Morgunblaðið - 02.11.1985, Page 14

Morgunblaðið - 02.11.1985, Page 14
14 MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 2. NÓVEMBER1985 Viljum við enn vera vatnsberar heimsins? — eftir Lilju Ólafsdóttur Ég hlustaði á þáttinn „Eitt rif úr mannsins síðu“ á mánudags- kvöldið. Þar var meðal annars sagt frá viðtali sem fréttamaður nokk- ur átti við konur í einhverju þróun- arlandanna. Þessar konur þurftu að ganga marga kílómetra dag hvern til að sækja vatn til heimil- isins. Fréttamaður spurði hvers vegna karlarnir sæktu ekki vatnið. Þær flissuðu og hlógu að þessari barnalegu spurningu og svöruðu því til að vatnsburður væri kvennastarf. Næsta spurning um hvort karlar gerðu þá eitthvað annað fannst þeim líka fyndin og svo var að skilja sem þeim hefðu þótt þessar spurningar miður gáfulegar. Mér hnykkti við þegar ég var enn einu sinni minnt á það mis- rétti gagnvart konum sem við- gengst víða í heiminum og kenndi meðal annars um lágu menntunar- stigi, oft ólæsi, sem kemur í veg fyrir framfarir og breytingar á hugsunarhætti. Kvöldið eftir horfði ég á sjón- varpsfréttir. Þar var sýnt brot úr skemmtidagskrá í Kvennasmiðj- unni fyrr um daginn. Skemmtunin virtist i því fólgin að horfa á Albert Guðmundsson iðnaðarráð- herra og Guðmund J. Guðmunds- son alþingismann og verkalýðs- foringja búa um sjúkrarúm. Áhorfendur, flestir konur, hlógu að viðvaningslegum handbrögðum þeirra. Hvorugur hefur víst starfs- reynslu við hjúkrun. Með tilliti til þess þótti mér frammistaða þeirra ágæt. Hefði það þótt ámóta fyndið að sýna til dæmis Ragnhildi Helga- dóttur heilbrigðisráðherra og Guðrúnu Helgadóttur alþingis- mann logsjóða? Ég veit ekki til þess að þær hafi reynslu í þeim störfum. Er hugsanlegt að íslenskar kon- ur séu ekki komnar lengra á undan kynsystrum sínum í þriðja heimin- um en svo, að þeim finnist líka hlægilegt að sjá karla í „kvenna- störfum". Það er liðið að lokum kvennaára- tugar Sameinuðu þjóðanna. Ég hef tekið virkan þátt í jafnréttisum- ræðu þann áratug allan og nokkuð lengur og lít nú um öxl og rifja upp þau viðhorf sem hafa ríkt til jafnréttismála á þessu tímabili. Árið 1970 þegar Rauðsokkuhreyf- ingin hóf göngu sína. Árið 1975 sem Sameinuðu þjóðirnar helguðu bættri stöðu kvenna í heiminu. Árið 1980 þegar við íslendingar kusum konu til æðsta embættis. Árið 1985 þegar kvennaáratug lýk- ur og stefnan er mörkuð til ársins 2000. Margt hefur breyst. í upphafi tímabilsins ríkti tortryggni og andúð í garð boðbera nýrra hug- mynda. Athugasemdir á borð við: „Það ætti að senda ykkur á togara og sjá hvað yrði úr ykkur“ voru algeng rök karla fyrir því að kon- um bæri ekki jafnrétti við þá. Og því miður studdu ýmsar konur þeirra mál og afneituð „öllu jafn- réttisbrölti“. Þá var atvinnuþátttaka giftra kvenna 61% og hlutfall kvenna í námi við Háskóla íslands um 21%. Smám saman breyttist umræð- an. Árið 1975 höfðu konur náð víðtækri samstöðu eins og kvenna- fríið 24. október bar vitni um. Umræður um jafnréttismál voru orðnar eðlilegur þáttur í þjóðmála- umræðu, að minnsta kosti þegar konur áttu í hlut. Lög um þriggja mánaða fæðingarorlof voru sam- þykkt og atvinnuþátttaka giftra kvenna var komin upp í 73%. Árið 1980 kusu Islendingar sér forseta. Kosningabaráttan var líf- leg eins og áður í slíkum tilvikum og mikil umfjöllun í fjölmiðlum. Nú voru það ekki einungis konur sem beittu fyrir sig rökum um jafnrétti kynja. Stór hópur karla tók i sama streng í opinberri umræðu. Langt er nú liðið á árið 