Morgunblaðið - 16.07.2000, Blaðsíða 4

4 B SUNNUDAGUR 16. JÚLÍ 2000
MORGUNBLAÐIÐ
HINN 11. ágúst áríð 1962
fæddist í Moskvu
drengur sem ekki þætti
í frásögur færandi nema
vegna þess að hann er af
íslenskum ættum og er
ofviti eða „sjení“ eins og
meistari Þórbergur
Þórðarson hefði komist að orði. Hann
starfar nú í ríkisstofnum við veiru-
rannsóknir og leggur aðaláherslu á
herpes-veiruna. Þar sem vísindastörf
eru ekki mikils metin í Rússlandi
þessa dagana er kaupið ekki hátt en
hann fær jafnvirði um 2.000 íslenskra
króna í mánaðarlaun. Auk þess að
vera málfræðingur er hann líffræð-
ingur, dýralæknir, jarðfræðingur,
stærðfræðingur, Ijósmyndari og
skáld.
í vegabréfi og opinberum skjölum
heitir hann Vitalí Robertovits
Melnikov (hjá Rússum er millinafnið
fóðumafn þannig að hann er Ró-
bertsson). Það er einungis hjá opin-
berum aðilum eða stofnunum sem
hann er kallaður Vitalí, honum er það
nafn ekki að skapi og vinir hans kalla
hann Villa eða Vilfreð, ef taka þarf
fram ættarnafn notar hann nöfnin
Melnikov eða Stárqvist.
Söguhetja okkar kann 93 tungu-
mál, mörg þeirra eru dauð, það er að
segja mál sem ekki eru lengur töluð
heldur eru einungis til sem ritað mál.
Sálfræðingar sem hafa rannsakað
Vilfreð segja að höfuðáverkar sem
hann hlaut í Afganistanstríðinu hafi
virkað örvandi á málakunnáttuna þar
sem málstöðvar mannsins séu í
vinstra hveli heilans en hann fékk
mikið högg írá sprengjubylgju ein-
mitt á vinstri hlið höfuðsins í Afgan-
istanstríðinu, eins og seinna verður
lýst.
Tungumálakunnáttan
„Fomenska, astekamál og fom-
egypska em nokkur af mínum uppá-
haldsmálum," segir Villi. „Þessi mál
hafa mikia vídd og framburðurinn er
ljóðrænn. Franska er í minnstu
uppáhaldi hjá mér, sennilega vegna
þess að ég hef aldrei skilið franskan
hugsunarhátt."
Hann heldur áfram: „Ég skil eitt-
hvað og get tjáð mig á um 200 tungu-
málum en mig vantar bækur og
æfingu. Ég hugsa á 93 málum og sem
Ijóð á þeim.“ Hann skrifar hugsanir
sínar í stóra dagbók á hinum ýmsu
táknum og tungumálum. Tungumál
og mállýskur í heiminum eru nokkur
þúsund en vísindamenn telja að eitt
tungumál deyi út á tveggja vikna
fresti, ekki síst nú á síðustu tímum
þegar „miUjarðamálin“ enska,
spænska og han-kínverska eru alls-
ráðandi. Ef mikið væri um snillinga
eins og Vilfreð landa okkar þyrftu
menn ekki að hafa áhyggjur af þess-
ari þróun.
Vilfreð er lengi að telja upp öll þau
93 tungumál sem hann kann og út-
skýrir ýmsa málfræðilega þætti og
sögulegar skýringar.
„Ég tala ekki öll þessi 93 tungumál
reiprennandi, það er ógemingur og
alveg óþarfi en ég held þeim öllum
virkum og les þau reglulega. Ég hef
nægan tíma í strætisvögnum og
lestinni og ég nota tímann vel.“ I
skóla var Villi einmana og lék sér
ekki í fótbolta á sumrin eða íshokkí
á vetuma eins og aðrir strákar í
hverfinu. Hann las mikið og hafði
sérstakt dálæti á riddara- og vík-
ingasögum en auk þess lagði hann
stund á skordýrarannsóknir og hella-
skoðun. í tengslum við skordýra-
rannsóknimar lærði hann fljótt
latínu þar sem hann þurfti að kunna
heiti á líkamspörtum og innyflum
dýra og flugna á vísindamálinu
latínu.
íslenska amman
Vilfreð er einkabarn, faðir hans
var ofursti í sovéska hemum og fór
stundum í vinnuferðir til „bræðra-
ríkjanna" - Tékkóslóvakíu, Póllands,
Ungveijalands og Austur-Þýska-
lands en Villi vissi lítið um það og
spurði ekki, enda hefði hvort sem er
orðið lítið um svör.
Móðir hans er enn er á lífi og býr
hún með Villa í þriggja herbergja
íbúð fjölskyldunnar í fjölbýlishúsi í
Moskvu en faðirinn dó árið 1993 úr
magakrabba en hann reykti mikið.
Auk þess drakk hann stundum en oft
kastaðist í kekki með foreldrunum
enda áttu þau ekki skap saman, hann
hafði kalda og rólega skandinavíska
skapgerð en móðirin var fljót til og
Á rannsóknarstofu í
Moskvu starfar tæplega
fertugur Rússi sem tel-
ur sig vera af ísiensk-
um ættum. Villi, eins
og vinir hans kalla
hann, á að baki ævin-
týralegan feril. Hann
barðist m.a. í Afganist-
anstríðinu þar sem höf-
uðhögg af völdum
sprengjubylgju virðist
hafa kveikt hjá honum
snilligáfu gagnvart
tungumálum, þannig
að hann talar nú 93
mál eða mállýskur auk
þess sem hann fæst
við Ijóðlist og myndlist.
Haukur Hauksson
kynntist Villa sem hefur
mikinn áhuga á að
komast í samband við
hugsanlega ættingja
sína á íslandi.

