Eimreiðin - 01.05.1898, Síða 37

Raddir framliðinna.
Eins og ávarp það til íslendinga, er 16 alþingismenn sendu
um land allt síðastliðið sumar, ber með sjer, kom á síðasta al-
þingi fram af stjórnarinnar hálfu yíirlýsing um, að hún væri fús
á að samþykkja þær umbætur á stjórnarskipun vorri: að skipadur
yrði sjerstakur ráðgjafi fyrir ísland, er eigi hefði önnur stjórnarstörf
á hendi, skildi og talaði íslenzka tungu, eða með öðrum orðum vœri
ísendingur, ætti sæti á alþingi og hceri ábyrgð fyrir því á allri stjórnar-
athöfninni. Þetta kváðust ávarpsmennirnir skoða sem »þýðingar-
mikið tilboð«, er »hefði í sjer fólgnar mikilsverðar umbætur á hin-
um tilfinnanlegustu göllum á stjórnarfari voru.« Hins vegar var
það tekið fram af hálfu þeirra þingmanna, sem ekki vildu taka
þessu tilboði stjórnarinnar, að hinar framboðnu umbætur væru
svo litlar og óverulegar, að ekki væri við þeim lítandi.
Þar sem nú skoðanirnar um þettar eru svo skiptar meðal
fulltrúa þjóðarinnar, hlýtúr það fyr eða síðar að koma til hennar
kasta að skera úr þessum ágreiningi. Vjer ímyndum oss því, að
mörgum af lesendum vorum mundi þykja fróðlegt að fá að vita,
hvernig sumir hinna fyrri þingskörunga vorra, sem nú eru því
miður komnir undir græna torfu, mundu líta á þetta mál, ef þeim
væri auðið að rísa upp úr gröf sinni og tala til lýðsins. Til slíkra
skörunga má óefað telja Einar sál. Asmundsson (í Nesi), sem öllum
kemur saman um, að verið hafi einhver hinn vitrasti, bezt mennt-
aði og þjóðhollasti bóndi, er um langan aldur hefur uppi verið á
íslandi. Það vill nú svo vel til, að einmitt þessi maður hefur
fyrirfram látið skoðun sína á þessu í ljósi í grein sinni »Hugleið-
ingar um stjórnarmálið«, sem prentuð er i »Andvara« V. Þar
segir svo (bls. 6—io):1
»Onnur grein stjórnarskrárinnar segir svo fyrir, að konungur
láti ráðgjafann fyrir Island framkvæma vald sitt yfir hinum sjer-
staklegu málum landsins, og að þetta vald, að því leyti, sem því
er að beita innan lands á Islandi, skuli fengið í hendur landshöfð-
ingja, en á ábyrgð ráðgjafans, eður með öðrum orðum, landshöfð-
inginn á að vera ábyrgðarlaus erindsreki ráðgjafans og hafa þau
störf á hendi fyrir hann, sem konungur ákveður. Þriðja grein
talar um stjórnarábyrgð ráðgjafans og segir, að lög skuli setja um
hana, sem að vísu er ógert enn. Þar eru og þýðingarlítil um-
mæli um það, að alþingi kunni að geta komið fram ábyrgð á hend-
1 Allar leturbreytingar eru gerðar af oss.