Morgunblaðið - 30.05.1986, Qupperneq 14

Morgunblaðið - 30.05.1986, Qupperneq 14
14 MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 30. MAl 1986 Eftirmáli kj arasamnings eftirBjöm Björnsson Það orð hefur farið af íslending- um að þeir séu öðrum þjóðum þrætugjamari. Áreiðanlega er eitt- hvað til í þessu. Við emm full af stolti, tökum okkur sjálf heldur hátíðlega og lítum hlutina alvarleg- um augum. Þess vegna þrætugim- in. Hatíðleikinn er hins vegar sjald- an slíkur, að við getum ekki brosað að sjálfum okkur, að minnsta kosti eftirá. Þrætur okkar snúast stundum um málefni sem í raun og veru skipta engu. Okkur er líka einkar kært að deila um löngu útkljáð málefni. Stundum fer þannig að þeir sem deila eiga eiginlega ekki orðastað við neinn. Þá þrasa menn þrætunnar vegna. Eins og við var að búast hafa kjarasamningamir sem gerðir vom í febrúar orðið ýmsum deiluefni. Listamenn af því tagi sem hér hafa verið gerðir að umtalsefni hafa verið atkvæðamiklir í þessu efni. Fyrirgangurinn hefur á stundum verið slíkur, að helst lítur út fyrir að lítill minnihluti hafi þvingað fram samningana í nærri tvö hundruð verkalýðsfélögum innan ASÍ. Stað- reyndimar em auðvitað þær, að þeir vom víðast hvar samþykktir með yfirgnæfandi meirihluta at- kvæða. Svo mun nærri komið, að ekki fínnist nokkur maður sem hafði í sér geð til þess að þreyja deilu við ódeiga andmælendur samninganna, allra sfst rétt fyrír kosningar til sveitastjóma. Fram- bjóðendur í þeim kosningum hafa Ifka ýmislegt til samninga og launa- mála að leggja, en hafa verður í huga að á þeim markaði sem þeir falbjóða vaming sinn er mikið fram- boð en takmörkuð eftirspum. Hvernig’ samninga? í janúar stóðu samningamenn á krossgötum. Um miðjan mánuðinn var haldinn fundur viðræðuneftidar Alþýðusambandsins, þar sem kröfu- gerð var útfærð nánar en gert hafði verið á formannafiindi snemma í desember. Samkvæmt þeim hug- myndum sem menn höfðu þá um verðlagsþróun á árinu 1986 var talið, að um 35% kauphækkun þyrfti á árínu til þess eins að halda kaupmætti síðasta árs. Verðbólga hafði farið vaxandi á síðustu mán- uðum ársins 1985. Stöðnun átti að kosta 35% verðbólgu. Það lá ljóst fyrir að umtalsverð sókn í kaup- mætti hlyti að kosta enn frekari verðlagshækkanir, þannig að 40- 50% verðlagshækkun á árínu virtist óumflýjanleg. Ekki var að undra þótt flestum óaði sú tilhugsun, að enn ætti að færa slíkar fómir á altari verðbólgunnar. Af kjarasamningunum haustið 1984 höfðu menn reynslu sem enn var öllum í fersku minni. Þá var samið um verulegar launahækkan- ir, — menn vildu snúa við öfugþróun áranna á undan. Við þessum samn- ■ingum var bmgðið með eftirminni- legum hætti. Blekið var vart þurrt á samningunum þegar gengið var fellt, nánast jafnmikið og nam upphafshækkun samninganna. í kjölfarið fylgdi stórhækkun á verði búvara, opinberrar þjónustu o.fl. Afleiðingamar létu heldur ekki á sér standa, verðlag stórhækkaði svo að fjórum mánuðum eftir samninga stóðu menn nánast í sömu sporum og þeir höfðu gert fyrir samninga. Allir höfðu tapað. Ný verðbólgu- sveifla var staðreynd. Þeir sem vafist höfðu í skuldir, td. vegna húsbygginga, horfðu á skuldimar stíga og eignimar rýma að raun- gildi. Þennan vítahring verðbólgu vildu auðvitað allir rjúfa, en um miðjan janúar varð ekki séð með hvaða hætti slíkt væri unnt. Staða helstu útflutningsgreinar lands- manna var líka þannig, að víða var skeggrætt hversu mikið gengið yrði að falla áður en til launahækkana gæti komið. Á nokkmm dögum upp úr miðj- um janúar breyttust horfiir f okkar efnahagsmálum mjög vemlega. Saman fóm hækkanir á afurðum eriendis og lækkun á olíuverði. Umskipti í fslensku efnahagslífi hafa oft verið skjót, en sjaldan sem