Morgunblaðið - 11.01.1997, Blaðsíða 42

42 LAUGARDAGUR 11. JANÚAR 1997
MORGUNBLAÐIÐ
JÓHANNA
EBENESERSDÓTTIR
+ Jóhanna Eben-
esersdóttir var
fædd í Tungu í
Valþjófsdal, Ön-
undarfirði, 4. sept-
ember 1919. Hún
lést á dvalarheimil-
inu Barmahlíð,
Reykhólum, 5. jan-
úar 1997. Foreldr-
ar Jóhönnu voru
Ebeneser Jónsson
bóndi í Tungu og
kona hans Jóna
Guðfinna Vigfús-
dóttir. Hún var 4. í
röðinni af 7 systk-
inum og eru nú 4 þeirra á lífi,
þau Vigdís, Vigfús, Birgitta og
Kristján. Látnar eru Kristjana
og Guðrún.
Jóhanna giftist 10. júní 1948
eftirlifandi eiginmanni sínum,
Jens Guðmundssyni, fyrrv.
skólastjóra. Bjuggu þau allan
sinn búskap á Reykhólum.
Börn þeirra eru: 1) Ebeneser,
f. 26.8. 1947, búsettur á Reyk-
hólum. Barn hans og fyrrver-
andi eiginkonu, Þóru Stein-
þórsdóttur, er Kristján Þór, f.
20.9. 1975, starfsmaður Þör-
ungaverksmiðj-
unnar á Reykhól-
um. 2) Eiríkur, f.
8.11.1949, kvæntur
Astu Þórarinsdótt-
ur, búsettur í Kópa-
vogi. Börn þeirra
eru: Vigfús, f.
25.10. 1972, nemi,
sambýliskona er
Guðrún Björk Mar-
inósdóttir, nemi.
Dóttir hans og Evu
Ólafsdóttur: Erna
Sif, f. 3.5. 1990.
Orri, f. 5.8. 1979,
nemi. Þuríður, f.
29.7. 1984. 3) Helgi, f. 30.11.
1950, kvæntur Helgu Guðna-
dóttur, búsettur í Reykjavík.
Börn þeirra eru: Edda Lára
Halldórsdóttir, f. 1.4. 1969,
kennari, sambýlismaður henn-
ar er Halldór Sölvi Hrafnsson.
Dóttir þeirra: Signý Hlín, f.
15.1. 1991. Jóhanna, f. 4.8.
1980, nemi. Baldur Guðni, f.
17.9. 1983.
Útför Jóhönnu fer fram frá
Reykhólakirkju í dag og hefst
athöfnin klukkan 14.00.
Hanna tengdamóðir mín lést
fyrsta sunnudag í janúar.
Hún Hanna var ólík um margt
öllum öðrum sem ég hef kynnst.
Fyrir okkur sem þekktum hana er
mikil eftirsjá að henni.
Hanna ólst upp ásamt 6 systkin-
um sínum á bænuin Tungu í Val-
þjófsdal í Önundarfirði. Hún var
ekki gömul þegar hún hleypti
heimdraganum og réð sig í vist á
bæjunum í firðinum eins og gekk
og gerðist í þá daga með ungl-
inga. Síðan réðst hún í vist suður
til Reykjavíkur og vann þar nokkur
ár, einnig vann hún styttri tíma á
ísafirði og við bú móðursystur
sinnar Þórunnar Vigfúsdóttur á
Skálpastöðum í Borgarfirði. Hún
gerðist ráðskona á Laugum í Dala-
sýslu um tíma. Þar kynntist hún
Jens Guðmundssyni, sem þá var
ungur kennari á Laugum, og gift-
ist honum 10. júní 1948 og bjuggu
þau á Reykhólum frá því ári.
Fyrstu árin bjuggu þau í sund-
laugarhúsinu sem í þá daga var
notað bæði sem skólahús og
heimavist fyrir utah það að vera
heimili kennarans og fjölskyldu
hans.
Ég hitti Hönnu fyrst sumarið
1970 þegar ég kom heim með
kærastanum og hún tók mér strax
með mikilli elskusemi og gestrisni
eins og ég komst að síðar að hún
og þau hjónin bæði hvort á sinn
hátt fögnuðu öllum gestum, und-
antekningarlaust. Ekki var þeim
síður vel tekið sem minna máttu
sín af einhverjum ástæðum eða um
sárt áttu að binda en stjórnmála-
mönnum eða öðrum frammámönn-
um sem leið áttu um sveitina. Ég
veit að þeim leið öllum eins og
heima hjá sér. Hönnu var mikið í
mun að hvorki gesti né heimilis-
menn skorti neitt. Það var oftast
þannig að hún var komin með hlut-
ina áður en maður áttaði sig á því
að það vantaði eitthvað.
Þessi umhyggja kom mér ungl-
ingnum í opna skjöldu, öllum leið
vel í kring um hana Hönnu, bæði
MINNINGAR
börnum og fullorðnum. Ég heyrði
sagt að meðan þau bjuggu í skóla-
stjórabústaðnum hefðu sumir
krakkanna í skólanum komið til
Hönnu þegar ekki gekk nógu vel
og hún hafði hjálpað þeim að læra
og kennt sumum að lesa. Hún
hafði líka ákveðnar skoðanir á
ýmsu í uppeldis- og menntamál-
um. Það átti ekki að leggja of
hart að börnum með bóknám svo
að þau yrðu ekki leið og gæfust
upp, og heldur ekki að hrósa þeim
svo mikið að þau ofmetnuðust, eða
gengju of nærri sér til að standa
undir hrósinu, ef þau voru góð á
bókina. En fáir glöddust jafn inni-
lega yfir velgengni þeirra þegar
árangur náðist. I þessu sambandi
minnist ég jólabréfsins sem litla 6
ára langömmustelpan skrifaði sjálf
til langafa og langömmu þessi jól.
Það er mál manna að umhyggja
fyrir velferð annarra hafi verið
einkenni Hönnu allt frá blautu
barnsbeini. Hún var jafnvel að
stumra yfir systkinum sínum þeg-
ar þau fengu barnasjúkdóma með-
an hún var sjálf illa haldin. En
eigin þjáningar ræddi hún ekki.
Hún var alla tíð mjög ákveðin í
að kvarta ekki og aldrei að hlífa
sér við vinnu. Það var líka tíðar-
andinn sem hún ólst upp í að
mestu mannkostir væru iðjusemi
og ósérhlífni. Hanna dró ekki af
sér þótt hún veiktist og eltist.
Um tíma var rekin hótelgisting
í skólanum á sumrin á vegum
Bjarkalundar. Allur þvottur var
þveginn upp á gamla mátann í
þvottahúsinu hennar, því ekki var
þá um neinar sjálfvirkar vélar að
ræða. Og þó var hún með strákana
litla, sinn á hveiju árinu. Hún
gekk með fjórða drenginn en
missti hann á miðri meðgöngu.
Hanna var mikil húsmóðir og
lærði ég margt af henni í hús-
stjórn á þeim tveimur sumrum sem
ég dvaldi heima með henni með
elsta son minn lítinn. Hún sýndi
mikla nýtni í matargerð eins og
henni var tamt, þar var hvorki
farið illa með mat eða annað. En
alltaf varð að vera meira en næg-
ur matur á borðum, svo svignaði
undan. Ekki veit ég til að Hanna
hafi lært í hússtjómarskóla.
Barnabömin urðu þess aðnjót-
andi að fá að dvelja á Reykhólum,
mest þó hin eldri sem voru þar
langdvölum á sumrin. Fyrir utan
hið næstelsta sem ólst upp frá
unga aldri hjá föður sínum á heim-
ili afa og ömmu. Það kom því
óneitanlega í hlut ömmu að koma
honum í móður stað.
Þessi börn, eins og mörg önnur
börn, vissu að lokið á nammibox-
inu hennar Hönnu var laust þegar
litlir munnar voru annars vegar.
Þessara dvala munu þau búa að
alla ævi, því að það er ómetanlegt
að hafa fengið að kynnast þessum
hjónum sem ömmu og afa og auk
þess verið í sveit og umgengist
dýr og land meira en þau hefðu
nokkurn tíma annars gert.
Á fertugsaldri fór hún að fínna
fyrir sjúkdómnum sem fór svo illa
með allan líkamann. Liðagigtin fór
sérstaklega illa með hendur og
fætur svo að hún hnýttist mikið.
Lyfjagjöfin hefur áreiðanlega ekki
alltaf verið sársaukalaus. Árið áður
en ég sá Hönnu fyrst var hún inni
á Landspítala og á Reykjalundi um
tíma. Eftir það var hún ekki oft
inni á spítala, enda sagðist hún
hafa lært æfingarnar sínar svo vel
að hún þyrfti ekki stöðugt að vera
að taka pláss á spítölum frá þeim
sem meira þyrftu þess með.
Oft velti ég fyrir mér hvaðan
þessi kona fékk alla þá orku sem
hún hafði og hvernig hún hélt þess-
ari léttu lund sem einkenndi fram-
komu hennar og viðmót.
Það er ekki langur tími, e.t.v.
2-3 ár, síðan Hönnu fór að hraka
svo hratt að séð varð að hún yrði
ósjálfbjarga. Ég held að hún hafi
aldrei getað hugsað þá hugsun til
enda. Svo dugleg og sjálfbjarga
sem hún alla tíð hafði verið, gat
hún ekki hugsað sér að þurfa að
vera upp á aðra komin með einföld-
ustu hluti frá morgni til kvölds.
Öll sú tækni og hjálpartæki sem
hún hafði tileinkað sér að nota kom
fyrir ekki. Þess vegna trúi ég að
hún hafi verið hvíldinni fegin þeg-
ar kallið kom.
Mig langar að þakka starfsfólk-
inu á dvalarheimilinu Barmahlíð á
Reykhólum fyrir þess mikilsverða
starf og öllum sem hugsuðu um
Hönnu undir það síðasta, ekki síst
systurdóttur hennar á Reykhólum,
Björk Bárðardóttur, og öðrum vin-
um þar. Manni hennar, systkinum,
börnum, bamabörnum og barna-
barnabörnum og öðram aðstand-
endum votta ég samúð mína.
Þakka þér Hanna fyrir allt og
allt.
Ásta Þórarinsdóttir.
Þegar ég settist við skrifborðið
mitt og hóf að minnast Jóhönnu
Ebenesersdóttur, Hellisbraut 20 á
Reykhólum, sem andaðist sunnu-
daginn 5. janúar síðastliðinn á
dvalarheimili aldraðra á Reykhól-
um, sem Barmahlíð nefnist eftir
Hlíðinni fríðu, sem Jón Thorodd-
sen, skáld og sýslumaður, orti svo
fallega um, kom mér í hug erindi
úr sálmi eftir Margréti Jónsdóttur,
þar sem hún segir meðal annars:
Þótt hverfi árin, líði líf,
við líkam skilji önd,
ég veit, að yfir dauðans djúp
mig Drottins leiðir hönd.
Hanna á Reykhólum, eins og
hún var gjarnan nefnd í daglegu
tali, er ekki lengur á meðal okkar
hér í heimi, en minningin um hana
lifír um ókomin ár í bijóstum
þeirra, sem henni kynntust og
deildu með henni kjöram.
Ég kynntist Hönnu fljótlega
eftir að ég kom sem prestur að
Reykhólum, því að eitt mitt fyrsta
verk var að kaupa lömb af eigin-
manni hennar, er ég hóf búskap
á staðnum.
Hanna tók að vanda vel á móti
mér og það var sest niður við eld-
húsborðið, drukkið kaffi og rætt
um landsins gagn og nauðsynjar.
Heimili þeirra Hönnu og Jens
Guðmundssonar skólastjóra var
sem miðpunktur í hversdagslífinu
á staðnum.
Margir litu inn á Hellisbraut 20
og margt var skrafað.
Jóhanna var af bændafólki
komin í Tungu í Valþjófsdal í
Önundarfirði, ein af 7 systkinum
hjónanna Ebenesers Jónssonar og
Jónu Guðfinnu Vigfúsdóttur. Hún
var á æskuárum sínum í vist og
kaupamennsku á ýmsum stöðum,
og meðal annars var hún þá ráðs-
kona við skólann að Sælingsdals-
laug í Dalasýslu. Þar vora örlög
hennar ráðin, því að þar kynntist
hún mannsefninu, Jens Guð-
mundssyni, sem var þá kennari
við skólann. Þau fluttust svo síðar
að Reykhólum, þar sem Jens gerð-
ist kennari og skólastjóri við skól-
ann á Reykhólum.
Skólinn var fyrst til húsa í því
húsnæði, þar sem sundlaugarhús
staðarins er í dag. Þeir tveir bað-
klefar, karla og kvenna, voru
kennslustofurnar og í kjallara
hússins bjuggu skólastjórahjónin
og fjölskylda þeirra, auk á annan
tug heimavistarbarna, sem hýsa
varð í húsnæðinu. Er mér til efs,
að nokkur maður mundi láta bjóða
sér slíkt í dag, enda hefur Jens
sagt mér það, að sum barnanna
+ Kristrún Sæ-
mundsdóttir var
fædd í Torfastaða-
koti 16. febrúar
1907. Hún lést á
hjúkrunarheimilinu
Ljósheimum á Sel-
fossi 4. janúar síð-
astliðinn. Foreldrar
hennar voru Sæ-
mundur Jónsson frá
Stritlu í Biskups-
tungum og Arnleif
Lýðsdóttir fædd í
Brattholti í Biskup-
stundum. Þau
bjuggu í Hrauntúni,
Torfastaðakoti og síðast á Ei-
ríksbakka í Biskupstungum.
Systkini Kristrúnar, sem nú eru
öll látin, voru: Lýður, bóndi á
Gýgjarhóli í Biskupstungum,
Jón, múrarameistari í Reylqa-
vík, Kristinn, trésmíðameistari
í Kópavogi, Sveinn, blikksmíða-
meistari í Kópavogi, Ingiberg-
ur, fyrrum yfirlögregluþjónn í
Kópavogi. Tvær systur hennar
létust ungar, þær Sigríður og
Guðbjörg.
Kristrún giftist Kristni Sig-
urjónssyni frá Hreiðri í Holtum,
en hann var af Víkingslækjar-
ætt. Hann var bóndi
og verslunarmaður
á Brautarhóli í
Biskupstungum þar
sem þau bjuggu frá
1932-1981. Krist-
inn lést árið 1987.
Börn þeirra eru:
Ragnar Ragnars-
son, maki hans er
Steinunn Jóhanns-
dóttir, Sigríður
Guðbjörg (lést
1989), maki hennar
var Alfreð Jónsson,
Siguijón, sambýlis-
kona hans er Krist-
björg Siguijónsdóttir, Arnleif
Margrét, maki hennar er Kjart-
an Runólfsosn, Hrefna, maki
hennar er Eiríkur Siguijóns-
son, Jón Sæmundur og Bjarni,
maki hans er Oddný K. Jóseps-
dóttir. Auk þess ólu þau upp
dótturdóttur sína Berglindi
Sigurðardóttur, en maki henn-
ar er Jóhann B. Guðmundsson.
Afkomendur Kristrúnar munu
vera um fjörutíu.
Útför Kristrúnar fer fram
frá Skálholtskirkju í dag og
hefst athöfnin klukkan 14.
Jarðsett verður á Torfastöðum.
Nú hefur amma á Brautarhóli
loksins fengið hvíld eftir löng og
erfið veikindi. Það eru tæplega 16
ár síðan hún fékk heilablóðfall og
missti heilsuna. Fyrst eftir veik-
indin náði hún sér að nokkra með
góðri endurhæfingu en síðar fór
heilsu hennar smám saman hrak-
andi bæði andlega og líkamlega.
Smám saman rann það upp fyrir
okkur að ekkert yrði eins og áður,
hún myndi ekki ná þeirri heilsu
að flytja aftur austur á Brautarhól
til afa og Jónda. Þó að við séum
að kveðja ömmu í dag byijaði sú
kveðjustund miklu fyrr. Sú amma
sem við þekktum sem börn og
unglingar hefur verið að hverfa
síðustu árin og þess vegna eru
bestu minningar um hana orðnar
gamlar.
Á Brautarhóli var stórt heimili
og oft gestkvæmt, þess vegna
reyndi mikið á húsmóðurina.
Amma hafði meiri áhuga á úti-
verkum en heimilishaldi, hún var
mikill dýravinur og átti Rauður
vísan brauðbita í eldhúsglugga-
num hjá henni.
Við fyrstu vorkomu var amma
komin út í garðinn sinn að gróður-
setja og hlúa að plöntum þrátt
fyrir mikið annríki. En garðurinn
var líf hennar og yndi. Yfir sumar-
ið reyndi hún að veija þar öllum
lausurn stundum enda bar hann
þess vitni. Hún fór með okkur
bamabörnin um garðinn, kenndi
okkur nöfn á plöntum, umhirðu
þeirra og innrætti okkur virðingu
fyrir gróðrinum. Hún lét okkur líka
vita hvar í garðinum við mættum
leika okkur og hvar ekki en það
var mikilvægt til að koma í veg
fyrir skemmdir á gróðri.
Það var ein besta skemmtun
okkar systkinanna á veturna að
labba upp að Brautarhóli og var
ýmsum brögðum beitt til að fá leyfi
hjá foreldrum okkar til að fara í
þessa langferð. Á veturna var gott
að komast í húsaskjól á Brautar-
hóli eftir strembinn göngutúr í
kulda og misjöfnu veðri. Amma
hafði oft við orð þegar við komum
að fylgjur okkar hefðu sótt svo að
sér að hún hefði dottað skömmu
áður en við komum. Á síðari áram
hefur okkur þó komið í hug að
símatæknin hafi verið notuð til að
vara hana við yfirvofandi innrás
og hún hafi viljað hvíla sig meðan
tími var til. Venjulega hitaði amma
kakó og bakaði pönnukökur handa
okkur og borðuðum við eins og við
gátum í okkur troðið. Enginn hefur
nokkurntíma bakað jafn góðar
pönnukökur og amma gerði.
Stundum fengum við líka heimatil-
búnar ijómakaramellur. Það besta
við að heimsækja ömmu var að
hún lét okkur alltaf í friði með það
sem okkur langaði að gera en var
samt líka tilbúin að hlusta á okkur
þegar við þurftum á að halda.
A jólum fórum við alltaf í kaffi-
boð til ömmu og afa. Þar voru
málsháttarkökur fastir liðir á kaffi-
borðinu og allir urðu að lesa sinn
málshátt upphátt. Síðan var sest
við spil og spilað fram á rauða-
nótt. Fullorðna fólkið spilaði vist
og voru sumir tapsárir. En amma
spilaði lönguvitleysu, gömlujómfrú
og hlátursspil við okkur krakkana
á meðan og hafði óendanlega þolin-
mæði með okkur þó sumir kynnu
ekki mikið að spila.
Amma sagði okkur krökkunum
oft sögur og ævintýri. Hún kenndi
okkur'líka vísur og kvæði. Amma
átti mikið af bókum og las mikið.
í bókasafninu henanr voru m.a.
skáldsögur, ljóðabækur og ævi-
sögur. Hún skildi vel þá gesti sem
komu og hurfu inn í innri stofu
til að liggja í bókunum hennar.
Kom það sér vel fyrir þau barna-
börnin sem voru forfallnir bóka-
ormar. Maður kom ekki að tómum
kofunum hjá henni hvað varðaði
efni bókanna því hún hafði lesið
þær allar.
Elsku amma. Minningarnar eru
margar og við kveðjum þig með
virðingu og þakklæti fyrir allt sem
þú gafst okkur.
Þ6 í okkar feðra fold
falli allt sem lifir
enginn getur mokað mold
minningarnar yfir.
(Bjami Jónsson frá Gröf)
Systkinin frá Vegatungu.
KRISTRÚN
SÆMUNDSDÓTTIR