Eimreiðin - 01.05.1898, Blaðsíða 9

89
um, er kynnu að vera nokkru sjálfstæðari, eru í of miklum minni-
hluta til þess, að þeir geti veitt straumnum viðnám; hið ýtrasta,
sem þeir kynnu að geta, er að veita straumnum í aðra stefnu,
með því að skjóta að mönnum nýrri hugsun; þannig er það al-
kunnugt, hvernig t. d. hnittyrði getur orðið til þess, að hamla
múgnum frá því að fremja grimmdarverk.
Það sem einkennir einstaklinginn, þegar hann er staddur í
múgnum, er þá þetta, að hann missir meðvitundina um mann-
gildi sjálfs sín, en ómeðvita eigindir múgsins fá yfirráðin, geðs-
hræringar annara hrífa geð hans og hann verður afarmóttæki-
legur fyrir hugsanainnblástur. Hann er ekki framar með sjálfum
sjer, en er orðinn viljalaus sjálfhreyfivjel. Það eitt, að hann er
orðinn einn hluti múgsins, gjörir það að verkum að hann hrapar
niður á lægra stig í menningarstiga mannkynsins. Meðan hann
var einn sjer var hann ef til vill siðaður maður, i múgnum er
hann siðlaus hrotti, er aðeins breytir eptir fýsnum sinum. Hann
missir stjórnar á sjálfum sjer, verður æstur og ofsafenginn, en
stundum fyllist hann og eldmóði, og getur þá framið verk, er
virðast hreystiverk. Sakir þess hve auðveldlega orð, samlíkingar
og þvíumlíkt, er ekki hefur nein áhrif á einstaklinginn, þegar hann
er einn sjer, hefur áhrif á hann, þegar hann er i þessu ástandi,
leiðist hann til að fremja verk, sem eru í ósamræmi við viðleitni
hans, venjur og lifnaðarhætti. I múgnum er einstaklingurinn sand-
korn með öðrum sandkornum, er vindurinn leikur sjer að.
Jeg bið menn að taka eptir þvi, að jeg hef hvergi í greinarstúf
þessum viðhaft hið niðrandi orð »skríll«, þegar jeg hef talað um
múginn. Það geta þeir andans gæðingar gjört, er firrast umgengni
við aðra menn og fá því ekki tækifæri til að sjá með eigin aug-
um, hvaða breyting verður á einstaklingnum, þegar hann kemur
í manngrúa. Látum oss ennfremur minnast þess, að þessi voða-
legi sannleiki á ekki aðeins heima uni manngrúa, er þyrpist sam-
an á götum og torgum; öldungis hið sama sálar- og lífeðlislög-
mál ræður í kviðdómnum, þar sem ef til vill hver einstakur eið-
svarinn kviðdómandi er mótfallinn þeim dómi, sem þeir hafa fellt
í sameiningu; á þjóðþingum, þar sem lög og ályktanir eru sam-
þykktar, sem hver einstakur þingmaður fordæmir í hjarta sínu; á
kjörfundum, þar sem þingmaður er kosinn, sem reyndar enginn af
þeim kjósendum, sem viðstaddir eru, mundi kjósa, ættu þeir að
kjósa hver um sig; á aðalfundum, þar sem menn klappa þeirri