Lesbók Morgunblaðsins - 08.09.1984, Blaðsíða 8

Austurríski myndlist-
armaðurinn Gottfried
Helnwein telst í farar-
broddi í þeim flokki,
sem kenndur er við
ljósmynda-raunsæi.
Munurinn á Heln-
wein og mörgum öðr-
um sem reyna þessa
aðferð er sá, að hann
nær áhrifum sem
ekki nást með ljós-
myndavél. Andlit
sem afskræmast við
sálrænt álag er sér-
grein hans — og
myndir hans eru
þekktar af forsíðum
fjölmargra heims-
blaða.
EFTIR
BRAGA ÁSGEIRSSON
g býst ekki við, að þeir séu margir hér-
lendir, sem kannist við austurríska mynd-
listarmanninn Gottfried Helnwein og tel
því ómaksins vert að kynna hann lítillega.
Ástæðan er, að
^essum listamanni hefur
skotið upp á stjörnuhimininn með ör-
skotshraða á rúmum áratug og er með
ólíkindum umdeildur, elskaður og hataður.
Helnwein er öllu öðru fremur maður
fjöldamiðlunar — hann sækist eftir hylli
fjöldans og metur árangur sinn eftir því,
til hve margra hann nær. Þetta gerir hann
þó ekki með ódýrum meðölum, því að
tækni hans er glæsileg og þótt hann byggi
myndheim sinn að miklu leyti á ljósmynd-
um sem uppistöðu, þá er hann einnig af-
bragðs fríhendisteiknari, ef því er að
skipta. Og vissulega tínir hann ekki til
vinsæl myndefni, heldur. einkennast
myndir hans af hvers konar óhugnaði og
taumlausu raunsæi, svo að hárin rísa á
höfði fólks.
LÖGREGLAN FJAR-
LÆGÐI MYNDIR HANS
Helnwein er sagður hataður heitt og
innilega af gagnrýnendum, listsögufræð-
ingum, listasafnastjórum og eigendum
sýningarsala — og lögreglan fjarlægði
myndir hans af samsýningu einni í borg-
inni Mödling og var það gert að beiðni
borgarstjórans (1971). Hann vekur upp
deilur með skoðunum sínum — þannig var
sjónvarpsviðtali við hann kippt út 50 mín-
útum fyrir útsendingu árið 1982. í þessu
viðtali skammaði hann, Sam T. Cohen,
sem fann upp nifteindasprengjuna, gagn-
rýndi harðlega menntunarkerfi listahá-
skólanna — vísaði þar til hinnar háu tölu
sjálfsmorða meðal nemenda og skoraði á
ungu kynslóðina að mótmæla með því að
sitja heima í einn dag. í sambandi við sýn-
ingu mynda hans í blaðahúsi Vínarborgar
árið 1972 neitaði starfsfólkið að ganga í
gegnum forsal hússins, þar sem myndir
hans héngu og voru þær því teknar niður
eftir þrjá daga.
Frægð þessa listamanns hófst árið 1973,
er hann var fenginn til að gera forsíðu
tímaritsins „Profil“. Myndefnið átti að
leggja áherslu á aðalefni blaðsins þá vik-
una en það var umfjöllun um sjálfsvíg.
Helnwein málaði þá magnaða mynd af
barni, sem var að skera sig á púls með
rakvélablaði. Olli myndin gífurlegu fjaðra-
foki og hneykslan, þannig að fjöldi lesenda
sagði blaðinu upp. Ekki batnaði það, er
hann nokkru seinna teiknaði aðra forsíðu í
sama tímarit, er átti að skírskota til for-
skólamenntunar barna. „Er mögulegt að
meðhöndla gáfur?" Helnwein teiknaði þá
höfuð af barni, sem var kramið milli
handa fullorðinnar persónu.
— Þegar hér er komið, álíta náttúrulega
margir lesendur, að hér sé um að ræða
einhvern undanvilling og sérdrægan
rudda, en því fer víðs fjarri, því að Heln-
wein er sagður vera persónuleiki, er allar
tengdamæður dreymir um til handa dætr-
um sínum. Hann er blíður og kurteis í
daglegu fari, tillitssamur við konu sína og
litlu dæturnar tvær, Cyril og Mercedes, en
þær fá gjarnan að leika sér í vinnustofu
hans, meðan hann einbeitir sér, — og þó
þarf hann svo mjög að leggja á sig í ná-
kvæmnisvinnu, að augu hans eru oft rauð
og þrútin af vökum og mikilli vinnu. Á
þeim áratug frá því að hann sló í gegn,
hafa myndir hans prýtt flestar forsíður
heimsblaðanna, svo sem Stern, Der Spieg-
el, Time, Penthouse, Playboy, Zeit maga-
sin, Lui o.m.fl. — auk listtímarita svo sem
Art, svo og nokkurra plötuumslaga. Verk-
efnin eru svo mörg, að maðurinn er löngu
kominn í góð efni, en hann er einmitt af
fátæku foreldri kominn. Svo sem er um
marga drengi í hans aðstöðu, þá var Dago-
bert frændi í teiknimyndaseríunni um
Andrés Önd sú persóna er þeir vildu helst
líkjast. Annars segir Helnwein, að áhugi
hans á listum hafi vaknað, er faðir hans
kom heim með hefti af Mikka mús og síðan
metur hann Walt Disney allra listamanna
mest auk Norman Rockwells.
AÐDÁENDAKLÚBBAR
Stofnaðir
Ferill hans er í fáum dráttum þannig:
Árið 1965 fær hann einkunnina 6 (ófull-
nægjandi) í menntaskóla. Fær inngöngu í
skóla fyrir æðri stig grafískrar kennslu og
rannsókna. Fær í skólanum þá áráttu að
skera sig á höndum og andliti með rakvél-
arblöðum og öðrum tilfallandi egghvössum
hlutum — hlýtur fyrir andúð kennara
sinna. Þessi árátta átti eftir að fylgja hon-
um inn í myndheim hans. Árið 1968 fer
Time, Stern, Omni, Der Spiegel, Panorama ogArterumt
Helnwein til að myndtfsa aérstöku efni á forsíðu.
Þann fræga súrrealis
Það skíðlogar í batti
Art — Das Kunstma,
, Vinur minn“ beitir bún þessi — á öðrum stað beitir bún „Heimþrá“
Taumlaust
raunsæi