Lesbók Morgunblaðsins - 09.01.1972, Blaðsíða 21

w jKotiiU' ]katt
ftjtthnA í-,4jt'tm«' gl'jStt .é
m «m SjtsWsiiu !t«f ,;!i,
ukii.t áí' t{)itiíl t« Í>ií<l5
A'X'®' Itlttift ýtlo IjítKil <M)
Vib» *
U.iUúa«£> %

ÖBS?a?!gg:í®;
■Á‘U*
f# ftjn> /•
YflTttiVf'-'a
Sifíliiiffar forfeðra vorra á l>jóð veldistinianuni. Teiknað 1913.
Titilblað bókar Sanniels: Sa.^a íslands.
Ivortið, sem Samúel fékk m.a. heiðurspening; fyrir 1911.
kyrrstöðu gamla timans hafa
oss íslendingum borist ómar
utan úr löndum, sumir hreinir
og hvetjandi til dáða og dreng-
skapar, aðrir óhreinir og litt
skiljanlegir. Þessar raddir
klingja nú í eyrum vor-
'um sterkar og ósamróma.
— Véir erurn i hringiðu nýrra
strauma, — eins konar Látra-
röst, og vifum naumast, hvern-
ig stýra á, brotsjóir geta
tekið sig upp, hvar sem vera
skal. En vér erum með frelsið
innan borðs, — frelsið, þetta
„gullþing í gleri“, þess riður
oss á að gæta vandlega, að vér
ekki fyrir misnotkun þess seið-
umst í djöpið, — djúp sund-
urlyndis og l'lokkadráttar. —
Látum viti forfeðranna oss þar
að varnaði verða. - Menning er
fóligin í þekkingu og skilningi
á fortið og nútíð. E>ómgreind-
in er ávöxtur þeirra, — blys-
ið, som visar oss leið fram í
hinn óborna tima og kennir oss
að þekkja mun góðs og ills.
Þar er Sagan óbrigðulll kenn-
ari."
Engum, sem les þessi orð,
sem rituð eru árið 1930
og þekkir að einhverju þá
strauma, sem erlendis geysuðu
um það leyti og á árunum þar
á eftir, dylst það, að þarna tal-
ar mikill spámaður og huig-
sjónamaður. Síðan rekur
Samúei í linuritum og annál-
um sögu þjóðarinnar allt fram
á þann dag, sem bókin kom út.
Einnig skýrir hann í eftirmála
myndir og kort nánar. Þótt
bókin sé ekki stór, er hún
sneisafull af fróðleik, sem ekki
getur beðið öllu lengur nýrr-
ai' útgáfu.
SAMÚEL FÆB MIG SEM
AÐSTOHARMANN VIÐ
KOliTAGERI)
En ég vendi nú mínu kvæði
i kross og ætla nú í stuttu máli
að greina frá persónuleg-
um kynnum mínum af Samúel
Eggertssyni. Svo sem ég áður
greindi frá, var vinátta gömul,
gróin og einlæg milli hans og
fjölskyldu minnar. Ennþá eru
til fögur kort, skrifuð með
iistahendi Samúels, sem hann
sendi á hátíðis- og tyllidögum
heim til okkar, og þykja okk-
ur þau mikil gersemi.
