Morgunblaðið - 09.01.1953, Blaðsíða 2

r
MORVVVIBL71Ð1BI
Föstudagur 9. jan. 1953 1
Eitt aS höíiii!|éðskóldum Bando- Jóii Sveinsson ver
ríkjunitu geiiir út ævisegii sínu lOMrmeSiií - miimiiii
EITT mesta Ijóðskáld Banda-
rikjanna, Carl Sandburg, átti
75 ára afmæli í fyrra dag. í
tilefni þess hélt Adlai Stev-
enson, ríkisstjóri, honum veg-
legt samsæti í Chicago og
voru þar viðstödd helztu stór-
menni Bandaríkjanna á sviði
bókmennta og lista. — Hylltu
jbau hið stórbroína skáld, er
unnið hefur sér frægð um
heim allan með hinum víð-
kunnu Ijóðum sínum, sögum
og sjálfsævisögum.
s - I ÆVINTÝRALEIT
í tilefni afmælis hins aldna
£ tálds kom út í Bandaríkjunum
f ^rsta bindi sjálfsævisögu þess,
c r nefnist Always the voung
S trangers. Er nafnið sótt í eitt
f inna kunnu kvæða Sandburgs.
í þessu fyrsta bindi sjálfsævisög-
x nnar lýsir skáldið tuttugu og
£ mm fyrstu árum ævi sinnar,
4 leði og sorgum bernsku- og
■a iskuáranna í Galesburg í Mið-
1 esturríkjunum, þar sem hann
< r fæddur og alinn upp til sex-
t tn ára aldurs. Lagði hann þá
1 md undír fót í leit að nýjum
£ ivintýrum, er svalað gætu ferða
f isn hans og ævintýralöngun,
uppfyllt æskudrauma og fram-
t iðarvonirnar. Hann hélt til Vest
trríkjanna og: Chicago-borgar,
áf>r í herinn og barðist í spænsk-
tjjandarísku styrjöldinni um
<;keið.
(hicagó-skáldið (ar! Sandburg.
Carl Sandburg.
£ framhaldsins beðið
i MEÐ EFTIRVÆNTINGTT
I í uppvexti sínum naut Sand-
IjLirg engrar skólamenntunar,
Jbar sem hann var af fátæku fólki
kominn og þurfti að vinna fyrir
jlér þegar á unga aldri. En þó
3com áð því að honum var boðin
qkólavist í Galesburgs Lombard-
;agnfræðaskólanum, er hann
’om heim úr herþjónustunni og
,á hann það. — Yfir lengra tíma-
il nær þetta. fyrsta bindi ekki
jg óhætt er að segja, að fram-
haldsins sé beðið með óþreyju í
Banadríkjunum. Haía sumir vilj-
að halda því fram, að hér sé um
að ræða beztu sjálfsævisógu, sem
Íci'ifuð hefur verið í Bandaríkj-
num, og óhætt er að fullyröa,
|ð hún sé a.m.k. meðal þeirra
leztu. í henni kemur fram hin
^nikla ást skáldsins á föðurlandi
j'nu. og þjóð. Hann finnur, að
Iiann á því mikið að þakka, —
!"ækifærin voru mörg og hann
:unni að nota þau, bjóða örðug-
jeikunum birginn og klífa efsta
iind menntunar og andlegs
iroska þrátt fyrir fátækt í æsku
,g lítið skotsilfur, er haldið var
it í lífið.
y fór til CHICAGO
CarL Sandburg er kunnur
im allan heim fyrir skerf sinn
il heimsbókmenntanna. Hann er
n efa eitt kunnasta ljóðskáld
landaríkjanna, arftaki og aðdá-
ndi Whitmans. Hann er íæddur,
ins og fvrr getur, í Galesburg í
llinoisríki 1878, af sænsku for-
Idri og var faðir hans einn af
■úsundum innflytjenda, er til
iandaríkjanna komu á síðustu
ld. Er hann hafði slitið bernsku-
kónum, herzt og þroskazt við
Imenna vinnu og raunir blóðugr
r styrjaldar, fengið nokkra
kólamenntun og lokið prófi,
erðist harin sölumaður, auglýs-
igastjóri og blaðamaður í
naicago. Og hér finnur hann
yrst sjálfan sig í ysi _ og þysi
tórborgarinnar, kemst í nána
nertingu við lífið, sem umlykur
ann; hér finnur hann viðnám
rafta sinna, jarðveginn, sem
væði hans spretta upp af. Hann
ar e.t.v. ekki frjósamur, vaxta-
cilyrðin misjöfn, — en svona
ar hann allt um það; hjá því var
cki komizt. Hér var raunveru-
ikinn, lífið í stóriðjuborg 20.
idarinnar. Hér var hans verk-
svið, köllun hans sem skálds —
og stórborgarhjartað sló í kvæð-
um hans.
