Morgunblaðið - 27.08.1998, Blaðsíða 13

MORGUNBLAÐIÐ
FIMMTUDAGUR 27. ÁGÚST 1998 13
FRÉTTIR
Landsþing Sambands íslenskra sveitarfélaga hafíð
Skuldir hafa aukist um
4 milljarða síðan 1994
Morgunblaðið/Kristj án
VILHJÁLMUR Þ. Vilhjálmsson, formaður Sambands íslenskra sveitar-
félaga, og Páll Pétursson félagsmálaráðherra við háborðið. I ræðustól
er Guðný Sverrisdóttir, sveitarstjóri Grýtubakkahrepps.
Landsþing Sambands
íslenskra sveitarfélaga
var sett á Akureyri í
gær í 16. sinn, Stærstu
mál þingsins eru flutn-
ingur inálefna fatlaðra,
sameining sveitarfé-
laga, framtíð launa-
nefndar og byggðamál.
Egill Ólafsson fylgist
með þinginu.
ÁÆTLAÐ er að heildarskuldir
sveitarfélaganna verði í ár 40,8
milljarðar og hafa þær hækkað um
4 milljarða á fjórum árum. Fjár-
hagsstaða sveitarfélaganna hefur
þó batnað á þessum árum og hefur
afgangur 50 stærstu sveitarsjóða
landsins til fjárfestinga eftir rekst-
ur málaflokka hækkað úr 3,3 millj-
örðum árið 1994 í 6,9 milljarða í ár.
Hlutur sveitarfélaga í útgjöldum
hins opinbera hefur aukist á fjórum
árum úr 22% í 27%, en það skýrist
fyrst og fremst af flutningi grunn-
skólans frá ríki til sveitarfélaga.
Þetta kom fram í ræðu Vilhjálms
Þ. Vilhjálmssonar, foiTnanns Sam-
bands íslenskra sveitarfélaga, við
setningu 16. landsþings sambands-
ins. Hann gerði m.a. flutning á
rekstri grunnskólans frá ríkinu til
sveitarfélaganna að umfjöllunarefni
og sagði að flutningur þessa verk-
efnis hefði tekist vel. Sveitarfélögin
hefðu mikinn metnað til að efla
grunnskólann og hann fullyrti að
aldrei fyrr hefði jafnmiklum fjár-
munum verið varið til rekstrar
grunnskólans og stofnframkvæmda
í þeim tilgangi að einsetja skólana.
Á síðasta skólaári hefðu fjánnunir,
sem varið er til endurmenntunar
kennara, náð sögulegu hámarki.
Vilhjálmur sagði að mörg sveit-
arfélög stæðu frammi fyrir miklum
vanda sem væri innlausn íbúða í fé-
lagslega íbúðalánakerfinu. Brýnt
væri að tekið yrði á þessum vanda,
bæði þeim íbúðum sem þegar hafa
verið innleystar og þeirra sem inn-
leystar verða í framtíðinni. Um
þennan vanda yrði að semja milli
sveitarfélaganna og ríkisins.
Páll Pétursson félagsmálaráð-
hen-a vék einnig að húsnæðismál-
um í ávarpi sínu. Hann sagði að í
byggðaáætlun ríkisstjórnarinnar,
sem afgreidd verður í vetur, væri
gert ráð fyrir að komið yrði á móts
við þau sveitarfélög sem eru í mest-
um vanda vegna innlausna íbúða.
„Viðkomandi sveitarfélög verða þó
að bera mikinn hluta vandans enda
er ábyrgðin fyrst og fremst þeirra.
Engin félagsleg innlausnaríbúð hef-
ur verið byggð eða keypt nema
samkvæmt ósk og fyrir forgöngu
viðkomandi sveitarfélags," sagði
Páll.
Vilhjálmui' lýsti í ræðu sinni yfir
eindregnum stuðningi við umdeilt
ákvæði nýrra sveitarstjórnarlaga
um stjórnskipulega skiptingu há-
lendisins milli sveitarfélaga. „Hjá
nágrannaþjóðum okkar þekkist það
ekki að tiltekin svæði landsins séu
tekin undan stjórnsýslu sveitarfé-
laga og þau meðhöndluð sem ein-
hvers konar ríkissveitarfélög.
Óhætt er að fullyrða að þessi skip-
an máia og ákvæði þjóðlendufrum-
varpsins um eignarhald og nýtingu
lands á miðhálendinu ti-yggi betur
en nokkuð annað skýra stjórnsýslu
í samræmi við lög og einnig svæða-
og aðalskipulag, sem umhverfisráð-
hen-a verður að staðfesta," sagði
Vilhjálmur.