Faðir minn hafði fengið
Samúel eitt sinn til þess að
teikna svokallað „Átthaiga-
kort“ af umhverfi æskustöðva
sinna i Kjós og við Hvalfjörð,
og vann Samúel það upp úr
landmælingum danska herfor-
ingjaráðsins. Síöar vair það
svo, að Samúel býðst til þess
að mæla og kortleggja fæðing-
arjörð föður míns og síð-
ar eignarjörð foreldra minna,
Kiða-feil, og er ég þá fenginn
honum til aðstoðar við mæiing-
arnar. Þótt 60 ára aldursmun-
ur væri á milli okkar, mátti
varla á milli sjá, hvor okkar
var sprækari með mælistikurn
ar. Þetta var í stríðinu síðara,
sumarið 1943. Þá var eins og
kunnugt ei' mikilvæg herstöð
og flotaiægi Bandamanna í
Hvalfirði og mikið um her-
menn þar um slóðir, og ótölu-
legur fjöldi he-rskipa og birgða
skipa sigldi út og inn fjörð-
inn á hverjum degi. Liklega
hefðu þeir ekkert verið hrifn-
ir af starfi okkar Samúels,
hefðu þeir vitað, hvers eðlis
það var. Við spígsporuðum
þairna með hornaspegil og mæii
stikur vítt og breitt, eiginlega
s-vo til í flæðarmáli þossa -mikíla
flotalægis. Allt fór þó vel.
„NEI, ÞAÐ EIÍ STUTT
ÞANGAÐ TIL, EITTHVAÐ
UM 2000 AR
Þegar heim kom á kvöldin,
og við sátum yfir kvöldkaffi
hjá móður minni, bar margt á
góma. Samúel var létt um að
tala, og ha-fði frá mörgu að
segja, og það vildi stundum
dragast fram eftir nóttu, að við
kæmumst í háttinn, en alltaf
fór maður fróðari af fundi
hans. Ég man ei-tt sinn eftir um
ræðuefni, sem sýndi vel,
hversu ha-nn hugsaði helzt í
ljósárum og k-om þá stærðfræð-
ingurinn upp í honum. Hann
var að segja okkur frá því, að
einkennilegt væri þetta
með norðurheimskautsbauginn,
hann væri á hreyfingu, og
væri hægt að reikna út hreyf-
ingar hans. Nú væri hann því
sem næst nálægt ákveðnu húsi
í Grimsey, sem hann tiltók, en
svo eftir nokkur ár, tæki baug-
urinn til að færast suður á
bóginn. Ég spurði |>á Samúel,
hvort langt væri þangað til?
Svarið kom undir eins og án
alls hiks: „Nei, nei, það
er stutt þangað til, eitthvað
um 2000 ár.“ Það var mikiu
lengri tími en öll islandssagan,
en slíkt vafðist ekki fyrir
stærðfræðingnum Samúel Egg-
ertssyni.
SÁLMALÖG ÁTTU HUG
HANS
Samúel gat haf-t fastar mein-
ingar á hlutunum, þótt hann
væri bliður. Honum féll ekki
nýmóðins tónlist eða dans-
músík, en var þeim mun hrifn-
ari og heillaðri af öllum sálma-
söng, þótti hann hátíðlegur,
taktfastur og hafa góð áhrif á
sig.
samUel kemur með
í KERLINGAGIL
Honum þótti merkilegt að
heyra sagt frá hinu stórkost-
le-ga gili í Esju, sem kallast
Kerlingagil, og þrátt fyrir há-
an aldur, bað hann okkur föð-
ur minn að koma með sér, þótt
ekki væri nema hálfa leið upp
i það. Hann hlakkaði mikið til.
Við völdum sólskinsdag í júlí,
ókum áleiðis að mynni gilsins,
og fikruðum okkur síðan
í rólegheitum upp á við. Ég
man enn, hve hann var inn-i-
lega glaður við að sjá stuðla-
bergsborgina, fremst í gilinu að
vestan. Honum fannst hún
minna sig á þýzka riddara-
kastafla við Rin.
Við héldum þan-gað upp, sem
stóru móbergsklettarnir vörn-
uðu aðra leið en eftir ánni, sem
fellur i gegnum gilið, enda var
þá nóg gengið og Samúel hafði
fengið tækifæri til að sjá þetta
mikla náttúruundur, en svo
kallaði hann Kerlingagil.
Hann ætiaði siðar að skri-fa
grein um gilið í Lesbók Morg-
9. janúar 1972
LESBÓK MORGUNBVAÐSINS 21