Lesbók Morgunblaðsins - 07.11.1965, Blaðsíða 11

JÓHANNES
Framh. af bls. 1
tók liann greiöslu af fátœkum fyrir
aðstoö sína, heldur gaf hann þeim
einnig nauösynleg lyf, sem hann varö
sjálfur aö k>aupa.
Þegar Jóhannes lœknir dó, lét hann
eftir sig konu og unga dóttur svo aö
segja eignalausar. í eins herbergis
leiguíbúö sinni hafa þœr einungis tvö
rúm, borö og nokkra stóla. En ekkja
hans ásakar hann ekki fyrir þetta.
Meö hrœröum huga og tár í augum
dásamar hún sinn ástfólgna Jóhannes.
Hún reynir af litlum efnum aö veita
dótturinni beztu menntun og finnst
hún meö því bezt geta greitt þakklætis
skuld sína viö sinn látna eiginmann.
Hún kann ennþá gamalt íslenzkt lag,
sem maöur hennar var vanur að
syngja á löngum vetrarkvöldum.
Enn þann dag í dag eru ávallt ný
blóm á leiði Jóhannesar lœknis, auk
þeirra, sem ekkja hans leggur þar.
Milutin Kojic.
Augljóst er aö hinir fátœku sjúklingar
hans í Rekovac og nágrenni eru enn á
þennan hátt aö sýna hinum
löngu látna lœkni þakkir sínar og
viröingu.
Kafli úr „Læknar og sjúkrahús
skæruliða á árunurn 1941—45“.
I byrjun september árið 1941 kom
roskinn maður, hár og grannur, til aðal-
stöðva skæruliða í borginni Uzice. Hann
skýrði yfirforingjanum svo frá að hann
væri fæddur á íslandi og hefði komið til
Serbíu árið 1915, rétt eftir að keisara-
dæmið Austurríki-Ungverjaland réðst á
Serbíu. Hefði hann komið þangað með
danskri hjúkrunarsveit. Upp frá því og
eftir lok fyrri heimsstyrjaldarinnar
Ihefði hann dvalið í Júgóslavíu, aðallega
í Makedóníu. Hann lýsti því yfir að þrátt
fyrir aldur sinn, fyndist sér skylt að
bjóða fram læknisþekkingu sína í þágu
lands og þjóðar, sem hann hefði tekið
ástfóstri við þegar fyrir tuttugu árum. í
þessu landi hefði hann kvænzt og þar
hefði hann ákveðið að dvelja, enda teldi
hann það sitt annað föðurland. Þessi
roskni læknir hét Jóhannes Johannessen.
Mr etta voru erfiðir tímar og allir
áttu við miklar hörmungar að stríða og
voru eins og milli tveggja elda. Þjóðverj-
ar og ítalir höfðu skipt landinu á milli
sín og komið á stjórn ógnar og útrým-
ingar. Fasistastjórnin í Króatíu hóf út-
rýmingu Serba og grísk-kaþólskra þar í
landi. Hinn gróðursæli dalur, Vojvodina,
var hernuminn af Ungverjum, júgó-
slavneski hluti Makedóníu af búlgarska
Meðfylgjandi mynd var tekin á l.andakoti árið 1912 af Guðmundi Magnússyni, lækni, og aðstoðarfólki hans. Jóliannes
Johannessen var í þeim hópi. Talið frá vinstri: Hinrik Erlend sson, læknir, systir, Matthías Einarsson, læknir, Guðmundur
Magnússon, Jóhannes Joliannesscn og Sveinn Valdimarsson, k andidatar. „Sjúklingurinn“ er Konráð Konráðsson, læknir.
keisaranum Boris, en Dalmatíu og hluta
af Slóveníu höfðu ítalir hernumið. í
Serbíu hafði. kvislingurinn Nedic hers-
höfðingi boðið hinu þýzka hernámsliði
fullan stuðning við að hneppa hans eigin
þjóð í þrældómsfjötra. Útlagastjórnin og
Pétur konungur höfðu flúið til London
og skilið land og þjóð eftir til að mæta
eigin örlögum sínum.
f krafti hins forna orðtaks „divide et
impere“ höfðu hernámslið Þjóðverja og
ítala blásið í eld ósamkomulags milli
hinna ýmsu þjóða og trúflokka. Þetta
var þeim auðvelt þar sem í Júgóslavíu
búa margir þjóðflokkar með ólíkar
menningarerfðir og mismunandi trúar-
brögð. Þar búa grísk-kaþólskir, róm-
böndum sameiginlegra örlaga og sömu
frelsisþrá.
