Eimreiðin - 01.05.1898, Síða 7

8?
ur en hann varð liður í stórum hóp. Hjer kemur fram sálareig-
ind, sem sálarfræðingar seinni tíma hafa einkum vakið eptirtekt á,
sem sje hin undarlega hermihvöt, sem allir menn eru gæddir og
kemur einkarljóst frarn hjá börnunum, en ræður reyndar miklu
alla æfi manns. I manngrúanum, þar sem einstaklingurinn og
manngildi hans svo að segja máist af, eins og áður er sagt, og
hverfur inn í múginn, verður hvöt þessi margfalt sterkari. Ef ein-
hver tekur upp á því að hrópa húr'ra, klappa höndum, hrópa »lifi
konungurinn« eða »niður með konunginn«, hafa hinir það á svip-
stundu eptir, hrifnir af hermihvöt sinni, og ef nokkrir fara að mynda
sig til, annaðhvort að votta einhverjum vini hollustu sína eða brjóta
rúður hjá óvini sínum, fylgja allir hinir aðrir einstaklingar í hópn-
um eins og sauðahjörð, enda þótt þeir hver um sig í einrúmi
mundu í mesta máta láta sjer slíkt athæfi miður lika.
Þá er enn hið þriðja atriði, sem telja má orsök til þess, að
sjerstakar eigindir myndast hjá múgnum; það er atriði, sem lif-
eðlisfræðis og sálarfræðis rannsóknir nýrri tima hafa að vísu ekki
getað skýrt til hlítar, en þó veitt oss mikilvæga vitneskju urn.
Þetta atriði er móttækileiki fyrir hinn svonefnda hugsanainnblást-
ur, sem er einkennilegur fyrir sálarlíf vort, og að miklu leyti
orsök til geðsnæmisins, er jeg minntist á.
Móttækileikinn fyrir áhrif frá öðrum, til að snúast að skoð-
unurn og dó'mum. þeirra, hefur einkum gefið tilefni til nánari vis-
indalegra rannsókna, siðan tekið var að rannsaka hina svonefndu
dáleiðslu. Svo sem flestum lesendum mun kunnugt, má með því
að dáleiða menn, koma þeirn í það ástand, að þeir missi algjörlega
meðvitundina um manngildi sitt, hlýði öllum skipunum dávalds-
ins og fremji verk, sem gagnstæð eru lyndiseinkunnum þeirra og
og venjum. Það hefur nú hins vegar komið í ljós, að menn
þurfa alls ekki að vera í dáleiðslu til þess að vera móttækilegir
fyrir áhrif frá öðrurn og láta leiðast af þeim; miklu fremur hefur
það komið fram við nánari rannsóknir, að mjög mikill þáttur af upp-
eldinu, ekki einungis á barnsaldrinum, heldur og langt fram eptir
aldri, er fólginn í slíkum síendurteknum áhrifum, sem ásamt hermi-
hvötinni ef til vill mynda blátt áfrarn lyndiseinkunnir manna og
hegðun, þótt því verði ekki neitað, að meðfæddir sálarhæfileikar
eigi og mikinn þátt i, hver niðurstaðan verður. Danskt barn er
svo að segja frá því það fæðist uppalið og menntað til að verða
Dani, barn, sem fæðist á Frakklandi, til að verða Frakki, og þó