Lesbók Morgunblaðsins - 25.05.1952, Blaðsíða 8

276
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
þessi mál í félaginu, að þessi nauð-
synlegu mannvirki félagsins ættu
að vera á sama stað.
VI.
Allmikill þáttur í starfsemi Fáks,
einkum framan af, voru reiðvega-
málin. Öllum hestamönnum í bæn-
um var ljóst, að þeir gátu ekki
haft not hesta sinna, nema ruddir
væru vegir út úr bænum um ná-
grennið. Þjóðvegirnir voru harðir
undir hófum og óaðlaðandi, ekki
sízt þegar bílaumferðin tók að auk-
ast. Höfðu nokkrir reiðhestaeig-
endur tekið síg saman, áður en
Fákur kom til sögunnar, og rutt
reiðveg, meðfram þjóðbrautinni,
inn að Élliðaám.
Fákur hófst þegar handa um að
ryðja reiðvegi, er hann hóf starf-
semi sína. Er ekki að orðlengja það,
að á næstu árum voru ruddir veg-
ir frá Elliðaám og allt upp að Kol-
viðarhól, að Elliðavatni og kring-
um það, svo og að Lambhagabrú.
Naut félagið nokkurs stuðnings
vegagerðar ríkisins við þessar
framkvæmdir. Leitaði félagið og
samvinnu við sýslunefndir Árnes-
og Rangárvallasýslna, um fram-
lengingu á reiðveginum austur
yfir fjall, þar eð sýslubúar gætu
einnig haft gagn af veginum, m. a.
í sambandi við fjárrekstra, en
þeirri málaleitan var ekki sinnt.
Reiðvegirnir munu alls hafa verið
um 50 km. að lengd, er Fákur lét
staðar numið við að ryðja nýjar
leiðir. Var árlega unnið að viðhaldi
veganna, einkum hér í nágrenninu,
sumpart í sjálfboðavinnu félags-
manna. Við hernámið truflaðist
þessi starfsemi félagsins mjög, og
voru vegirnir víða tepptir vegna
framkvæmda setuliðsins. Síðan
hefir reiðvegamálunum lítið verið
sinnt, en óneitanlega væri aðstað-
an, með hinum stórvirku jarðýtum,
ólíkt betri nú en áður, þegar ein-
göngu varð að treysta á handaflið.
Virðist mjög athugandi fyrir Fák,
að hefjast nú aftur handa í vega-
málunum. Hinir hörðu bílvegir eru
í raun og veru með öllu óboðlegir
fótum gæðinganna.
VII.
Eitt af stefnuskrármálum Fáks
var, eins og ég minntist á í upp-
hafi máls, að safna sögum um af-
bragðs hesta og afrek þeirra, og
gefa út rit um hesta og hesta-
íþróttir.
Vegna margháttaðra annarra
viðfangsefna, sem nú hafa verið
rakin í höfuðdráttum, svo og fjár-
skorts, varð þó minna úr fram-
kvæmdum en ætlað var. Þó var
ýmislegt ritað um hugðarefni
hestamanna að tilstuðlan Fáks, og
af mönnum, sem höfðu forystu í
félagsstarfseminni. Þegar haustið
1922 var samþykkt að haldá úti
handrituðu blaði ,er lesið yrði upp
á félagsfundum. Nefndist blað
þetta Geisli, og er fyrsta blaðið
dagsett í jan. 1923. Blað þetta var
allfjölbreytt að efni. Var það við
líði um 10 ára skeið, þótt það lægi
í dvala öðru hverju. Á 5 ára af-
mæli sínu gaf Fákur út allmikið
og vandað rit, er nefndist „Fákur“,
og á 10 og 20 ára afmælunum voru
birtar í blöðum ítarlegar greinar
um starfsemi félagsins. Sama árið
og Fákur varð 15 ára, birtust end-
urminningar fyrsta formanns fé-
lagsins, Daníels Damelssonar, „í
áföngum11, og var sérstakur þáttur
þess rits helgaður Fáki, auk þess
sem ritið að öðru leyti hafði að
geyma margar frásagnir um hesta
og afburða gæðinga. Árið 1925
kom út bók, er nefnist ,,Hestar“,
eftir Daníel og Einar E. Sæmunds-
son, sem einnig var ritstjóri Geisla,
og 1932 gaf Daníel út smárit, er
hann nefndi „Meðferð hesta“. Þá
er þess að geta, að á skemmtifund-
um félagsins hafa af og til verið
haldin fræðsluenndi um hitt og
annað, er að hestum og hesta-
mennsku lýtur. Frá því á árinu 1935
hafa kappreiðar félagsins oft ver-
ið kvikmyndaðar, og stundum
hafa einnig verið teknar kvik-
myndir af hópferðum Fáksfélaga.
Mesta afrek Fáks á sviði fræðslu-
og útgáfustarfseminnar verður að
telja rit það, „Fák“, er félagið gaf
út 1949 í tilefni af aldarfjórðungs-
afmæli sínu 1947. Er það mikið rit,
hátt á 5. hundrað blaðsíður, prent-
að á góðan pappír og prýtt fjölda
mynda. Eru þar allir þættir í starf-
semi félagsins ítarlega raktir, og
kappreiðunum þó gerð sérstaklega
glögg skil. Skrifaði Einar E. Sæ-
mundsson meginhluta ritsins, en
hann hefir jafnan lagt kapp á að
halda öllu til haga um starfsemi
félagsins. Ber ritið sjálft elju hans
og atorkusemi í þessum efnum, og
órofa tryggð við málstað og mál-
efni Fáks, svo og hugðarefni hesta-
manna yfirleitt, órækt vitni. Auk
sögu Fáks gerir Einar í stuttu
máli grein fyrir stofnun og störf-
um, m. a. kappreiðum, allra ann-
arra hestamannafélaga á landinu,
en Fákur beitti sér fyrir og stóð
að stofnun sumra hinna fyrstu
þeirra. Þá birtir hann og annál um
allar kappreiðar, sem haldnar
voru á landinu, allt frá 1874 til
1914, og hægt hefir verið að afla
heimilda um. Loks eru í ritinu
ýmsar greinar eftir nokkra þekkta
forystumenn á sviði hestamálanna.
Má þar fyrst og fremst tilnefna
fyrrverandi og núverandi hesta-
ræktunarráðunaut.
Ég þykist mega fullyrða að ekki
sé ofmælt, að þetta rit Fáks sé
langvandaðasta og fróðlegasta rit-
ið, sem nokkur félagssamtök á
landinu hafa gefið út um starf-
sem sína og skyld málefni. Þar
eð félagið hefir bundið allmikið fé
í ritinu, væri vel til fallið og æski-
legt, að Fáksfélagar og aðrir, er
o -- Frh. á bls. 283 ^