Morgunblaðið - 24.11.2000, Blaðsíða 42

42 FÖSTUDAGUR 24. NÓVEMBER 2000
MINNINGAR
MORGUNBLAÐIÐ
Allir gráta
Islending
Um leið og víkingaskipið íslendingur
erkeypt til landsins ersjálfsagt að
falast verði eftir búningi Bjarna
Tryggvasonar geimfara.
Undarlegt er það og
beinlínis með ólík-
indum að enn skuli
ríkja óvissa um
hvort víkingaskipið
Islendingur verði keypt til lands-
ins. Vitanlega á ríkisstjóm ís-
lands að festa kaup á þessu fræga
skipi og varðveita það hér á landi.
Ekkert, nákvæmlega ekkert, hef-
ur haft viðlíka gildi fyrir þá um-
fangsmiklu menningarkynningu
sem gengist hefur verið fyrir í
Bandaríkjunum á landafundaár-
Sérlega vel fer á því að þing-
menn Samfylkingarinnar, flokks
félagshyggju og jafnaðar, skuli
þrýsta á ríkisstjómina um að fá
skipið keypt til íslands. Þar fara
stjómmálamenn er hafa heil-
brigða sýn til opinberra fjármuna
VIÐHORF S'T,™
röðunar sem
nútímaleg
stjórnmál
Eftir Asgeir
Sverrisson
snúast um.
Þeir menn, sem ekki skynja
þörf íslensku þjóðarinnar fyrir að
eignast þetta einstaka tréskip,
eru í litlum tengslum við umhverfi
sitt og samtíma. Og að sjálfsögðu
ber ríkisstjórninni að hafa frum-
kvæði að því að kaupa íslending.
Skipið á vitanlega heima fyrir
framan Þjóðmenningarhús (þá er
átt við byggingu, sem er að finna
við Hverfisgötu í Reykjavík,
steinsnar frá Lýðveldisgarðinum,
en ekki samnefnda stofnun er
Nicolae Ceausescu lét reisa í
Búkarest). Jafnframt væri unnt
að hafa skipið færanlegt til að það
gæti nýst við kynningu á íslenskri
menningu erlendis. Mætti hugsa
sér að skipinu yrði breytt í sýn-
ingarvagn líkan þeim sem menn í
Vesturheimi nefna „floats“ og
þykja ómissandi á hátíðarstund-
um.
í umræðum um íslending á AI-
þingi ekki alls fyrir löngu voru
það þingmenn Samfylkingarinnar
sem komu fram sem fulltrúar
þjóðarinnar í málinu. Rannveig
Guðmundsdóttir, sem situr á Al-
þingi fyrir flokkinn, sagði m.a. að
það væri „sorglegt" ef skipið
„endaði í kálgarði bandarísks auð-
kýfings“. Þarna talar stjómmála-
maður sem skynjar hug og vilja
þjóðarinnar. Skal þetta tækifæri
notað til að hvetja fulltrúa Sam-
fylkingarinnar til að beita sér fyr-
ir söfnun fjár um allt land, rétt-
nefndu átaid, hundsi kjörnir
ráðamenn íslendinga vilja þjóðar-
innar í þessu efni. Við sameinuð-
umst, lögðumst á eitt, gleymdum
erjum, lögðum til hliðar flokka-
drætti, létum fánýtar deilur um
smáatriði lönd og leið, sköpuðum
þverpólitíska sátt og náðum ár-
angri þegar við keyptum geirfugl-
inn, þann stórmerka náttúrugrip,
og við gerum það á ný ef þess er
krafist til að fá íslending heim.
Ætla ráðherrar ríkisstjórnar-
innar að bera á því ábyrgð að
skipið endi „í kálgarði bandarísks
auðkýfmgs"? Hvemig hyggjast
þeir háu herrar bregðast við þeg-
ar skipið verður notað til að
auglýsa framleiðslu einhvers kál-
auðhringsins? Þykir þeim það
sæma virtri og dáðri hámenning-
arþjóð að slíkur merkisgripur sem
í slendingur verði notaður til að fá
heimsbyggðina til að næra sig á
bandarísku „Víkinga-salati“?
