Eimreiðin - 01.05.1898, Page 52

132
á þvi,- að Jón biskup hefði selt tóbak með »excessive« háu verði, »þó
þeir ei neiti sig heyrt hafa almennan róm um hans tóbakssölu«. Jón
biskup var nú spurður að, hvort hann neitaði þvi, að hafa selt tóbak,
en hann svaraði, »að þó hann tóbak selt hafi dýrara, en alþingissam-
þykkt 1679 ákveður, þá hafi það skeð sjer og sínu heimili til forsorg-
unar og viðurhalds, þar sem ei annað til uppeldis haft hafi en sinar
eignir i svo margt ár«. (Hrs. Lbs. 101, 4to., bls. 176.—91; sbr. Árb.
J. Esp. VII, 72, 73, 113; VIII, 10, 11; sbr. bls. 20).
Alltaf átti Jón biskup við ramman reip að draga, eptir að hann
kom að Hólum, og átti i málum til dauðadags; en Pórður sonur hans
vann öll mál föður sins fyrir hæstarjetti 1693 að honum látnum og
varð síðan hinn merkasti maður. Jón Espólín segir, að óvinir Jóns biskups
hafi kallað hann Bauka-Jón, af þvi hann hafi selt »i smábaukum það, er
hann kallaði dýrindi nokkur«, en liklegra er, að nafnið sje dregið af þvi,
að biskupinn hafi selt neftóbak, og að þessi dijrindi hafi einmitt verið
neftóbak, ef til vill bætt á svipaðaðan hátt og enn tíðkast, með tóbaks-
baun eða tóbaksdropum.
Að þvi er snertir verðlag á tóbaki á 17. öld, þá er fýrst getið um
það i taxtanum 1684, og kostaði þá eitt pund af góðu »stök-tóbak« 12
fiska, ef það var borgað i fiski eða lýsi, en 13 fiska ef borgað var i
öðrum vörum. Eitt pund af góðu »press-tóbak« kostaði 10 eða 11 fiska,
eptir vörunum, sem borgað var með. (Lovsaml. f. Isl. I. Lagasafn
Magn. Ketilssonar III.). Sama verð er á tóbaki í taxtanum 10. apríl,
en þar er bætt við gulu reyktóbaki, og átti það að kosta 12 fiska (L.
f. Isl. I). Seinna á öldinni er verð hækkað á tóbaki á Islandi með
konungsbrefi 23. marz 1778, og var verðið þá 21 skilding á pundi af
»þryktu tóbaki«, 20 skildinga á rólpundinu, en 24 skildinga á pundi af
»skozkri mjórri rullu«, eptir þvi sem segir i alþingisbókinni 1778, »þó
svo, að þessir prisar falli eptir sem utanlands tóbaksblöð falla í prís«.
Presstóbak þýðir munntóbak og hefur þvi stöktóbakiö eflaust verið
haft til reyktóbaks og neftóbaks. Eptir taxtanum 1684 kostar veturgamall
sauður 20 fiska og hefur tóbakspundið þvi kostað 5 kr. -— 6 kr. 50 au.
í peningum þeim, sem nú gilda, ef sauðurinn er reiknaður á 10 kr.,
og þættu það dýr matarkaup um þessar mundir.
Fyrst fluttist tóbak til Islands frá Englandi, en fáar sögur hafa menn
af þeirri verzlun, og engar aðrar sem jeg þekki, en að Jason kaupmað-
ur Vest1 hafi flutt tóbak til landsins.
Inn f landið upp á hest. árlega sendir Jason Vest
segir sjera Stefán Olafsson (I, 326). Seint á 17. öld og framan af 18.
öld munu Islendingar hafa keypt talsvert af tóbaki hjá hollenzkum fiski-
mönnum, sem voru á vakki umhverfis allt landið, og er það gefið í skyn
í leyfi konungs til hins islenzka verzlunarfjelags að fá tóbak i Hollandi
8. janúar 1728, að Islendingar kaupi tóbak hjá Hollendingum i ólejdi
(L. f. Isl. II.). Leyfi þetta var endurnýjað 1729, 1730 og 1733.
Af leyfi þessu sjest berlega, að Danir hafa verið farnir að flytja
tóbak til Islands snemma á 18. öld, og eflaust hefur tóbaksverzlun við þá
1 Enskur kaupmaður á Eyrarbakka fyrir og um miðja 17. öld.