-fr NÝTT SKÁLD
Þau fóru að birta.st smátt og
smátt í bandaríska tímaritinu
Poetry 1914, er Harriet Monroe
gaf út. Vöktu þau þegar mikla
athygli, enda var í þeim ferskur
blær, nýr tónn. cr fann hljóm-
grunn í hjörtum fólksins. Fyrsta
bók hans, Chicago Poems, kom
út 1916 og var vel við henni tek-
ið. Sést þá þegar, hvert stefnir,
enda er skáldið fullþroska mað-
ur, kominn undir fertugt. Bókin
gaf góð fyrirheit, nýtt ljóðskáld
var risið upp meðal bandarísku
þjóðarinnar, sem átti eftir að
skilja eftir sig stór spor í ljóða-
skáldaakri Bandaríkjanna.
* SKÁLDLEGUR OG
RAUNSÆR í SENN
Eftir útkomu Chicago Poems
rekur svo hver bókin aðra og má
m.a. sjá af titlum þeirra, hver
yrkisefnin eru og hvert þau eru
sótt. Árið 1920 kom út Ijóðabókin
Smoke and Steel, átta árum síð-
ar Good morning, America og
1936 The People, Yes. — í þessum
bókum öllum er stórborgarlífið
yrkisefnið, — ekki er flúið af
hólmi, heldur horfzt í augu við
grimman og grámulegan raun-
veruleikann og hann jafnvel
lofsunginn.
En Sandburg hefur einnig sleg
ið á aðra strengi. í ljóðabókun-
um Cornhushers (1918) og Slabs
of the Sunburnt West (1922) sæk
ir hann yrkisefni sín í sléttulíf
Vestur- og Mið-Vesturríkjanna,
dregur upp stórkostlegar myndir
af því, skáldlegar og raunsæjar
í senn.
Þó að kvæði Sandburgs séu
e.t.v. sá skerfur hans til bók-
menntanna, er einna lengst munu
halda nafni hans á lofti, megum
við ekki gleyma því, að hann
hefur fengizt við aðrar tegundir
skáldskapar, samið fjöldann all-
ann af sögum og á þriðja tug 20.
aldar gaf hann út ævisögu Abra-
hams Lincolns, er vakti geysi-
mikla athygli, enda alitin eitt
bezta og fullkomnasta verk hans.
* METUR ÞJÓÐKVÆÐIN
Eins og áður er getið varð
Sandburg snemma fyrir miklum
áhrifum frá hinu víðfeðma banda
ríska stórskáldi W. Whitman og
tók upp þráðinn, þar sem hann
hafði skilið við. En það var einn-
ig fleira, sem auögaði anda hans
og veitti fjöri í kvæði hans og
má þar einkum nefna þjóðkvæð-
in. Hann kunni snemma að meta
gildi þeirra og gaf út sýnishorn
þeirra 1927 í bók, er hann nefndi
The American Sonbag. — Kvæði
Sandburgs eru yfirleitt mjög
stílhrein, hvort sem þau eru
gróf, hæðin eða viðkvæm. Hrynj
andi þeirra er föst og ákveðin,
nokkuð þunglamaleg, eins og ald-
arfarið, sem hann yrkir um, líf-
ið í iðnaðarhverfum stórborgar-
innar, — vélamenning 20. ald-
arinnar. Formið er laust í reipun-
um, óbundið, efninu þjappað sam
an í stuttar setningar, svo að oft
liggur við, að manni detti sím-
skeyti í hug. Öllu óþarfa málæði
er sleppt, enda er það ekki nauð-
synlegt, yrkisefnin krefjast þess
ekki, ys og flýtir stórjðiuborg-
anna leyfa engar óþarfa bolla-
leggingar. Hann segir frá hlut-
unum, eins og þeir eru, en ekki
eins og þeir ættu að vera, lýsir
vélaskrölti stáliðjuveranna og
búsúnublæstri djasshljómsveit-
anna. Allt rennur þetta saman í
ógleymanlegan óð til lifsins,
landsins, sem. hann á að föður-
landi og þjóðarinnar, sem hann
elskar. Og ef nauðsyn krefur tek-
ur hann málið af vörum þeirra,
sem menntunarsnauðastir cru —
jafnvel gotumálið — og gerir það
að sínu, því að með þvi kemst
hann nær raunveruleikanum,
sem hann er að lýsa, — lífinu,
eins og það er.
