Morgunblaðið - 24.12.1981, Blaðsíða 9

MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 24. DESEMBER 1981
41
Johan Peter Hansen bjó um tíma í gamla
apótekinu. Þótti hann gáfaður, en undarleg-
ur, og var hann hinn gestrisnasti. Síðustu ár
ævi sinnar bauð hann á degi hverjum 3
mönnum til morgunverðar, sem að jafnaði
stóð í 3 klukkustundir. Maturinn var venju-
lega góður, íslenzkur matur og brennivíns-
flaskan var alltaf full.
inu, apótek, skrifstofa og vöru-
geymsla var á neðri hæðinni, en
íbúð uppi. Árið 1869 byggði Han-
sen úthýsi við húsið, en það er
löngu horfið. Oddur Thorarensen
keypti viðbótarlóð fyrir sunnan
lyfjabúðina og hóf þar trjárækt og
lét gera þar garðhýsi. Arið 1921
var gerður steinsteyptur skúr vest-
an við apótekið. Bræðurnir Björn
og Oli Magnússynir keyptu húsið
um 1940 og var þá neðri hæðinni
breytt í íbúð og bjó Óli þar. Sölvi
Sölvason keypti síðar hlut Óla og
nú hefur Hjalti Bergmann tekið
við þeim hluta hússins. Þeir Björn
og Óli létu pússa húsið að utan
fyrir um það bil 25 árum og var þá
einnig fjarlægður timburpallur,
sem var fyrir framan húsið.
Húsið er stórt timburhús, ein-
lyft með háu risi, gaflsneyddu með
breiðum miðjukvisti þvert í gegn
um húsið. Vegna stærðar hússins
er rishæðin mjög stór og fer því
tiltölulega lítill hluti hennar undir
súð. Húsið var timburklætt utan
með lóðréttri listaklæðningu og
miklum gluggafaldi að utan. Húsið
var pússað utan um 1956, allt
skraut kringum glugga fjarlægt,
rammar og póstur fjarlægður en
nýr settur láréttur efst í gluggann.
Rennisúð var á þaki, sem seinna
var pappaklædd og um aldamótin
var bárujárn sett á þakið. Þrjár
íbúðir eru í húsinu. Húsið hefur
ekki verið friðað.
Gamli spítalinn
AÐALSTRÆTI 14, Gudmans
minde, er í tveimur hlutum. Suð-
urhlutinn er tveggja hæða timb-
urhús með háu risi, klætt lóðréttri
timburklæðningu, „en paa to“, á
báðum langhliðum, en listaklætt á
suðurgafli. Bárujárn er á þaki og
gluggar litlir af upphaflegri gerð.
Ein íbúð er í húsinu og að mestu
leyti búið á neðri hæð hússins.
Seinustu áratugina hefur húsinu
verið vel við haldið og er eitt fárra
húsa í Innbænum, sem breytzt
hefur til batnaðar á seinustu ár
um. Reykháfur, með eldstæðum á
báðum hæðum, er mjög sérstakur
og þarfnast nánari athugunar.
Norðurhlutinn var endurbyggður
að mjög miklu leyti eftir bruna
1961 og voru þá gerðar tvær íbúðir
í þeim hluta. Stingur gerð hans
mjög í stúf við syðrihlutann.
Fyrsti íslenzki læknirinn á
Akureyri var Eggert Johnsen
frá Melum í Hrútafirði. Var
hann fjórðungslæknir í Norð-
lendingafjórðungi 1832 til 1855.
Hann mun hafa byggt suður-
hluta hússins 1836. Jón Const-
ant Finsen, læknir, tók síðan við
af Eggert 1856. Ári síðar, á
fyrsta fundi nýstofnaðrar bygg-
inganefndar á Akureyri, til-
kynnti hann að hann vilji
byggja sér íveruhús og að Kaup-
maður J.G. Havsteen hafi heitið
honum nokkrum hluta af verzl-
unargrunni sínum fyrir bygg-
inguna. Nánar sést ekki bókað
um nýbyggingu Finsens. Nokkru
síðar eignaðist Fr. Gudmann
húsið og 1872 tilkynnti B.
Steinke bæjarstjórn Ákureyrar
að Gudmann ætli að gefa bæjar-
félaginu húsið undir spítala eða
“fri Bolig for trængende Borg-
ere“. Var spítalinn vígður 1874.
Hafði Steinke komið því til leið-
ar að Gudmann keypti gamla
læknishúsið og lét stækka það
og bæta. Með öllu, sem fylgdi
gjöfinni, var hún metin á 5.000
ríkisdali. Sjúkrastofur voru á
efri hæð hússins og voru þar 8
sjúkrarúm. Á neðri hæðinni bjó
læknirinn og síðar spítalahald-
arinn. Einnar hæðar hús var
síðan byggt áfast norðurgaflin-
um og var þar þvottahús aust-
anmegin, en líkhús vestanmeg-
in. Spítalinn var einnig baðhús
bæjarins og árið 1880 kostaði
bað með steypibaði 75 aura,
baðdagur var miðvikudagur í
viku hverri og urðu þeir, sem
vildu baða sig, að gefa sig fram
daginn áður. Árið 1895 mældi
bygginganefndin út grunn undir
fjós handa spítalanum og
mykjustæði, norðanvert' við
geymsluhúsið. Austan við fjósið
var mykjugryfja og skíðgarður
þar fyrir framan í línu við húsið.
