
ósýnilegu afli stendur þar skyndilega stúlka. Hún
stekkur léttilega af vagninum ofan í mölina, lítur um
kring í spurn, eins og dálítið undrandi. Hún er með
mjúkt, Ijóst hár sem fellur sem straumur niður á axlir.
Hún sveiflar því aftur fyrir sig. Hún rennir höndunum
niður eftir blússunni og sléttir úr pilsinu. Hún stendur
andartak, horfir á grúann, snýr sér að okkur, skoðar
andlit okkar, eins og hún væri að leita að einhverjum.
Fyrr en varir stari ég á hana þar til augu okkar mætast.
„Heyrðu, segðu mér, hvert er verið að fara með
okkur?"
Ég horfi á hana, þegjandi. Hér stendur stúlka fyrir
framan mig, stúlka með töfrandi ljóst hár, með falleg
brjóst, í nærskorinni bómullarblússu, stúlka með þrosk-
að, greindarlegt augnaráð. Hún stendur hér, bíður,
horfir beint framan í mig. Og hér fyrir handan er
gasklefinn, fjöldadauði, viðbjóður, andstyggð. Og í hina
áttina eru fangabúðirnar, snoðklipping, þykkar bómull-
artróðsbuxur í kæfandi hita, klígjuvekjandi fýla af skít-
ugum þvölum konum, dýrslegt hungrið, ómennskt strit-
ið, og að lokum sami gasklefinn, enn hræðilegri dauð-
dagi...
Og hvað er hún með? Ég tek eftir einstaklega snotru
gullúri á mjóum úlnlið hennar. Hún fær ekki að hafa
það lengi.
„Heyrðu, segðu mér það,“ — endurtekur hún.
Ég þegi sem fastast. Hún þrýstir saman vörum.
„Eg veit,“ — segir hún með stolti og fýrirlitningu i
röddinni og hnykkir til höfðinu. Hún gengur ákveðnum
skrefum að einum vörubílnum. Einhver reynir að
stöðva hana. Hún hrindir honum frá sér og stekkur upp
þrepin. Ég sé goluna feykja til hári hennar. Það er það
síðasta sem ég sé af henni.
Ég fer aftur inn í lestina að hreinsa út barnalík. Ég
hleð farangri. Ég hleð líkum, og smám saman grípur
mig óstjórnlegur hryllingur. Mig langar til að flýja frá
þessum líkum, en þau eru allstaðar: Inni í vögnunum, i
mölinni fyrir framan þá, á hlaðsjaðrinum. Börn, konur
og karlar. Ég hleyp brott, en þá fæ ég svipuhögg þvert
yfir bakið. Ég sé SS-mann útundan mér krossbölvandi.
Ég dragnast áfram og hverf inn í Kanada-hópinn. Ég
verð að kasta mæðinni upp við teinahlaðann. Sól er
tekin að lækka á lofti. Hlaðplássið er litað rauðleitu
skini. Skuggar trjánna hafa lengst og líkjast vofum. Um
þetta leyti dags er þögn í náttúrunni. Þeim mun hærra
rísa hróp mannanna til himins.
Héðan sem ég stend hef ég yfirsýn yfir það víti sem er
í hlaðplássinu. Ég sé par sem hefur hnigið niður í síð-
ustu örvæntingarfaðmlögunum. Hann kremur konuna í
höndum sér og bítur í föt hennar. Hún æpir í ofboði,
bölvar og grætur, þar til járnhælað stígvél lendir á
höfði hennar og hún þagnar. Þau eru skilin að og dregin
að vörubílnum. Ég sé fjóra Kanada-menn bjástra við
lík. Það er lík af stórri konu, uppblásið. Sveittir og
ragnandi sparka þeir frá sér börnum sem hafa hlaupið
um ýlfrandi sem hundar. Mennirnir taka þau upp á
höndunum og slengja þeim upp á líkahrúguna á vöru-
bílnum. Þessir fjórir kalla aðra til hjálpar við að lyfta
feitu líkinu upp á bílinn. Með sameiginlegu átaki tekst
það. Uppbólgnum líkum er safnað saman um allt hlaðið.