f:m

Villiíher-
mannajakkanum
sem hann
klæddist þegar
hann barðist í
Afghanistan-
stríðinu. Vilii
heldur á sverði
sem hann fann f
húsarústum f
Pétursborg en
þetta er vík-
ingasverð frá
þeim tfma þegar
norrænir vfking-
ar dvöldu á
þessum slóðum.
Ljösmynd/Haukur Hauksson
með heitt rússneskt blóð. Móðir Villa,
Élena, er af fyrirfólki í Jasnaja Polj-
ana í Túla-héraði, sem fór illa út úr
byltingunni og ýmsum „hreinsun-
um“. Hún er vísindakona í líffræði og
starfar við ríkisfyrirtæki sem mjólk-
m'fræðingur þar sem launin eru ekki
upp á marga fiska.
Þegar Villi var þrettán ára tók fað-
ir hans hann á eintal og sagði honum
frá uppruna sínum sem átti eftir að
hafa mikil áhrif á hinn unga Vitalí.
Faðirinn sagði drengnum frá því
leyndarmáli að hann hefði ekki dropa
af rússnesku blóði í æðum þrátt fýrir
að hann væri háttsettur í flughemum
og vissi fjölda ríkisleyndarmála, hann
væri hálfur Islendingur og hálfur Svíi
og sú skipun fylgdi að þessi vitneskja
færi ekki lengra. Hið rétta og upp-
runalega nafn föður Villa var ekki
Róbert Ivanovits Melnikov eins og
hann var allsstaðar kallaður heldur
Róbert Jóhann Stárqvist og hann var
ekki fæddur í Sovétríkjunum heldur í
Svíþjóð, í nágrenni Gautaborgar hinn
3. apríl árið 1937 og móðir hans var
alíslensk, Guðrún að nafni.
Róbert Jóhann, sem var orðinn
háttsettur ofursti hjá geimferða-
stofnuninni „Interkosmos" sagði syni
sínum hið rétta um uppmna sinn árið
1975 þegar kalda stríðið var í al-
gleymingi, en það hefði getað haft af-
drifaríkar afleiðingar fyrir frama
hans innan hersins og jafnvel örlög
fjölskyldu hans hefði það komist upp.
Þar hafði Róbert Jóhann til hliðsjón-
ai' slæm örlög sænsks föður síns.
Árið 1912 fæðist einhvers staðar á
íslandi stúlkubam sem fær nafnið
Guðrún Linda Fjamstein. Ættar-
nafnið gæti verið eitthvað annað, hef-
ur kannski brenglast í minningu
Vilfreðs eða föður hans. Hvar amma
hans fæddist og nákvæma dagsetn-
ingu veit Villi ekki og ekki heldur
hverjir foreldrar hennar vom eða
hvort hún átti systkini. Þetta var ekki
rætt á heimilinu og þótti ekki við hæfi
að hafa hátt um það eða reyna að út-
skýra.
Árið 1917 þegar Vladimír Lenín og
bolsévikar í Rússlandi gera Október-
byltinguna er Guðrún, amma Villa,
fimm ára og hún yfirgefur ættjörðina
ísland fyrir fullt og allt og flyst bú-
ferlum með foreldmm sínum til Sví-
þjóðar.
Fjölskyldan sest að í grennd við
Gautaborg, eða e.t.v. í borginni
sjálfri, og árin líða. Guðrún vex úr
grasi og sem ung stúlka kynnist hún
Svía, Jóhanni Stárqvist að nafni og
fella þau hugi saman og giftast.
Flytjast til Rússlands
Vorið 1937 fæðist þeim sonur og
haustið sama ár flyst fjölskyldan bú-
ferlum til Rússlands. í Sovét-Rúss-
landi er Jósef Stalín þegar búinn að
vera við völd í þrettán ár og farinn að
styrkja stöðu sína og herða tökin,
„hreinsanir" hans og réttarhöld em
að komast á fullan skrið á þessum
tíma.
Hinn 7. nóvember þetta ár halda
bolsévikar upp á 20 ára afmæli Októ-
berbyltingarinnar með pomp og
prakt og þungaiðnvæðing Rússlands
er í hámarki.
Villi veit ekki ástæðu þess að afi
hans og amma fluttu frá Svíþjóð til
Rússlands, hvort það var af efna-
hagslegum eða pólitískum ástæðum.
Sennilega hefur Jóhann Stárqvist
verið hlynntur kommúnistum. Á
þessum tíma var mikil kreppa á Vest-
urlöndum, atvinnuleysi var almennt
og hörð stéttabarátta háð.
Skarpar línur vora í stjómmálum
og mikil samúð með lýðveldissinnum
í borgarastyrjöldinni gegn fasista-
stjórn Francos á Spáni. Mikill upp-
gangur var í Sovétríkjunum á þess-
um tíma, verið var að reisa stórhýsi
og alþýðuhallir í Moskvu og hin
glæsilega neðanjarðarbraut var tek-
in í notkun árið 1935.
Hjólin vom farin að snúast í efna-
hagsmálum og verðandi stórveldi var
aðrísa.
Hin unga þriggja manna íslensk-
sænska fjölskylda sest að í bænum
Jasnaja Poljana í Túla-héraði sem er
um 200 km fyrir sunnan Moskvu en
sá bær er frægastur fyrir það að þar
bjó hinn mikli hugsuður og rit-
höfundur Lév Tolstoj sem hvað
þekktastur er fyrir manngæsku sína.
Þar sem Jóhann Stárqvist hafði
starfað við sænsku jámbrautimar
sem verkfræðingur fór hann að vinna
við sovésku jámbrautimar hjá
kommissar samgöngumála „NKPS