Eimreiðin - 01.05.1898, Side 25

i05
við, eða af meðaumkvim með hinum bágstöddu, en ekki af því, að það
væri nein lagaskylda. Að fátækraframfærslan algerlega stafar frá kristn-
um tima, lýsir sjer líka í þeim anda, sem skin út úr ákvæðunum um
hana. Það er sem sje ljóst, að öll fátækraframfærslan byggist á hinni
kristilégu mannúðarreglu um bróðurkærleikann, að það sje skylda, að
bjálpa nauðstöddum náunga, og að menn með þvi geri guði þægt verk,
og því vóru gjafir til fátækra, sem menn gáfu ótilkvaddir og af frjáls-
um vilja, skoðaðar sem sálugjafir. En slikur mannúðarandi lá mjög
fjarri hugsunarhætti manna i heiðni. Pá var sú skoðun rikjandi, að allir,
sem ekki væru til neins gagns fyrir þjóðfjelagið, heldur miklu fremur
því til byrðar, hefðu heldur engan rjett til að lifa lengur en mönnum
sýndist. Pessi skoðun gilti bæði um unga og gamla, hvitvoðunga og
örvasa gamalmenni. Pess vegna var barnaútburður fullkomlega lög-
heimilaður í heiðni. Sjerhver faðir hafði ótakmarkaðan rjett til að láta
bera út barn sitt rjett eptir fæðinguna eða fyrirfara þvi á annan hátt,
án þess að baka sjer nokkra lagalega ábyrgð. Og að menn optlega
neyttu þessa rjettar, má sjá af þeim mörgu dæmum um barnaútburð,
sem getið er i sögunum. Og langoptast var ástæðan hjá hinuni fá-
tækari sú, að þeir höfðu ekki ráð á að uppala barnið, en hjá hinum
betur megandi, að barnið var vanskapað eða veiklað, þótt aðrar ástæð-
ur gætu og orðið þess valdandi. Hve djúpar rætur sú hugsun hafði fest
hjá mönnum, að að minnsta kosti hinir fátækari yrðu að hafa rjett til að
fyrirfara þeim börnum, sem þeir hefðu ekki ráð á að ala upp, sýndi
sig bezt þegar verið var að lögleiða kristnina á Islandi. Bann kristn-
innar gegn barnaútburði mætti sem sje af efnalegum ástæðum svo ákafri
mótstöðu, að menn sáu sjer ekki annað fært en að sleppa þessu banni
og hlíta hinni eldri löggjöf í þessu efni. Petta bendir einmitt á, að
menn hafi ekki áður en kristni var i lög tekin haft neina lögbundna
fátækraframfærslu, þvi ella hefðu menn getað vísað fátæklingunum á
hana og ekki þurft að ganga að því, að leyfa barnaútburð. Par sem þó
eitthvað 20 árum seinna tókst að afnema barnaútburðinn, þá er því full
ástæða til að ætla, að það hafi verið því að þakka, að menn hafi þá
verið búnir að koma á lögskipaðri fátækraframfærslu, svo að efnaleysið
gat ekki framar verið afnáminu til fyrirstöðu, með þvi að hinir fátækari
nú samkvæmt framfærslulögunum gátu fengið hjálp hjá hinum betur
megandi, þegar þeir áttu fleiri börn en þeir sjálfir gátu alið önn fyrir.
Engu betri var meðferðin á hrörlegum og veikluðum gamalmenn-
um í heiðni. Þegar þau vóru orðin svo gömul og hrum, að þau gátu ekki
framar orðið að neinu liði, þá skoðuðu menn þau hreint og beint sem
byrði fyrir mannfjelagið, sem menn hefðu fullan rjett til að losa sig
við og lóga, ef menn höfðu hvöt til þess af efnalegum ástæðum. Það