* LAUST FORM OG *
ÓLJÓÐRÆN KVÆÐI
Að vísu fer ekki hjá því, að
mörgum finnist kvæði Sand-
burgs bæði þung í vöfum og nokk
uð torskilin, óljóðræn og jafn-
vel óskáldleg. Má margt af því
til sanns vegar færa, en hinu er
ekki hægt að neita, að þau falla
að yrkisefnunum, þessum blá-
kalda raunveruleika, sem hann
er alltaf að lýsa. — Þau eru sann-
arlega börn síns tíma, skilgetin
afkvæmi stórborgarinnar, þessa
mikla bákns, sem gefur engum
tóm til að hugsa nema það allra
nauðsynlegasta.
Kvæði Sandburgs hafa verið
þýdd á fjölmargar tungur, meðal
þeirra íslenzku. Hefur Magnús
Ásgeirsson, skáld, þýtt eftir hann
nokkur kvæði og skal að iokum
vitna í eitt þeirra, Stálbænir, þó
að mörgum muni e.t.v. finnast
formið falla illa að íslenzkri
tungu.
Legg mig á steðja, ó sterki Guð!
Slá mig harðlega og hamra úr
mér járnkarl.
Lát mig rjúfa gamla, gróna veggi.
Lát mig losa og hefja forna
hornsteina.
Legg mig á steðja, ó, sterki Guð.
Slá mig harðlega og hamra úr
mér stálflein.
Rek mig í bita, sem binda skýja-
kljúf saman.
Tak glóandi hno.ðnagla og hnita
mig fast í hans berandi bjálka.
Lát mig verða hnitfleyginn
mikla,
sem skýkljúfinn tengir og treystir
gegnum bláar nætur til blikandi-
stjarna!
M.
Sýning á ieikningum
skóiabarna í yinabæjum
Akureyri eltki með
BERGEN, 8. jan.: — í dag var
opnuð í Bergen sérkennileg list-j
sýning. Það eru myndir eftir
skólabörn í næst stærstu vina-
bæjunum á Norðurlöndunum/
Noregi, Finnlandi, Danmörku og
Svíþjóð. Það er frá þessum borg-
um: Bergen, Ábo, Árósum og
Gautaborg. Teikningar sýna m.
a. þekkt minnismerki í þessumi
bæjum og aldur þátttakendanna:
var frá 7 til 17 ára. Þess er ekkij
getið að Akureyri hafi tekið þátti
í sýningunni. — G.A.
FOSTUÐAGINN 2. janúar s. 1.
andaðist að heimili sínu, Greni-
mel 23, Jón Sveinsson, kaupmað-
ur.
Jón var Snæfellingur að ætt.
Fæddur 28. apríl 1897, að Klung-
urbrekku á Skógarströnd. For-
eldrar hans voru hjónin Sveinn
Sveinsson búfræðingur og kona
hans Guðný Anna 'Eggertsdóttir
frá Görðum í Kolbeinsstaða-
hreppi. Þriggja vikna gamall
fluttist hann með foreldrum sín-
um að Hálsi, í Eyrarsveit, og
ólst þar upp hjá þeim.
Jón var elstur 7 systkina, og
varð snemma að taka þátt í störf-
um heimilisins, eftir því sem ald-
ur og kraftar leyfðu, eins og
venja var með unglinga á þeim
tímum. Skömmu eftir fermingu
tók Jón að stunda sjóinn. Fyrst
á opnum bátum, en síðan á þil-
skipum og togurum. Um tíma
mun hugur hans hafa staðið til
sjómennsku. Hann lauk hinu
minna skipstjóraprófi og var um
nokkur ár skipstjóri á þilskipum
frá Breiðafirði og fórst það prýði-
lega. Þegar þilskipin lögðust nið-.
ur stundaði hann sjö frá ýmsum
veiðistöðvum á Suðumesjum. j
Um nokkur ár var hann með
Símoni heitnum Sveinbjarnar-
syni skipstjóra á Rifsnesinu. Mat
Símon hann mikils vegna dugn-
aðar og prúðmennsku, og urðu
peír mjög samrýndir.
Árið 1928 fluttist Jón til Reykja
víkur og gekk þá að eiga eftir-
lifandi konu sína, Guðrúnu Krist-
mundsdóttur, skipstjóra, frá
Hraunsholti, Eysteinssonar.
Haustið 1933 hóf Jón sjálfstæð-
an verzlunarrekstur hér í Reykja
vík, og vann hann að þeim störf-
um alla tíð síðan.