nú í vetur. Þessar breyttu aðstæður, ásamt með reynslunni af samning- unum 1984, leiddu til þess að áhersla var lögð á að leita nýrra leiða í kjarasamningunum sem f hönd fóm. Menn höfðu lært af reynslunni. Þess vegna var tekið að ræða hvemig unnt væri að hnýta fasta þá enda, sem leikið höfðu lausir í undangengnum samningum. Menn fóm að velta fyrir sér hvort hægt væri að gera kjarasamninga sem miðuðu við festu í gengismál- um, að verðlag á opinberri þjónustu yrði lækkað og síðan fryst, að hækkanir á búvömverði jrrðu bundnar við fyrirfram ákveðin mörk o.s.frv. Hugmyndir kynntar í lok janúar snem aðilar sér til ríkisstjómarinnar og leituðu eftir viðhorfum hennar til nokkurra meginatriða í hugmyndum sínum. Svör ríkisstjómarinnar vom um margt óljós, en jákvæð afstaða kom þó fram til hugmynda samningsað- ila um fast gengi og lækkun á verði ýmissa liða opinberrar þjónustu. Að fengnum þessum svömm héldu oddamenn úr viðræðunefnd ASÍ í jrfirreið um landið. Hugmyndir aðila um inntak nýrra kjarasamninga vora kynntar á fundum með stjóm- um félaga og á félagsfundum víðs vegar um landið. Undirtektir vom þannig, að elstu menn minnast þess varla að hafa fengið slíkar viðtökur áður. Afdráttarlaus niðurstaða þessara funda var, að viðræðu- nefndin væri á réttri leið og að tví- mælalaust ætti að stefna að kjara- samningum af því tagi sem farið var að grilla í. Alls staðar sögðu menn eitthvað á þessa leið: „Við þekkjum gömlu aðferðimar og þær hafa ekki skilað okkur neinu. Ef við eigum þess kost að standa að samningum á annan hátt en við höfum gert og getum tryggt stighækkandi kaupmátt og hjöðnun verðbólgu, þá eigum við að semja. Við megum ekki við því að fá yfir okkur nýja holskeflu verðbólgu. Við höfum ekkert að gera með samn- inga sem gefa okkur verðlausar krónur." Samnmgamir Þótt skammt sé liðið frá kjara- samningum er ástæða til þess að ri^a upp meginefni þeirra. Ýmsir hafa látið í veðri vaka, að inntak samninganna hafi verið lækkun á bflverði um 30%, sem auðvitað gagnist ekki öðmm en þeim sem betur mega sín. Sömu menn neita að horfast í augu við þá staðreynd, að einkabíllinn er almenningsfarar- tæki á íslandi. Fyrir 7 ámm áttu 92% af öllum fjölskyldum launa- fólks eigin bifreið. Síðan þá hefur bifreiðum Qölgað um 30% þannig að þetta hlutfall hefur eflaust hækkað. Hingað til hefur verið reiknað með því að verðhækkanir á bílum rýri afkomu. Vart getur mikill vafi leikið á því að verðlækk- un hafi áhrif í gagnstæða átt. Verðlækkun á bflum var ekki meginatriði í samningunum. Þessi lækkun var ekki einu sinni meginat- riði í þeim niðurfærsluaðgerðum sem samningunum fylgdu. í heild má meta áhrif þessara aðgerða á 4.5-5%. Verðlækkun bifreiða vegur innan við þriðjung. Það sem fram náðist í samning- unum og skiptir mestu máli er þettæ Afdráttariausar yfirlýsingar fengust af hendi stjómvalda um að stefnt væri að stöðugleika í gengis- málum. Fall bandaríkjadollara á alþjóðamarkaði hefur leitt til nokk- urrar lækkunar krónunnar gagn- vart helstu innflutningsmyntum. Bjöm Bjömsson „Sá hluti þjóðarinnar sem býr við raunveru- lega fátækt er lítill minnihlutahópur. Hlut- ur þessa fólks verður ekki réttur nema til komi skilningur þeirra sem betur eru settir. Ábyrgð verkalýðs- hreyf ingarinnar í þessu efni er augljóslega mikiU.“ Að öðm leyti hefur gengisstefnan staðist. Verðlag á opinberri þjónustu var lækkað að meðaltali um 7%. Aðeins örfá sveitarfélög hafa vikið sér undan í þessu efiii. Veigamikil út- gjöld heimilanna hafa þvf lækkað. Heitt vatn hefur víðast lækkað um 7% og raforka til almennra nota er nú liðlega 20% ódýrari en fyrir samninga, svo nokkuð sé nefnt. Með samningunum var komið í veg fyrir 5-6% almenna hækkun búvömverðs 1. mars sl. Jafnframt var því lýst yfir af ríkisstjóm, að verðhækkanir á búvömm síðar á árinu yrðu innan marka almennra launahækkana. Allt snýr þetta beint að kjörum hverrar einustu Qölskyldu í landinu. Að auki var samið um sérstakar bætur til þeirra sem lægstar hafa tekjur, um rétt foreldra til launa í veikindum bama og um endurskoð- un launakerfa. Þá fékkst fram þýð- ingarmiki! steftiumörkun af hendi stjómvalda og samningsaðila varð- andi lífeyrismál. Síðast en ekki síst var í samningunum lagður gmnnur að umskipan húsnæðislánakerfís hins opinbera. Lög sem tryggja framgang allra meginatriða þessar- ar stefnu vom afgreidd á Alþingi fyrirþinglok. Fátt skiptir meira máli fyrir afkomu og öryggi almennings en aðstaða í húsnæðismálum. Ekki er því að undra að verkalýðshreyfingin hefur átt framkvæði að mikilsverð- ustu umbótum á sviði húsnæðis- mála frá upphafí. Nýju lögin fela Blómin hennar Bryndisar eftirHarald Blöndal Frú Bryndís Schram birtir grein hér í Morgunblaðinu sl. miðvikudag undir fyrirsögninni: Látum þúsund blóm blómstra. Er hér vitnað rangt í foman kín- verskan orðskvið: Látum hundrað blóm blómstra og þúsund hugsjónir takast á. Margir kenna hann við Mao Tse Tung og var hann hentur á lofti á Vesturiöndum af unglingum og öðmm, sem fengu glýju í augun af mikilleika kommúnistaleiðtog- ans, þegar hann stjómaði einhveij- um blóðugustu ofsóknum gegn almennum borgumm eins lands, sem sagan greinir frá. Menningar- byltingin er skammarblettur í sögu Kína. í Kína varð þessi orðskviður til þess, að ýmis skáld og rithöfundar héldu að þjóðfélag blóma væri í nánd og fóm að skrifa um vanda- mál daglegs llfs, rétt eins og íslensk' skáld hafa gert frá örófi. Þau skrif vom síðan notuð af rauðum varðlið- um sem tilefni ofsókna gegn sömu höfundum og skáldum I Kfna á tím- um menningarbyltingarinnar. Þeir, sem hitta kínverska menntamenn í dag og láta sér þennan orðskvið um munn fara, fá ekki önnur viðbrögð en hryggð, enda er orðskviðurinn f huga Kín- veija meira tengdur dauða og hörm- ungum saklauss fólks en þeirri blómaveröld, sem frú Bryndfs að- hyllist. Ekki væni ég frú Bryndísi að fela eiturbrodda í blómunum eins Haraldur Blöndal og gert var austur í Kína. Hins vegar ætti orðskviðurinn að vera Reykvíkingum áminning um, að fagurgala fylgir sjaldan alvara, og eðlilegra er að meta störf stjóm- málaflokka eftir því, sem þeir hafa beitt sér fyrir og komið fram, en því, hvort einstakir frambjóðendur em snjallir við loftkastalasmíð. Alþýðuflokkurinn hafði aðild að stjóm Reykjavíkur um Qögurra ára skeið, árin 1978 til 1982. Afreks- verk þeirrar stjómar vom með slík- um eindæmum, að leitun er að öðm eins. Fjármál borgarinnar og ein- stakra borgarfyrirtækja vom skilin eftir í rú8t, og er þar skýrast dæmi, að hætt var að malbika götur í nýjum hverfum. Hin þúsund blóm frú Biyndísar geta þegar best lætur aðeins orðið að arfabreiðum og njólastóði. öðm fremur í sér tímabæra aðlögun kerfisins í kjölfar verðtryggingar, þegar að baki er sá tími er menn íjárfestu í ibúðarhúsnæði til þess að tryggja sparifé sitt. Nú gefst fólki kostur á láni til langs tíma sem getur numið allt að 70% af kostn- aði, á viðráðanlegum vöxtum. Hús- næðiskaupendur fá vissu fyrir raun- vemlegu verðmæti lánsins og hve- nær afgreiðsla getur farið fram. Óvissa og kostnaður húsbyggjenda vegna tafa á afgreiðslu lána hefur á liðnum ámm valdið þeim ómæld- um skakkaföllum. Endalausar sláttuferðir úr einni lánastofnun í aðra eiga að heyra til liðinni tíð. Fjöldi ungs fólks, sem ekki hefur eygt neina möguleika til þess að komast í eigið húsnæði, mun njóta góðs af þeirri byltingu sem samn- ingamir lögðu drög að. Fyrir þá sem skipta þurfa um húsnæði er kerfis- breytingin líka til mikilla hagsbóta. Um þessa lagasetningu hefur mikið verið fjallað. Sérstaka athygli vakti, að Þjóðviljinn, „málgagn sós- íalisma, þjóðfrelsis og verkalýðs- hreyfíngar", sagði frá afgreiðslu laganna á alþingi og meginatriðum þeirra í nokkmm greinum í sama blaðinu. í þeim öllum tókst blaðinu að sigla af lipurð framhjá því að nefna, að samningamenn verka- lýðshreyfingarinnar áttu fmm- kvæði að framgangi þessa hags- munamáls. Hvernig hefur til tekist? Þegar tekið var að ræða hug- myndir um kjarasamninga sem tryggt gætu batnandi kaupmátt og lækkun verðbólgu niður fyrir 10% á ári má segja að viðbrögð hafi verið lík því sem búast mátti við. Fyrst gætti undmnar en síðan brostu menn góðlátlega og hugsuðu með sér hver nú væri að ganga af göflunum. í janúar var árshraði verðbólgunnar 42% á mælikvarða framfærsluvísitölu. Þrátt fyrir vantrú í fyrstu sann- færðust fljótlega flestir um, að þetta væri tilraun sem gæti tekist. Áhættan var augljós, en gömlu leiðimar höfðu líka reynst æði dýr- keyptar og hættusamar. Þess vegna var jarðvegur fyrir þeim hugmynd- um sem samningamir byggjast á. Þetta var tilraun og hún stendur enn. En hvemig hefur tekist til? Flest hefur gengið eins og til var ætlast. Samningamir áttu fljúgandi byr í nær öllum verkalýðsfélögum innan ASÍ og önnur samtök fylgdu í kjölfarið. Setning laga varðandi niðurfærsluaðgerðir og húsnæðis- mál gekk snurðulítið fyrir sig og sveitarstjómir reyndust flestar reiðubúnar til þess að taka þátt í tilrauninni. í mars og apríl reyndist vísitala framfærslukostnaðar 0,3-0,4% lægri en reiknað var með í samning- unum. Hækkun vísitölunnar frá áramótum til maíbyijunar mældist hins vegar 0,55% meiri en miðað var við. Eins og endranær er ekki nein ein skýring fullnægjandi til þess að svara því hvað hafi farið úrskeiðis. Meginskýringin er að misgengi gjaldmiðla á alþjóðamörk- uðum hefur leitt til hækkunar inn- flutningsverðs umfram það sem reiknað var með. Nánast má full- yrða, að ef ekki hefði komið til j>essa hefði vísitalan í maí verið nokkuð undir j>eim mörkum sem samningamir gerðu ráð fyrir. Trygging kaupmáttar hefur um skeið verið helsta átakamál kjara- samninga. í samningunum í febrúar leituðu menn nýira leiða í þessu efni sem öðmm. Ýmsir gagnrýndu þá niðurstöðu sem þar fékkst og töldu að í ákvæðinu um launanefnd samningsaðila fælist engin trygg- ing kaupmáttar. Reginmunur er á þessu fyrir- komulagi og gamla vísitölukerfinu. Áður létu menn e.t.v. skeika að sköpuðu í kjarasamningum og létu vísitölukerfínu eftir að mala. For- senda þess fyrirkomulags sem nú hefur verið tekið upp er að samn- ingsaðilar glöggvi sig svo sem kostur er á væntanlegri framvindu verðlags- og efnahagsmála. Á gmndvelli j>essa gera menn áætlan- ir sem samningamir byggja á. Markmið em skýr og öllum kunn.
Qupperneq 1
Qupperneq 2
Qupperneq 3
Qupperneq 4
Qupperneq 5
Qupperneq 6
Qupperneq 7
Qupperneq 8
Qupperneq 9
Qupperneq 10
Qupperneq 11
Qupperneq 12
Qupperneq 13
Qupperneq 14
Qupperneq 15
Qupperneq 16
Qupperneq 17
Qupperneq 18
Qupperneq 19
Qupperneq 20
Qupperneq 21
Qupperneq 22
Qupperneq 23
Qupperneq 24
Qupperneq 25
Qupperneq 26
Qupperneq 27
Qupperneq 28
Qupperneq 29
Qupperneq 30
Qupperneq 31
Qupperneq 32
Qupperneq 33
Qupperneq 34
Qupperneq 35
Qupperneq 36
Qupperneq 37
Qupperneq 38
Qupperneq 39
Qupperneq 40
Qupperneq 41
Qupperneq 42
Qupperneq 43
Qupperneq 44
Qupperneq 45
Qupperneq 46
Qupperneq 47
Qupperneq 48
Qupperneq 49
Qupperneq 50
Qupperneq 51
Qupperneq 52
Qupperneq 53
Qupperneq 54
Qupperneq 55
Qupperneq 56
Qupperneq 57
Qupperneq 58
Qupperneq 59
Qupperneq 60
Qupperneq 61
Qupperneq 62
Qupperneq 63
Qupperneq 64

x

Morgunblaðið

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.