Á þennan spítala komu árið
1896 171 sjúklingur víðs vegar
að.
Sama ár kom að spítalanum
Guðmundur læknir Hannesson,
er þótti ótækt að vera lengur í
þessu gamla húsi og var þá
ákveðið að byggja nýjan spítala.
Þegar hann var fullbúinn voru
eignir gamla spítalans seldar
Sigtryggi Jónssyni, trésmíða-
meistara frá Espihóli. Hann
kom sér upp trésmíðaverkstæði
í norðurhluta hússins, þar sem
þvottahúsið og líkgeymslan
voru, en aðalhúsið leigði hann út
til íbúðar. Sunnan við spítalann
byggði hann svo íbúðarhús, Að-
alstræti 16, þar sem hann bjó
sjálfur. Á þessu tímabili bjuggu
oft margar fjölskyldur í húsinu.
Eignir Sigtryggs voru síðan
seldar á nauðungaruppboði
1934. Norðurhlutanum var síðar
breytt í íbúðarhús, sem
skemmdist í eldi 1961, en var
síðan endurbyggt.
Suðurhluti hússins, það er að
segja gamli spítalinn, var síðan
friðaður samkvæmt b-flokki
þjóðminjalaga 1978.
í Gamla spítalanum var meðal annars baðhús bæjarins og árið 1880 kostaði bað með steypibaði 75 aura. Baðdagur
var miðvikudagur í viku hverri og urðu menn að gefa sig fram daginn áður.
Endalokin?
Hljóm-
plotur
Finnbogi Marinósson
lltangarðsmenn.
í upphafi skyldi endinn skoða.
Steinar 050.
Feril Utangarðsmanna þekkja
sjálfsagt flestir. Fyrir hina má
segja að ævintýrið hafi byrjað
þegar Pollock-bræður settu
auglýsingu í dagblað og auglýstu
eftir áhugafólki um nýbylgju.
Henni svöruðú Magnús og Rún-
ar. Um svipað leyti komust þeir
fjórir í kynni við Bubba Morth-
ens, en hann var þá að leggja
síðustu hönd á Isbjarnarblúsinn.
Á honum léku drengirnir í
nokkrum lögum en spila bara
saman í einu lagi, „Jón pönkari",
og Utangarðsmenn voru fæddir.
Nafnið fengu þeir af bók sem
Mikki Pollock var að lesa, „The
Outsiders“. Þeim fannst tilvalið
að kalla sig Utangarðsmenn því
þeim fannst þeir vera hálfgerðir
utangarðsmenn í þjóðfélaginu.
Segja má að ferill þeirra sé ein-
stakur. Á nokkrum mánuðum
unnu þeir sig upp í það að verða
eftirlæti flestra unglinga, en það
kostaði mikla vinnu. Utan-
garðsmenn spiluðu á böllum,
héldu tónleika með æði misjöfn-
um árangri. Tónlistin var reggae
eða hrátt óheflað rokk sem þeir
sjálfir kölluðu gúanórokk. Spilað
var af miklum krafti og engu
minni var sannfæring þeirra í
því að segja öllum, sem heyra
vildu, frá þjáningum þeirra sem
minnst mega sín. Að lokum upp-
skáru þeir laun erfiðis síns,
frægðina, sem fæstir utan-
garðsmenn eiga að venjast.
Síðan ætti öllum að vera saga
þeirra kunn. Á ferli sínum gáfu
Utangarðsmenn út eina litla
plötu, eina stóra og að auki eru
sóló-plötur Bubba tvær. Þetta er
mikið miðað við starfsaldur
þeirra. Núna eftir að hljómsveit-
in er hætt gefur útgáfufyrirtæk-
ið Steinar út 16 laga plötu, sem
hefur að geyma 10 áður óútkom-
in lög. Hin 6 hafa öll komið út
áður á fyrri plötum þeirra. Þessi
10 lög eru einkar kærkomin. Þar
er að finna nokkur af þeim lög-
um sem nutu hvað mestra vin-
sælda á tónleikum. Þar mætti
fyrst nefna „I Wanna Be Your
Dog Canvas City“. Mestu ger-
semi plötunnar tel ég þó vera
„Síðasta blómið", sem var frum-
flutt í Höllinni á sínum tíma við
mikinn fögnuð áheyrenda. Lagið
er eftir Utangarðsmenn en text-
inn er eftir James Thurber í þýð-
ingu Magnúsar Ásgeirssonar. Þó
mikill fengur sé að þessari plötu,
þá er galli hennar sá, hvað
vinnslunni er ábótavant í sum-
um lögunum. Með plötunni fylgir
vel unnið blað sem á er að finna
sögu hljómsveitarinnar í grófum
dráttum ásamt stuttu spjalli um
hvert lag og sögu þess.
Segja má að „í upphafi skyldi
endinn skoða“ sé ómissandi
plata hverjum þeim sem ís-
lenskri rokktónlist ann.
FM/AM
URVALIÐ ALDREI FJOLBREYTTARA
aaaattoa ©.amoasaa ca?
ANANAUSTUM, GRANDAGARÐI, SÍMAR 28855 — 13605