Þeir, sem telja að þama sé engin
ógnun við eða misnotkun á ís-
lenskri menningu á ferðinni,
þekkja sýnilega ekki takmarka-
lausa ósvífni bandarískra kálauð-
hringja. Em óhæfuverk United
Cabbage í Belize virkilega
gleymd? Ættu þó að vera hæg
heimatökin þegar hafður er í huga
sá gríðarlegi fjöldi vandaðra bóka,
sem gefinn hefur verið út, þar sem
umsvif bandariskra kálauðhringja
hafa verið afhjúpuð. Má þar nefna
„Cultivation: Cabbage and the
Misuse of Political Power“ eftir
bandaríska rannsóknar-
blaðamanninn Ron Forward.
Að auki er sú hætta fyrir hendi
að menningarlausir auðkýfingar í
Bandaríkjunum misnoti skipið
líkt og Krapi var niðurlægður
forðum. Hafa verður í huga að ís-
lensk þjóð stæði uppi vamarlaus
með öllu ef hinir bandarísku eig-
endur skipsins ákvæðu að breyta
nafni þess og nefna það t.a.m. Suzi
í höfuðið á rokkdrottningunni leð-
urklæddu, Suzi Quatro.
Með sama hætti og það er með
öllu óhugsandi að útlendingur
kaupi Hótel Valhöll á Þingvöllum
fyrir sumarbústað (hótelinu og
Þingvallabæ á vitanlega að breyta
í opinber móttöku- og menningar-
hús) er það öldungis óviðunandi
að víkingaskip, sem ber nafnið
„íslendingur", sé geymt fjarri
fóstuijörðinni. Sjá menn fyrir sér
að Bandaríkjamenn teldu viðun-
andi, hvað þá ásættanlegt, að
geimskutla með nafninu „The
American" væri seld til útlanda?
Víkingaferðimar vom í einu og
öllu sambærilegar við geimferðir
Bandaríkjamanna, upplýsti
Islandsvinurinn, sjálfur Clinton
Bandaríkjaforseti, okkur um fyrr
íár.
Og ef til vill er hyggilegt að
horfa enn frekar til Banda-
ríkjanna í þessu efni. Um leið og
íslendingur er keyptur til lands-
ins er sjálfsagt að ráðamenn nýti
persónulegan aðgang sinn að
valdamönnum í Bandaríkjunum
og leiti eftir því að íslenska ríkið
fái keyptan búning þann er ís-
lenski geimfarinn, Bjami
Tryggvason, notaði í frægðarför
sinni. Þessi búningur hefði vitan-
lega gífurlegt landkynningargildi.
Á góðviðrisdögum mætti færa
gínu í búninginn og koma henni
fyrir í stafni víkingaskipsins fyrir
framan Þjóðmenningarhús. Til
greina hlýtur einnig að koma að
frægð Bjarna Tryggvasonar
geimfara verði nýtt þannig að
hann verði ráðinn sem móttöku-
stjóri Þjóðmenningarhúss. Er
ekki að efa að mikilvægir erlendir
gestir teldu eftinninnilegt ef á
móti þeim tæki íslendingur í
geimfarabúningi. Eins væri við
hæfi að íslenskir ráðamenn
skrýddust búningnum við hátíðleg
tækifæri í Þjóðmenningarhúsi.
í tengslum við kaupin á íslend-
ingi hefur komið fram sú tillaga að
stofnað verði sérstakt safn um
siglingar íslendinga á víkingatím-
anum. Með kaupum á búningi
Bjama Tryggvasonar geimfara
væri unnt að útfæra þessa hug-
mynd þannig að hún tæki einnig
til geimferða íslendinga. „Vík-
inga- og geimvísindamiðstöð ís-
lands“ myndi augljóslega laða að
sér mikinn íjölda ferðamanna.
Islendingar eiga heima á Is-
landi og það á Islendingur líka.
JÓN
GUÐNASON
+ Jón Guðnason
fæddist á Veisu í
Fnjóskadal 1. mars
1915. Hann lést á
Landspítalanum við
Hringbraut hinn 15.
nóvember sl. For-
eldrar hans voru
Guðni V. Þorsteins-
son, f. 2. júlí 1883, d.
18. júli 1971, og k.h.
Jakobína K. Ólafs-
dóttir, f. 2. mars
1890, d. 8. jan. 1967.
Jón var næstelstur 7
systkina, sem eru:
Hulda, f. 10.3. 1913,
Sigrún, f. 23.4. 1917, d. 3.7. 1943,
Mekkín, f. 4.5.1920, Sigurbjörg, f.
26.7. 1925, Kristín, f. 22.10. 1927,
og Guðrún Björg, f. 11.1. 1934, d.
26.11.1991.