1985. Hjáróma og mjóar eru raddir þeirra sem enn amast við jafn- réttismálum. í Kvennasmiðjunni hitti ég á dögunum kvenkyns vél- stjóra sem kvaðst ágætlega kunna við sig á togurum. Konur eru nú 45% af stúdentum Lilja Ólafsdóttir við Háskóla Islands og atvinnu- þátttaka allra kvenna tæp 80%. Kvenmannslausum starfsgreinum og reyndar karlmannslausum líka fækkar stöðugt þótt kynskipting í störfum sé enn áberandi. Augu umheimsins beinast oft að íslandi þegar leitað er forystu í jafnréttis- málum. Að mínu mati má líkja breyting- um síðustu ára á þessu sviði við byltingu. Fimmtán ár eru ekki „Er hugsanlegt að ís- lenskar konur séu ekki komnar lengra á undan kynsystrum sínum í þriðja heiminum en svo, að þeim finnist líka hlægilegt að sjá karla í „kvennastörfum“?“ langur kafli í menningarsögu okk- ar. En veigamiklar undantekningar eru frá hinni hröðu framþróun. Meðal annars gefa opinberar tölur til kynna að launamisrétti sé enn áberandi í mörgum starfsgreinum. Hvar er skýringanna að leita? Gætu þær að hluta til legið í því að sá rótgróni hugsunarháttur leyndist enn í hugskoti kvenna að störf þeirra séu lítilmótleg og einföld? Finnst þeim ástæða til að skop- ast opinberlega að þeirri hugmynd að karlar gegni þeim? Gera þær ráð fyrir að einhver geti unnið þessi störf með fag- mannlegum handbrögðum án nokkurrar starfsreynslu? Lilja Ólafsdóttir er framkræmda- stjóri i Reykjarík. Hvað og hvar eru sjúkraliðar? — eftir Hrefnu Birgittu Björnsdóttur „Mér finnst lágmark að almenn- ingur fái að vita að enn sé á spit- ulunum starfandi stétt, sem ber heitið sjúkraliðar.“ Hvað og hvar eru sjúkraliðar? Í Morgunblaðinu 22. október 1985 las ég fréttatilkynningu frá Borgarspítalanum, þar sem segir meðal annars: „Undanfarna mán- uði hafa verið framkvæmdar mikl- ar breytingar á skurð- og lyflækn- ingadeildum Borgarspítalans, sem miða að bættri vinnuaðstöðu. Er þetta tilraun af spítalans hálfu að laða til sín hjúkrunarfræðinga." Síðar í greininni segir: „Undan- farið hefur verið mikill skortur á hjúkrunarfræðingum til starfa og því ekki verið hægt að reka allar deildir spítalans með fullum af- köstum." Tilvitnun lýkur. Þegar ég las fréttatilkynningu þessa varð mér ljóst að stjórn Borgarspítalans hefur greinilega gleymt að til er starfandi stétt á spítalanum sem ber heitið sjúkra- liðar og kæmi mér ekki á óvart að einmitt sú stétt væri sú fjölmenn- asta þar. Jafnframt hef ég heyrt því fleygt að Borgarspítalann skorti nú yfir 60 sjúkraliða en ca. 25 hjúkrunarfræðinga. Nú væri gaman að fá að vita hvaða breyt- Eigendur og starfsmaður Bflaness. Bflasalan Bflanes NjarÖvík: Morgunblaðift/EG. Mikil sala á nýjum og notuðum bflum MIKIL sala var á nýjum bílum um síðastliðna helgi hjá Bílasöl- unni Bílanes í Njarðvíkum. Þá fór fram sýning á bílum frá Heklu hf., en bílasalan er að taka við umboði þess fyrirtækis á nýj- um bílum á Suðurnesjum. „Viðbrögðin við sýningunni voru mjög góð. Við áttum alls ekki von á þessu“ sagði Randver Ragnarsson bílasali í samtali við Morgunblaðið, aðspurður um hvernig sýningin hefði gengið. Hann sagði ennfremur að alls 15-20 bílar væru þegar seldir. Bílasalan Bílanes hefur auk umboðs fyrir Heklu hf. umboð á nýjum bílum frá Daihatsu. Þá selur Bílanes einnig notaða bila. Eigendur bílasólunnar eru Rand- ver Ragnarsson og Erlingur Hannesson, en þeir keyptu fvrir- tækið í júlimánuði sl. Auk þeirra starfar Skafti Þórisson við sðl- una. Randver Ragnarsson sagðist vænta þess, að Suðurnesjamenn þyrftu ekki lengur að fara til Reykjavíkur til að eiga bílavið- skipti, hvorki varðandi nýja bíla eða notaða. E.G ingar verða gerðar á Borgarspítal- anum þegar stjórnin hefur „laðað“ til sín þá hjúkrunarfræðinga sem þurfa þykir, og stendur frammi fyrir því að þurfa að loka deildum vegna sjúkraliðaskorts, sé nú lög- verndað eða ætla þeir enn að ráða ófaglært fólk þó svo að starf sjúkraliða og þvf óheimilt að ráða í störf þeirra? Hversu lengi er t.d. hægt að reka B-deildir (öldrunardeildir B.sp.) spítalans án sjúkraliða? Hvers vegna eru sjúkraliðar ekki Iaðaöir að með t.d. föstum vöktum eða plássum á barnaheim- ili spítalans? Nú, ef ekki er til pláss þá mætti aðstoða við greiðslu til dagmæðra. Eg held að sjúkraliðar hljóti að fara að vakna upp af svæfingunni og hver veit. Þá vakna kannski fleiri. Ekki vanmet ég störf hjúkrunar- fræðinga, starfsstúlkna eða ann- arra starfsmanna spítalanna en ég get ekki lengur sætt mig við að hálfur sannleikurinn sé sagður. Mér finnst lágmark að almenning- ur fái að vita að enn sé á spítulun- um starfandi stétt, sem ber heitið sjúkraliðar. Til þess að gera almenningi nokkra grein fyrir störfum sjúkra- liða langar mig að nefna nokkur af störfum þeirra. Þegar sjúklingur dvelst á spít- ala, er hann oft rúmfastur ein- hvern hluta legu sinnar. Á þeim tíma þarf hann mikla umönnun bæði andlega og líkamlega. Það kemur í hlut sjúkraliða í flestum tilvikum að aðstoða sjúkling með t.d. þvott, mat, bekken o.fl. Þegar sjúkling vanhagar um eitthvað hringir hann bjöllu og sjúkraliðinn svarar því kalli í flestum tilvikum. Af þessu leiðir að sjúkraliðinn er sá aðili sem mest samband hefur við sjúklinginn og getur því oft fengið innsýn í andlegt ástand hans. Sjúkraliðinn kemur upplýs- ingum um ástand sjúklings til hjúkrunarfræðings, sem síðan metur hvort ástæða sé til að hafa samband við lækni eða ekki. Ef hættuástand skapast hjá sjúkling er æskilegt að hjúkrunarfræðing- ur dveljist hjá honum en sjúkralið- inn sér þá um að kalla út sérfræði- lega aðstoð. Þetta eru að mfnu mati veiga- mestu störf sjúkraliða en of langt mál yrði að telja upp öll önnur störf þeirra á deildunum. Deildirn- ar hafa mismunandi þarfir þar sem þeim er skipt eftir sérfræði- legri þekkingu þeirra lækna sem á Hrefna Birgitta Björnsdóttir Ég held öllum ætti að vera ljóst, að eftir því sem starfsfólkið er betur menntað og þjálfað í sínum störfum ætti sjúklingurinn að vera öruggari með sitt líf. Nú hefur nám hjúkrunarfræð- inga verið flutt á háskólastig. Við það hefur námstími þeirra lengst, en í staðin hafa þeir fengið nokkr- ar krónur í leiðréttingu launa sinna. Enginn hefur talað um leið- réttingu á launum sjúkraliða þó námstími þeirra sé nú þrjú ár í stað tveggja. Enginn talar um álagsgreiðslu yfir sumartímann þegar ófaglært fólk, oft hjúkrunar- fræðinemar í 1. ári, sem aldrei hafa komið inn á sjúkrahús, er ráðið í sumarafleysingar fyrir sjúkraliða. Þá þurfa þeir sjúkralið- ar sem ekki eru í sumarfríum oft að bera margfalt það álag sem annars er. Þeir þurfa að stunda t.d. kennslu, sem er að sjálfsögðu ólaunuð, já, þá er nám þeirra metið og þeir nógu góðir í sínu fagi. Nei, sjúkraliðar, nú ættum við að vakna upp af værum svefni og láta vita að við erum enn að störf- um við aðhlynningu sjúkra og ætlum okkur að vera við þau störf í framtíðinni. Stöndum saman, stöndum vörð um starfsheiti okkar, sjúkraliði. Hrefna Birgitta Bjarnadóttir

x

Morgunblaðið

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.