Ibúar í sveitarfé-
lögum verði ekki
færri en 800
LÖGÐ hefur verið fram tillaga á
landsþingi Sambands íslenski'a
sveitarfélaga um að skorað verði á
stjórnvöld að breyta ákvæði sveit-
arstjórnarlaga, sem kveður á um
lágmarksfjölda íbúa í sveitarfélagi.
Tillagan gerir ráð fyrir að lág-
marksfjöldinn verði hækkaðm' úr
50 í 800-1.000.
Valgarður Hilmarsson, oddviti í
Engihlíðarhreppi, flutti tillöguna
ásamt 14 öðrum þingfulltrúum.
Fyi-ii' nokkrum árum kom fram
sambærileg tillaga á landsþingi
sveitarfélaga, en hún var ekki af-
greidd. Valgarður mælti þá gegn
tillögunni og hvatti til þess að sveit-
arfélögum yi'ði gefið færi á að sam-
einast með frjálsum samningum.
Hann segir nú að þó að mikill ár-
angur hafi náðst á þessu sviði séu
horfur á að þessir samningar taki
of langan tíma. Það sé afar mikil-
vægt að efla sveitarstjórnarstigið
og því sé nauðsynlegt að setja í lög
mörk sem neyði sveitarfélögin til að
hraða þessum samningum.
Sveitarstjórnum verði gefinn
tveggja ára frestur
Tillagan gerir ráð fyrir að
ákvæði sveitarstjórnarlaga verði
breytt þannig að lágmarksfjöldi
sveitarstjórnarlaga verði ekki 50,
eins og er í dag, heldur 800-1.000.
Tillagan gerir jafnframt ráð fyrir
að sveitarstjórnum verði gefinn
tveggja ára frestur til að ná þessu
marki með frjálsum samningum.
Kveðið verði á um undanþágu
vegna sérstakra landfræðilegra að-
stæðna.
Á síðustu átta árum hefur sveit-
arfélögum í landinu fækkað úr 204 í
124.
I greinargerð með tillögunni seg-
ir að árangursríkasta aðferðin til að
efla byggð í landinu sé að stórefla
sveitarstjórnarstigið og fela því
meiri ráð á málum viðkomandi
sveitarfélags.
Flutningi á málefnum
fatlaðra verði frestað
Á landsþinginu kom einnig fram
tillaga um að fresta ótímabundið
flutningi á málefnum fatlaðra frá
ríkisvaldinu til sveitarfélaganna.
Upphaflega var rætt um að fiutn-
ingurinn ætti sér stað um næstu
áramót, en því var frestað m.a.
vegna óska frá borgarstjórn
Reykjavíkur. Nú er rætt um að
flutningurinn eigi sér stað 1. janúar
árið 2000. Félagsmálaráðherra
sagði á landsþinginu að framvai'p
þessa efnis yrði væntanlega lagt
fram í haust.
Framsögumaður tillögunnar er
Gísli Gíslason, bæjarstjóri á Aki'a-
nesi. Hann sagði að flutningur á
þessum málaflokki yrði miklu erfið-'
ari en flutningur á rekstri grunn-
skólans til sveitarfélaganna. Málið
heyrði ekki eingöngu undir félags-
málaráðuneytið heldur snerti
einnig útgjöld til heilbrigðismála.
Lögin um félagsþjónustu fatlaðra
væru gölluð að því leyti að aldrei
hefði verið varið fjármunum til að
framkvæma öll ákvæði laganna.
ítarleg úttekt verði
gerð á kostnaði
Gísli sagðist þess vegna leggja til
að flutningi á málefnum fatlaðra
yrði frestað ótímabundið. Áfram
yrði þó .unnið að málinu og gerð ít-
arleg úttekt á því hvað þessi mála-
flokkur kostaði í framtíðinni. Þegar
allar upplýsingar um málið lægju
fyrir tækju sveitarfélögin efnislega
afstöðu til málsins. Hann sagði að
sveitarfélögin ættu ekki að láta
stilla sér upp við vegg með tíma-
setningum í þessu máli.
Sveitarfélög sem gerðu sérsamning við kennara gagnrýnd
Gætu fengið aukið fram-
lag úr Jöfnunarsjóði
GLAÐBEITTIR fulltrúar Hafnfirðinga á Landsþingi Sambands
íslenskra sveitarfélaga
VERÐI reglum um framlög sveit-
arfélaga úr Jöfnunarsjóði sveitarfé-
laga ekki breytt geta sveitarfélög
sem gert hafa sérsamninga við
grunnskólakennara fengið aukið
framlag úr Jöfununarsjóðnum, sem
aftur getur leitt til þess að fi’amlög
til annarra sveitarfélaga skerðist.
Stjórn sjóðsins vinnur nú að tillög-
um sem koma í veg fyrir þetta.
Karl Björnsson, formaður
Launanefndar sveitarfélaga, gerði
sérsamninga við kennara að um-
fjöllunarefni í erindi sem hann flutti
á landsþingi Sambands íslenskra
sveitarfélaga. Hann sagði að þrátt
fyrir að sveitarfélögin hefðu veitt
Launanefndinni fullnaðarumboð til
að ganga frá kjarasamningi við
grunnskólakennara hefðu nokkur
sveitarfélög gert samninga við
kennara um meiri hækkanir en
nefndin samdi um.
Samstaða um einn samning
að riðlast
„Þessi þróun er verulegt
áhyggjuefni fyrir Launanefndina
og flest þau sveitarfélög sem
standa að nefndinni, sérstaklega í
Ijósi þess að nefndinni var veitt
fullnaðarumboð til að ganga frá
kjarasamningi við kennara. Sam-
staða um einn sameiginlegan kjara-
samning við kennara á landsgi’und-
velli virðist því vera að riðlast.
Nú er ljóst að ekki náðust þau
markmið sveitarfélaganna að ein-
falda kjarasamning við kennara og
ekki náðist fram breyting á vinnu-
tímafyrirkomulaginu. í kjarasamn-
ingi kennara eru og hafa lengi verið
ákvæði sem torvelda yfirvöldum
skólamála og skólastjórnendum að
stýra skólastarfinu og vinnutíma
kennara á þann hátt sem menn
e.t.v. helst kysu á hverjum stað.
Vera má að beinir samningar ein-
staki-a sveitarfélaga við viðkomandi
kennara eða kennarafélögin íýrir
þeirra hönd gefi meiri möguleika á
því að ná fram þeim markmiðum
sem sveitarfélög hafa viljað sækjast
eftir varðandi breytingar á kjara-
samningi við kennara.
Gildandi kjarasamningar við
kennarafélögin renna út við árslok
árið 2000. Vel fyrir þann tíma þurfa
sveitarfélögin að gera upp hug sinn
til þess fyrirkomulags sem þau vilja
viðhafa í kjarasamningsgerðinni við
kennara. I þessu máli er þó eitt afar
mikilvægt en það er að þau sveitar-
félög sem sækjast munu eftir vinnu
Launanefndar á þessu sviði með því
að veita nefndinni fullnaðarumboð
verða að virða niðurstöðu kjara-
samninga á vegum nefndarinnar. Ef
þau treysta sér ekki til þess er ein-
faldast að þau feli einhverjum öðr-
um en Launanefndinni umboð sitt
eða einfaldlega annist kjarasamn-
ingsgerðina sjálf,“ sagði Karl.
Karl sagðist ennfremur telja
nauðsynlegt að sveitarfélögin
tækju upp viðræður við ríkisvaldið
og aðila vinnumarkaðarins um
hugsanlegar breytingar á löggjöf
sem kveður á um hópuppsagnir
launþega sem gerðar eru í þeim til-
gangi að knýja á um launabreyt-
ingar.
Við útreikning á almennum
rekstrarframlögum Jöfnunarsjóðs
til sveitarfélaga er tekið mið af
meðalgi'unnlaunum kennara og
leiðbeinenda í gnmnskólum lands-
ins. Karl sagði að þeir sérsamning-
ar sem nokkur sveitarfélögin hafa
gert við kennara skekktu þær for-
sendur sem lægju til gi'undvallar
greiðslu jöfnunarframlaga.
Sérsamningar hafa áhrif
á Jöfnunarsjóðinn
Sveitarfélög sem hefðu gert sér-
samninga gætu samkvæmt núver-
andi reglum fengið aukið framlag
úr Jöfnunarsjóðnum. Fjárframlag
Jöfnunarsjóðsins væri takmarkað
og þess vegna myndi þetta leiða til
minni framlaga til annarra sveitar-
félaga sem ekki hefðu gert sér-
samninga við kennara.
Karl sagði að við þessu yrði að
bregðast og að því væri unnið af
hálfu sjóðsins. Rætt hefði verið um
að í stað þess að leggja til grund-
vallar upplýsingar um launaflokka-
röðun yrðu notaðar upplýsingar úr
kennaraskrám. Þetta kallaði á
mikla vinnu og breytingu á reglu-
gerð. Ef samstaða um gerð heildar-
kjarasamnings við kennara brysti
yrði að finna nýja aðferð til að út-
deila jöfnunarframlagi vegna
gi'unnskólans.
Páll Pétursson félagsmálaráð-
herra tók fram í ávarpi sínu á
landsþinginu að það væri val sveit-
arfélaganna hvort þau gerðu sér-
samning við kennara eða ekki. „Það
er að sjá sjálfsögðu þeirra mál, en
þýðingarlaust er að ætla Jöfnunar-
sjóði að bera þann aukakostnað.
Samningurinn stendur og einstök
sveitarfélög geta ekki ætlað Jöfn-
unarsjóði að borga annað en um var
samið.“