Eiginkona Jóns var Guðrún
Guðmundsdóttir, f. 13. júlí 1920,
d. 19. mars 1999. Sonur þeirra:
Guðmundur, f. 27.9.
1951. Kona hans er
Guðlaug Margrét
Jónsdóttir, f. 7.2.
1951. Börn þeirra: 1)
Tryggvi Rúnar, f.
20.12. 1972, sambýl-
iskona hans Hjördís
Hilmarsdóttir, f.
26.1.1975.2) Magða-
lena Ósk, f. 16.11.
1979, 3) Margrét, f.
23.3. 1984, unnusti
Brynleifur K. Jó-
hannesson, f. 17.5.
1978, d. 14.11. 2000,
4) Jón Trausti, f.
26.2.1990.
Jón og Guðrún hófu búskap á
Akureyri en bjuggu lengst af í
Melgerði 31, Kópavogi, en síðustu
árin í Hamraborg 14, Kópavogi.
Utför Jóns fer fram frá
Kópavogskirkju föstudaginn 24.
nóvember, kl. 15.
Afi minn er látinn.
Ég hafði lúmskan grun um að
rjúpnaferðin okkar hinn 15. október
síðastliðinn yrði okkar síðasta. Við
höfðum farið saman í hátt á annan
áratug eða frá því að ég var tíu til ell-
efu ára gamall og aldrei misst úr
fyrsta eða síðasta veiðidaginn. Það
hafði svo sem staðið tæpt síðustu tvö
árin vegna veikinda þinna en þessi
síðasta ferð gekk allt of vel til þess að
það stæði til að við ættum eftir að
komast saman aftur. Það reyndist
rétt og okkar áralanga hefð að fara
ávallt saman til rjúpna fyrsta og síð-
asta rjúpnaveiðidaginn ár hvert (fyr-
ir utan alla hina dagana) sama
hvemig veðurútlit eða aðrar ástæður
voru er nú á enda. Þó svo að aðrir
skildu ekki þessa veiðiþörf var svo
margt annað sem bjó að baki þessum
árlegu ferðalögum en veiðiþörfin:
Utiveran, hreyfingin, ferðalagið,
veiðimennskan, sögumar, ævintýrin,
félagsskapurinn, og ekki síst öll fyrri
árin þar sem ég var alltaf látinn
keyra um leið og við vomm komnir
út úr bænum og á auðan sjó (og allt í
bland við nestið hennar ömmu). Sjó-
ferðirnar urðu nú ekki margar en þú
saknaðir þess alltaf að komast ekki í
svartfugl og veiði eftir að nágrannar
okkar úr Melgerðinu hættu að
stunda sjóinn sér til gamans. I mín-
um augum verður þú alltaf veiðimað-
ur númer eitt.
Seinustu árin hafðir þú fengið
mikið dálæti á því að fljúga með mér
um ísland og fór ekki framhjá nein-
um sú skemmtun sem þér fannst
flugið vera. Þér leið þó ekkert alltof
vel að vera við stjórnvölinn en hafðir
gaman af og lést á engu bera. Við
fóram víða um landið og sárt þykir
mér að við höfum þurft að hætta við
vegna veðurs í síðustu viku það sem
hefði orðið okkar síðasti flugtúr sam-
an.
Áhugamál okkar vora mjög sam-
bærileg og verð ég að segja: dellu-
karl fram í fingurgóma, bátar, flug-
vélar, bílar, stangveiði, skotveiði,
hann hafði gaman af öllu sportlegu.
Ég verð að þakka fyrir að þér hafi
tekist að smita mig af þessu öllu
saman, það er, því sem ekki var þeg-
ar í genunum.
Lífið var þér ekki auðvelt síðasta
árið og má segja að það hafi stöðugt
verið á brattann að sækja eftir að
amma dó í fyrra en eins og sönnum
hetjum sæmir ákvaðst þú að elta
hana fyrr en síðar. Ég var satt best
að segja farinn að halda að þú værir
ódauðlegur miðað við öll veikindin
sem þú hafðir staðið af þér í gegnum
árin.
Ég er sáttur við andlát þitt. Ég tel
að það hafi verið það sem þú vildir
þar sem veikindi þín ágerðust stöð-
ugt og í raun og vera ekkert líf fram-
undan fyrir atorkusaman einstakling
eins og þig.
Ég kveð þig því með söknuði þótt
ég viti að þér líður mun betur þar
sem þú ert nú.
