Eimreiðin - 01.05.1898, Blaðsíða 76

156
EIRÍKUR BRIEM: HUGSUNARFRÆÐI. Rvík 1897. Þetta er góð bók
og vel samin, en sá er galli á gjöf Njaiðar, að engir nema lærðir menn geta
haft hennar not, af því að í henni er svo mikill sandur af útlendum orðum,
sem hverjum alþýðumanni er ofvaxið að botna í. Þó vjer höfum ekkert á
móti að taka upp einstöku útlend orð í mál vort, þykir oss hjer sannarlega of
langt farið í því efni. Þessi hugsunarfræði er að eins »til að nota við kennslu á
prestaskólanum«, og lítur því helzt út fyrir, að von sje á annari handa lækna-
skólanum. Ef svo er, vildum vjer óska, að ekki yrði annar eins mýgrútur af
útlendum orðum í henni, svo hún yrði dálítið aðgengilegri fyrir fróðleiksþyrsta
alþýðumenn.
ÍSLENDINGASÖGUR. 16., 17., 18 , 19. Búið hefir til prentunar Valdimar
Asmundarson. Rvík 1897. I þessum fjórum heptum eru: Reykdœla saga (eða
Vémundarsaga og Víga-Skútu), fiorskfirdinga saga (eða Gull-Þóris saga), Finnboga
saga (hins ramma) og Víga-Glúms saga. Um fráganginn á þessum útgáfum er
sama að segja og að undanförnu (sbr. Eimr. II, 75 og III, 156). Það er mikilla
þakka vert, að alþýða á nú kost á svo handhægum og ódýrum útgáfum af sög-
um vorum, og er vonandi að sem flestir kaupi þær og kynni sjer. Þar getur
sá, er kann að hagnýta sjer þær, margt gullkomið fundið. Því það má með
sanni segja, að í sögum vorum sje fólginn einn hinn helzti andlegi fjársjóður
þjóðarinnar. Þær glæða tilfinning fyrir fögru máli og búningsíþrótt; þær
vekja ást á frelsi, dug og drengskap og öðrum mannkostum, en andstygð á á-
þján, lævísi og lítilmennsku. Þær bregða upp íyrir oss hinum margbreyttustu
myndum úr fjelagslífinu. Þær sýna oss meðferð bamsins í vöggunni, unglinginn
temja sjer íþróttir á leikvellinum, brúðhjónin í veizlusalnum, bóndann við vinn-
una, víkinginn á skeið sinni, kappann á hólminum, dómarann og löggjafann á
þinginu og soninn strengja þess heit við erfiölið, áður enn hann dirfist að setj-
ast í hið auða öndvegi föður síns, að verða ekki ættleri. Þær sýna hve holl á-
hrif tíðir mannfundir og allskonar skemmtanir geta haft á fjelagslífið, og hve
mikið táp, fjör og atorka getur upp af því vaxið. Er þá hægt að hugsa sjer
öllu hentugri og hollari bækur til að svala íróðleiksþorsta uppvaxandi unglinga
en þessar sögur? Vjer efumst um það, þó þær sjeu auðvitað ekki einhlítar sem
menntameðal. Mundu þær ekki betur en flest annað hvessa sjón unglingsins
fyrir því, hve langt vjer erum orðnir á eptir öðrum þjóðum frá því sem var á
söguöldinni, og hvísla því í eyra honum, að hann geti ekki kinnroðalaust sezt
í sæti þessara forfeðra sinna, nema hann strengi þess heit í hjarta sínu, að sýna
sig sem verðugan niðja þeirra, en engan ættlera, — eins og sonurinn við erfiöl
föður síns forðum.
BJARNI jÓNSSON: ÍSLENZK MÁLSGREINAFRÆÐI. Rvík 1893. Það
er gullsatt, sem höf. segir í formála síuum, að það sje ekki nægilegt, að kenna
mönnum rjetta stafsetning, heldur verði því að vera samfara leiðbeining i rjettri
skipun orða og málsgreina. Hann hefur nú ætlazt til, að bæklingur sinn yrði
notaður við slíka tilsögn, og má vel vera, að hann komi þar að góðu haldi.
En eigi getum vjer neitað því, að oss finnst hann ekki hafa tekizt svo vel, sem
vjer hefðum óskað. Oss finnst framsetningin ekki nógu skilmerkileg og auð-
veld fyrir unglinga, en kverið þó jafníramt of fjölyrt, og því óhentugt til að