Fötluðum, köfnuðum, veikum og meðvitundarlausum er
svo dembt ofan á hrúguna. Hrúgan stynur, æpir og
kveinar. Bílstjórinn setur vélina i gang, bíllinn rennur
af stað.
Jialt, Halt! — öskrar SS-maður á eftir honum.
„Stanzaðu, djöfullinn þinn!“
Þeir dröslast með gamlan mann í kjólfötum og með
armbindi að bílnum. Höfuð hans skellur á mölina. Hann
stynur upp sífellt í sama tón: „Ich will mit dem Herrn
Kommandanten sprechen — ég vil fá að tala við yfirfor-
ingjann..." Með þrjósku gamals manns romsar hann
þessu stanzlaust upp úr sér. Jafnvel eftir að búið er að
fleygja honum upp á bílinn og troða hann þar undir
heldur hann áfram: Jch will mit dem ... “
„Sjáðu bara til, gamli maður!" — kallar ungur
SS-maður, hlæjandi kátínuhlátri. „Eftir hálftíma færðu
að tala við æðsta yfirforingjann! Og gleymdu nú ekki að
heilsa honum með Heil HitlerF
Nú koma aðrir menn með litla einfætta stúlku á milli
sín. Þeir halda um hendurnar og fótinn. Tárin renna
niður andlit hennar og hún hvíslar máttleysislega:
„Herrar mínir, þið meiðið mig... “ Þeir kasta henni
upp á líkahrúguna á bílnum. Hún verður brennd lifandi
með þeim.
Kvöldið flytur með sér svala. Stjörnur birtast. Við
liggjum upp við teinahlaðann. Það er ótrúlega hljóðlátt.
Blóðlausar ljósaperur hanga í háum ljósastaurum. Utan
við skímuna er þykkt myrkur. I einu skrefi getur maður
horfið. En verðirnir eru á sínum stað með sjálfvirkar
byssur tilbúnar.
„Fékkstu skóna?" — spyr Henri.
„Nei.“
„Af hverju ekki?“
„Guð minn, ég er alveg örmagna, alveg gersamlega."
„Svo fljótt? Bara eftir tvær lestar? Littu á mig. Frá
jólum hefur að minnsta kosti milljón farið um hendurn-
ar á mér. Verstar eru lestarnar frá héraðinu umhverfis
París — ég rekst þá sífellt á vini mína.
„Og hvað segirðu þeim?“
„Að þeir fari fyrst í bað, og að svo hittumst við í
búðunum. Hvað myndir þú segja?"
Ég svara ekki. Við drekkum kaffi með vodka út í.
Einhver opnar dós af kókói og blandar það með sykri.
Við mokum þessu upp í okkur. Kókóið límist við varirn-
ar. Aftur kaffi. Og vodka.
„Henri, eftir hverju erum við að bíða?“
„Það er lest væntanleg."
„Ég ætla ekki að afhlaða hana. Ég get ekki rneir."
„Svo þú ert búinn að fá nóg? Er ekki Kanada góð,
ha?“ Henri glottir og hverfur út í myrkrið. Að vörmu
spori er hann kominn aftur.
„Það er í lagi. Sittu bara hér sem mús og láttu engan
SS-mann sjá þig. Ég skal reyna að finna skó handa þér."
„Æ, láttu mig bara vera. Og láttu þessa skó bara eiga
sig.“ Ég er dauðsyfjaður. Það er framorðið.
Enn er flautað. Enn kemur lest. Vöruvagnar renna út
úr myrkrinu, stanza undir ljósastaurunum og hverfa
aftur út í nóttina. Hlaðið er ekki stórt, en aöeins hluti af
því er lýst. Það verður að fara hægt í að afhlaða. Vöru-
bilarnir urra einhversstaðar. Þeir bakka upp að þrepun-
um, svartir, draugalegir. Ljósgeislarnir frá þeim skella
á trjánum. Wasser!Luft! Sama sagan upp aftur, eins og
miðnætursýning á sömu kvikmyndinni. Kúlnademba og
lestin þagnar. Nema núna þrýstir lítil stúlka sér út um
gluggann, missir jafnvægið og fellur í mölina. Hún ligg-
ur þar smástund, rís á fætur og fer að ganga í hringi,
hraðar og hraðar og sveiflar stífum handieggjum um