Þú verður ávallt með í minning-
unni í veiði- og flugferðum í framtíð-
inni.
Tryggvi R. Guðmundsson.
Hjartkær tengdafaðir minn, Jón
Guðnason, hefur kvatt þetta líf sadd-
ur lífdaga. Hann fæddist Þingeying-
ur í Fnjóskadalnum og ólst upp á
tímum, sem við nútímafólkið getum
illa gert okkur í hugarlund hvernig
vora.
Jón var hægur maður og þægileg-
ur í viðmóti. Hann var sérlega svip-
hreinn, með dökka einlæga ásjónu,
brúnu augun blíðleg og allt fas hans
einkar traustvekjandi. Hann var
ekki margmáll að eðlisfari en heiðar-
legur og traustur ef til hans var leit-
að. Dugnaður og vinnusemi vora
leiðarljós hans alla tíð sem og nægju-
semi, nýtni og umburðarlyndi.
Þau Gunna vora sem eitt og sér-
staklega samhent hjón. Þeirra heim-
ilishald var rekið eins og fyrirtæki,
þar sem vel var haldið utanum
hverja krónu.
Þau byrjuðu sinn búskap á Akur-
eyri, en síðan fluttu þau suður, þar
sem meiri vinnu var að hafa, og
reistu sér hús í Melgerði 31 í Kópa-
vogi, þar sem þau bjuggu lengst af.
Þar var ekki verið að braðla með eitt
né neitt og opnaðist mér nýr heimur
þegar ég kynntist þeim sem tengda-
dóttir fyrir nær 30 áram. Þau vora
baráttufólk sem á lægstu launum
höfðu náð með nýtni og vinnusemi að
koma sér upp fallegu heimili í eigin
húsi. Gestrisnin og örlætið vora
þeim í blóð borin og best leið þeim
með fullt hús gesta.
En skynsemin sagði þeim fyrir
u.þ.b. 10 áram, að betra væri að
flytja sig í hentugra húsnæði í fjöl-
býli með lyftu og nærri allri þjónustu
áður en þau yrðu of gömul. Þá fluttu
þau heimili sitt í Hamraborg 14 og
áttu þar nokkur góð ár saman.
Árið 1995 veiktist Jón mjög alvar-
lega og var vart hugað líf. En upp
stóð hann aftur næstum jafn góður
og fyrr, en þá var það Gunna sem
veiktist af sjúkdómi sem ekki varð
við ráðið. Þegar hún lést árið 1999
missti Jón kjölfestuna úr lífi sínu.
Hann sagðist ekki skilja tilganginn í
að hann hefði fengið bata aðeins til
að upplifa hennar dauðastríð.
Eftir andlát Gunnu sótti einsemd-
in að. Hann átti erfitt með að sætta
sig við þverrandi getu og minnkandi
þrótt. Þótt hann ætti öraggt skjól
hjá nánustu ættingjum var hann
meira en tilbúinn að kveðja þetta
jarðneska líf. Hann kvaddi hljóðlega
eins og hann átti eðli til og á dánar-
beði var líkt og bros léki um varir
hans. Hann var kominn á leiðarenda
og trúlega í faðm Gunnu sinnar.
Ég þakka honum hjartanlega fyrir
samfylgdina, umhyggjuna og allt
annað.
Guðlaug.
í æsku minni - og reyndar alla tíð
- var Jón Guðnason sá maður, mér
náskyldur, sem tvímælalaust komst
næst þeim hugmyndum sem ég gerði
mér um víkinga. Það átti jafnt við um
líkams- og sálargáfur hans. Hann
var kappsamur og hraustur,
hreinskiptinn og víllaus og er nú
kvaddur af fjölskyldu sinni, frænd-
garði og vinum í anda þeirra fornu
sanninda að „glaður og reifur skyli
gumna hver uns sinn bíður bana“.
Hann fæddist á Veisu í Fnjóska-
dal fyrsta dag marsmánaðar 1915.
Þangað höfðu foreldrar hans, sem
bæði vora fædd og uppalin austan
Skjálfandafljóts, flust með móður
mína, sem var elsta barn þeirra, sex
vikna gamla inn um hlið Ljósavatns-
skarðs úr tveggja ára húsmennsku á
Krossi um fardagaleytið 1913. Með
þeim í för var amma hennar í móður-
ætt, ekkja sem löngum átti heimili
hjá dóttur sinni og tengdasyni og
vann heimili þeirra.
Erfitt var um jarðnæði fyrir fólk
sem var að byrja búskap, og ekki var
Veisa eignarjörð afa míns frekar en
aðrar þær jarðir sem hann bjó á um
dagana. Hann hafði hana á leigu að
tveim þriðju, sætti afarkostum um
afgjaldið og bjó við svo þröng og lé-
leg húsakynni að söknuður stækk-
andi fjölskyldu var ekki sár þegar
hún fluttist vestur yfir Fnjóskána, að
Melum, vorið 1916. Eftir það eignuð-
ust afi og amma fimm dætur, sem
allar fæddust þar nema sú yngsta.
Hún var í heiminn borin á Skugga-
björgum, næsta bæ fyrir utan, sem
taldist til Grýtubakkahrepps, en
þangað fluttust foreldrar hennar
1928 og bjuggu þar áratug uns jörðin
fór í eyði. Hún er nú eign Skógrækt-
ar ríkisins.
Um Mela lék alltaf ljómi bernsku-
vorsins í hugum elstu systkinanna,
Huldu móður minnar og Jóns. Þeir
voru „bærinn þeirra". Þar var para-
dísargarður þeirra þrátt fyrir kröpp
kjör, þar léku þau sér að skeljum á
hól og létu sig dreyma, þótt hörð
lífsbarátta færði þeim fullsnemma
heim sanninn um að fyrir henni yrðu
flestir draumar að víkja. Mamma var
ekki nema sjö ára þegar hún fór að
teyma ein heim reiðingshestinn und-
ir blautheyinu af þeim blettum sem
faðir hennar hafði slegið utan túns
og þurrka átti heima á velli. Hafi
bróðir hennar verið sjálfum sér lík-
ur, þá hefur hann ekki verið hár í
loftinu þegar hann fór að hjálpa til
við búskapinn, og munað hefur um
minna en lið hans.
Systkinin ólust þannig upp í sama
umhverfi við sömu kjör og urðu und-
ir eins mjög samrýnd í leik og starfi,
enda aldursmunurinn ekki nema tvö
ár. Það segir sig líka sjálft að jafn-
framt vinnunni heima fyrir hafa þau
um margt orðið yngri systranum
fyrirmynd á bernskuáram þeirra.
Snemma kom í Ijós að Jón Guðna-
son skorti hvorki afl né þrek til vinnu
og íþrótta, enda hneigðist hann til
útivistar og áreynslu í samræmi við
þá karlmennskuhugsjón sem talin
var góð og gild á æskuáram hans.
Svellranninn Gæsadalinn fór hann
stundum fram og aftur eins og kött-
ur á leið heiman og heim og æfði
sund í ísköldum hyljum Fnjóskár.
Ég heyrði hann líka segja frá því,
hve vel það átti við hann þegar hann
fór ýmist einn eða með föður sínum
út í Höfðahverfi eða inn á Svalbarðs-
strönd til þess að komast á sjó og
veiða í soðið hjá þeim sem Ijá vildu
bát eða leyfa röskum strák að koma
með sér í róður. Það átti vel við veiði-
manninn í honum, sem naut sín jafnt
á láði og legi, því að hann lærði ung-
ur að fara með byssu og stunda skot-
veiði. Vel kunni hann við sig í Flatey
á Skjálfanda þar sem hann var oftar
en einu sinni við vinnu um tíma þeg-
ar hann var ungur, m.a. með bíl við
bryggjugerð, en þar bjó Ijósmóðirin
móðursystir hans og hennar fólk á
Bjargi.
Þótt Jón ætti heimili í foreldra-
húsum töluvert fram á þrítugsaldur
og ynni við búskapinn þar, hleypti
hann heimdraganum eins fljótt og
aðstæður leyfðu og fór að vinna af
bæ tíma og tíma, fyrst á æskuslóðum
sínum, en var þó a.m.k. einn vetur í
Grindavík á vertíð og öðra sinni
nemandi í íþróttaskóla Sigurðar
Greipssonar í Haukadal. Það átti vel
við Jón, sem hafði gaman af að rifja
upp minningar þaðan. Skólaganga
hans var annars ekki löng eftir að
barnafræðslunni sleppti, frekar en
margra annarra af hans kynslóð,
sem bjuggu við svipuð kjör. Hann
var einn vetur í héraðsskólanum á
Laugum, og kynnu þeir að hafa orðið
tveir ef það hefði ekki raskað högum
hans að hann átti við liðmús að stríða