Þegar svo innrásaraðilarnir töldu
sundrungu landsfólksins fullkomnaða og
stjórna mætti hinum þrælkuðu þjóðum
með fámennum her, hófst uppreisnin.
Hinn 6. júlí 1941 í borginni Bela Crkva
um 100 kílómetra frá Belgrad ómaði
bergmálið frá fyrsta skotinu í uppreisn-
inni. Skæruliðahreyfingin undir stjórn
Josips Broz Títós fór eins og alda yfir
Serbíu og þaðan til Króatíu, Slóveníu,
Makedóníu og náði fljótlega til svo að
segja alira landshluta. í stað deilna og
ósamkomulags milli mismunandi þjóða
hvatti Tító til gagnkvæms skilnings milli
bræðraþjóða og sameinaðrar baráttu
Jóhannes Joliannesscn. Myndin var tekin skömmu eftir að liann kom til Serbíu.
versk-kaþólskir, mótmælendur, Múha-
meðstrúarmenn og Gyðingar. Þetta
ástand leiddi til bræðravíga og skipting-
ar landsins. Innrásaraðilarnir komu
þannig á sundrungu landsfólksins í sið-
ferðilegum og andlegum efnum, en þess-
ar mismunandi þjóðir voru þó tengdar
gegn sameiginlegum óvinum, þ.e. þriðja
ríkinu og fasistaríkinu Ítalíu. Hann
hvatti til umburðarlyndis í trúarlegum
efnum og jafnréttis trúarbragða í stað
tiúarbragðastyrjalda. Hann hvatti og til
samstöðu allra friðelskandi þjóða og lét
í ljós þá skoðun að Júgóslavía ætti að
leggja af mörkum sinn skerf í baráttu
þeirra gegn sameiginlegum óvinum,
fasistum og nazistum. Þessi boðskapur
féll í góðan jarðveg hjá þjóðum landsins,
sem voru í heljarklóm hernámsins. Upp-
reisnin breiddist út um allt landið og
endurlífgaði þrá þjóðarinnar til að lifa
frjálsu lífi. Hún varð fólkinu til hvatn-
ingar, reisti við hina föllnu sjálfsvirð-
ingu þjóðarinnar. Þjóðin hafði nú gert
hernaðaráætlun með félagsmálalegu
innihaldi.
Hið skjóta fall konungdæmisins
hafði komið sem reiðarslag yfir þessa
þjóð, sem ávallt hafði verið stólt af
hernaðarfrægð og frelsisunnandi sál
sinni. Sú staðreynd að ríkið hrundi eins
og spilaborg, jafnvel áður en fyrsta orr-
ustan hófst, kom fólki til að fyrirverða
sig og fullvissaði það um að það hafði
verið rotið. Þá fyrst er ríkið var hrunið
varð fólkinu ljóst það félagslega rang-
læti, mútur og önnur spilling sem við-
gengizt hafði. Þjóðin, sem barizt hefur
fyrir frelsi sínu í margar aldir og náð
þessu frelsi smátt og smátt úr höndum
Tyrkja, Þjóðverja og annarra innrásar-
aðila, hafði nú séð hið rétta andlit kon-
ungdæmisins. Fyrrverandi ráðherrar
voru fljótir að bjóða nazistum þjónustu
sína og tóku þátt í því að ógna sinni
eigin þjóð. Nedic hershöfðingi, sem ver-
ið hafði átrúnaðargoð þjóðarinnar, heils-
aði Þjóðverjum í auðmýkt rétt eins og
liðþjálfi.
Þegar þannig var ástatt, eins og hér
hefur verið lýst, kom roskni læknirinn
Johannessen til skæruliðanna. Sennilega
hefðu gjörðir hans ekki skilizt að fullu
á hinu fjarlæga ættlandi hans, Islandi,
en þessi maður, sem barizt hafði með
Serbum í fyrri heimsstyrjöld sem lækn-
ir með liðsforingjatign og hafði áður
orðið vitni að falli hins sama innrásar-
aðila, þekkti gjörla hina serbnesku þjóð
og hennar réttlætiselskandi sál. Enda
þótt hann væri roskinn að árum, bauð
hann fram þjónustu sína öðru sinni og
svaraði á þann veg rödd hjarta síns.
Fyrirliðar skæruliðasveitarinnar buðu
hann hjartanlega velkominn, en á þess-
um tíma voru mjög fáir læknar meðal
36. tbl. 1965
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS H