Morgunblaðið - 03.12.1989, Blaðsíða 16

16 C
esei gaaraianQ >; nuoAUUMp gAMUAHTC81UMMAIVt mmwjixoi
MORGUNBLAÐIÐ MANNLIFSSTRAUMAR SUNNUDAGUR 3. DESEMBER 1989
MATUR OG DRYKKUR///vort kynid
er vatnskenndaraf
Að glöggva sig
VARÚÐ, konur! Efnið ekki til
kappdrykkju við karlmenn.
Glöggvið ykkur á því að drykkju-
þol ykkar er mun minna en þeirra.
Það tekur ykkur skemmri tíma
og minna magn af áfengi að verða
drukknar því þið „vinnið“ fyrr úr
áfenginu og líkami ykkar inniheld-
ur minna vatn til að „blanda“
áfengið með. Karlmenn eru 60%
vatn, en konur aðeins 50%. Konur
þurfa einkum að vera á varðbergi
síðustu vikuna fyrir blæðingar og
í kringum egglos. Þá er best að
gæta hófs við áfengisneyslu. Kon-
ur hafa þó þann „kost“ fram yfir
karla að brjóta áfengi niður á
skemmri tíma sem hefur m.a. í for
með sér að þær verða síður timbr-
aðar.
etta er rifjað upp nú vegna þess
að árviss glöggtíðin er runnin
upp: menn og konur eru drekkandi
heitt rauðvínssull og japlandi pipar-
kökur í hverri kró og mun svo verða
fram að jólum. (Ef
einhveijir eru að
velta fyrir sér uppr-
una orðsins glögg
er nú hægastur
vandinn að fletta
því upp í hinni
langþráðu íslensku
orðsifjabók Ásgeirs
Blöndals Magnús-
sonar sem er nýkomin út. Þar fást
þær upplýsingar að orðið sé af
sænskum uppruna, dregið af glödgad
dryck sem merki glóðhitað (jóla)-
kryddvín. Hins vegar hafa menn
sötrað heitt vín af þessu tagi lengi,
a.m.k. frá því á dögum Rómvetja.
Sjálf jólaglöggdrykkjan er þó einkum
bundin við Mið- og Norður-Evrópu.)
Sterkjólaglögg
Nú ríður sem sé á að vera glögg-
legur: helst ekki að drekka gtögg
á fastandi maga, alltént að maula
með henni eitthvað undirstöðubetra
en piparkökur, t.d. ostapinna, kæfu-
bita í stórum stíl (kemur í veg fyr-
ir ótímabæra ölvun sökum þess hve
feit hún er), jafnvel reykta magála,
nú eða þá sænsku kryddskonsurnar
sem uppskrift fer að hér á eftir.
En fyrst uppskrift að sterkri glögg
handa nýgræðingum:
5 dl brennivín, 1 I rauðvín (eða
meira), 2 pokar glöggkryddblanda
(eða 5-7 heilar kardimommur, af-
hýddar, 1-2 kanelstangir, 5 negul-
naglar og rifínn börkur af 1 lífrænt
ræktaðri appelsínu), 100-250 g
strásykur.
1. Setjið kryddin í pott ásamt
appelsínuberkinum og hellið áfeng-
inu yfir. Látið þetta standa með
loki, gjaman í nokkra tíma eða yfir
nótt, svo að vínið fái keim af krydd-
unum.
2. Hitið glöggina við vægan hita,
en hún má þó ekki verða heitari
en u.þ.b. 50 gráður, því þá má bú-
ast við að vínandinn gufi upp ...
3. Setjið helminginn af sykrinum
í síu, haldið henni yfir ijúkandi
pottinum og ausið glögginni yfir
sykurinn sem bráðnar náttúrlega
og rennur niður í pottinn. Þegar
allur sykurinn úr síunni er bráðnað-
ur, takið þið pottinn af hellunni,
hrærið betur í og smakkið. Finnist
ykkur glöggin ekki nógu sæt, bæt-
ið þið út í hana meiri sykri á sama
hátt og fyrr. Verði hún hins vegar
óvart of sæt verður að vega það
upp með meira áfengi. — Upplagt
er að halda glöggbirgðum heitum
á hitabrúsa.
Kryddskonsur
Þessi uppskrift gerir 4 kökur,
þ.e. 16 skonsur. Hráefni:
8 dl hveiti, tsk. salt, u.þ.b. 2 tsk.
basil, anís- eða kúmenfræ, 1 msk.
lyftiduft, 75-100 g smjör eða
smjörlíki, 4 dl mjólk.
1. Blandið saman í skál þurrefn-
um og kryddi, myljið smjörið út í
og hrærið mjólkinni saman við.
Samlagið deigið með nokkram sleif-
arstrokum, takið það síðan upp á
borðið og hnoðið í höndunum, bæt-
ið aðeins meira hveiti í það ef með_
þarf.
2. Skiptið deiginu í íjóra hluta,
sem þið fletjið út í þykkar, kringlótt-
ar kökur. Jafnið jaðrana og skerið
hveija köku í fjóra hluta. Stingið í
þær með gaffli og bakið við 250°
í u.þ.b. 12 mín.
3. Skonsumar bragðast best heit-
ar úr ofninum ásamt smjöri og
marmelaði.
Flæðirek- Leiðarinn (kubburinn) með straumnum (örinni) ýtir segulsvið-
inu (lóðréttu línunum) til hliðar. En þær komast samt inn (bogarnir).
TÆKNl/Varþað aðeins jjölmiðlafár?
OFURLEIÐNI
OGFLÆÐIREK
FYRIR nokkrum árum fór kliður um heiminn vegna fyrirbrigðis sem
nefht er ofurleiðni. Eins og kunnugt er leiða leiðarar (t.d. málmar)
oftast raftnagn því aðeins að þeir veiti viðnám gegn straumnum. Því
má aðeins flytja raforku, að leiðslan taki af henni toll. Hins vegar
hefur ofurleiðni verið þekkt frá 1911. Hún felur í sér að við lágan hita
(allt að -273oC) orka leiðnirafeindir málmsins öðruvísi hver á aðra en
við stofuhita. Akveðinn aðdráttarkraftur á milli þeirra nær yfírhönd-
inni og þær fljóta um leiðarann gersamlega viðnámslaust.
Fyrir ekki alllöngu tókst að fram-
kalla ofurleiðni við „hærri“ hita.
Þó er enn um að ræða hita sem við
myndum kalla hörkugadd. Þetta varð
til að menn — ekki hvað síst hér á
landi — fóru að sjá
fyrir sér nýja
tæknimöguleika.
Menn sáu fyrir sér
flutninga án orku-
taps um langar
leiðir, sáu ísland
fyrir sér sem orkuf-
orðabúr Englands
en hlaðið pundseðl-
um fyrir. Menn sáu segullestir á 500
km hraða á klst. rennandi á ofurleið-
urum. Ekkert af þessu hefur litið
dagsins ljós. Lestimar eru að vísu
til, en þær fara ekki á ofurleiðurum
og fara hægar.
Hvað tafði?
Var ofurleiðaraæðið annars stað-
ar fyrir hendi en í fjölmiðlum? Enn
er ofurleiðni aðeins tii alllöngu fyr-
ir neðan stofuhita. En við þennan
„háa“ hita kemur upp vandi sem
er síður fyrir hendi hjá „gömlu“
köldu ofurleiðuranum. Það er svo-
kallað flæðirek. Yfirleitt hrinda of-
urleiðarar frá sér segulsviði. Það
fellur framhjá leiðaranum vegna
spans í honum. En þau efni sem
til greina koma við „háan“ hita
gera það síður, heldur „rekur“ seg-
ulsviðið í gegnum leiðarann í búnt-
um. (Segulsviðið má hugsa sér sem
þræði í þessu tilfelli). Þetta rek
krefst orku af rafstraumnum, sem
er einmitt það sem komast skal hjá.
.. .ogþó
Við tiltölulega lágt hitastig hætt-
ir rekið vegna þess að segulsviðslín-
uraar (flæðið) stöðvast á óhreinind-
um, sem eru alltaf fyrir hendi í
kristallnum (leiðaranum). Rekið
hættir, og þar með orkutapið. En
einmitt við tiltölulega háan hita
dugar það ekki til. Hiti þýðir það
að agnir efnisins era á örri hreyf-
ingu og við getum notað þá þjóð-
legu samlíkingu að óhreinindi krist-
allsins hristi af sér segullínumar
líkt og trússahestur klyfjar. Og
flæðið rekur áfram og það tekur
til sín meiri orku.
Er vandinn yfirstíganlegur?
Vandinn kemur sem sé upp við
háan hita, við sterkan straum og
stekt segulsvið. En þetta eru ein-
mitt skilyrðin sem nota á ofurleiðar-
ann við. Örlítill hluti vandans er
leystur: Sé leiðarinn þunn himna,
hættir rekið. Hinsvegar þurfa leið-
aramir við hagnýtingu að vera
vissrar þykktar. Enginn veit enn
hvort sá vandi er yfirstíganlegur.
En að minnsta kosti verður ekki
tæknibylting vegna ofurleiðara al-
veg á næstunni. Ekki er hægt að
segja fyrir um neinn tæknilegan eða
vísindalegan vanda að hann sé
yfirstíganlegur, fyrr en hann er
yfiranninn. Aðeins er hægt að lýsa
yfír almennri tilfinningu manna
sem að málinu vinna, að annar eins
vandi hafi verið yfiranninn áður —
með tímanum.
eftir Egil
Egilsson
• Prenthraði 11 slög/sek.
• „Lift-off“ leiðréttingarbúnaður.
• 120 stafa leiðréttingarminni.
• Sjálfvirk miðjustilling, undirstrikun, feitletrun og fleira.
• Handfang og lok.
• Þyngd: Aðeins 5,2 kg.
Komdu við hjá okkur eða hringdu og fáðu frekari upplýsingar,
það borgar sig örugglega.
EinarJ. Skúlasonhf.
Grensásvegi 10, sími 686933
TJMBOÐSMENN UM LAND ALLT
Reykjavík: Penninn sf., Skólavörubúð Námsgagnastofnunar, Tölvuvörur hf., Bóka- og ritfangaverslunin
Griffill sf., Aco hf., Hans Árnason, Sameind hf., Tölvuland. Garðabær: Bokabuðin Grima. Hafnarfjörður:
Bókabúð Olivers Steins. Keflavik: Bókabúð Keflavikur. Þorlákshöfn: Rás sf. Selfoss: Ösp. Vestmannaeyj-
ar: Bókabúðin Heiðarvegi. Höfn Hornafirði: Kaupféiag A-Skaftfellinga. Egilsstaðir: Traust. Akureyri:
Bókaverslunin Edda, Jón Bjarnason ursmiðavinnustofa. Sauðárkrókur: Stuðuli. Hvammstangi: Gifs-
mynd sf. ísafjörður: Bókabúð Jónasar Tómassonar. Akranes: PC-tölvan.
Góð hönnun og glæsilegt útlit
einkenna ritvélamar frá TA Triumph-Adler.
Handfang og lok,
gera vélina þaegilegri i meðförum.
S1
KOLARITVELINIAR
TA Gabriele 100
Vel útbúin, hraðvirk, létt, sterk, meðfærileg og ódýr
skólaritvél með getu og möguleika skrifstofuritvélar