Þau hjónin eignuðust 4 börn,
sem öll eru á lífi, en þau eru:
Kristmundur, verzlunarmaður,
kvæntur Sigríði Júlíusdóttur,
Anna Guðný, gift Guðmundi
Karlssyni, brunaverði, Margrét,
15 ára og Magnea Steiney, 11
ára.
Þau hjónin voru mjög sam-
hent í því að búa sér og börnum
sínum ágætt heimiii. Samfara
höfðingsskap þeirra hjóna, ríkti
þar kyrlát gleði og friður.
Jón var drengur góður, hjálp-
samur og prúðmenni svo af bar.
Óhlutsamur um annara hagi, vin-
fastur, en vinavandur. Að eðlis-
fari var hann dulur, og lét lítt
uppi tilfinningar sínar.
Kunnugir vissu best, aö hann
var mjög tilfinningaríkur og
hjartahlýr.
Fyrir rúmum 4 árum. kendi
hann sjúkdóms þess er varð hon-
um að aldurtila. Hann fór þrisvar
utan til lækninga, auk sjúkra-
hússlegu hér heima, en allt kom
fyrir ekki. í þessum löngu og
erfiðu veikindum reyndist hin
ágæta kona hans honmu ómetan-
leg stoð. Síðu.stu vikurnar lá hann
heima, oftast mjög þjáður. Hann
gerði sér að fullu ljóst að hverju
stefndi, en tók því öllu með karl-
mennsku og ró. Systkini sín og
tengdafólk kallaði hann að sjúkra
beði sínum um síðastliðin jól, til
þess að kveðja þau.
Hann var einlægur trúmaður,
og gat því af heilum hug sagt
með sálmaskáldinu:
... dauði, ég óttast eigi
afl þitt né valdið gilt,
í Kristi krafti ég segi:
kom þú sæll þá þú vilt.
Konu hans, börnum, móður,
systkinum, tengdabörnum Og vin-
um flyt ég innilegar samuðar-
kveðjur, Og bið þess að guð gefi
þeim styrk í sorg þeirra.
Útför hans fer fram í dag.
Blessuð sé minning hans.
G. J.
JON SVEINSSON lézt að heim-
ili sínu Grcnimel 23 hér I borg að
morgni 2. janúar s.l. Hann var
fæddur að Klungubrekku á Skóg
arströnd á Snæfellsnesi 28. apríl,
1897, sonur Sveins Sveinssonar,
ættuðum af Skógarströnd og konu
hans Guðnýjar Eggertsdóttur ætt
aðri frá Miðgörðum í Kolbeins-
staðahreppi. Tæpra þriggja mán-
aða gamall fluttist hann með for-
eldrum sínum að Hálsi í Grundar
firði, og átti þar lögheimli til
1928. Snemma sýndi Jón mikinn
dugnað í starfi, ungur að árum
fór hann á sjóinn, formaður var
hann nokkrar vertíðir frá Stykk-
ishóimi, ennfremur eina vertíð
frá Skálum á Langanesi, hann
var dugmikill hcppinn og feng-
sæll formaður. Nokkrar vertíðir
var hann á þilskipum og síðár á
togurum. Á yngri árum stundaðí
hann landbúnaðarstörf þegar
hann ekki var á sjónum. Þegar
hann hætti sjómennsku gerðist
hann verzlunarmaður, og mörg
undanfarin ár rak hann sjálfstæð
an atvinnurekstur i félagi við
aðra.
Jón giftist eftirlifandi konu
sinni Guðrúnu Kristmundsdóttur
16. nóv. 1928, lifir hún mann sinn
ásamt 4 börnum þeirra, en þau
eru: Kristmundur, giftur Sigríði
Júlíusdóttur Guðmundssonar
kaupmanns, Anna gift Guðmundi
Karlssyni Bjarnasonar vara-
slökkviliðsstjóra og Margrét og
Magnea á æskuskeiði í foreldra-
húsum. Hjónaband Jóns og Guð-
rúnar var mjög til fyrirrrtyndar,
var hann konu sinni ástríkur eig-
inmaður og börnum sínum elsku-
legur faðir, sem lét sér í alla
staði annt um að þeim vegnaðí
sem bezt, hann var í orðsins
fyllstu merkingu fyrirmyndar
heimilisfaðir. Aldraðri móður
sinni, sem býr á heimili systur
hans, reyndist hann ágætur son-
ur.
Jón var dulur maður en vin-
fastur við þá, sem hann batt vin-
áttuböndum. Meðal vina og kunn
íngja var hann hrókur alls fagn-
aðar, og gott var að koma á heim
ili hans og Guðrúnar, þar riaut
maður gestrisni þeirra hjóna, og
var alltaf velkominn. Jón var
trúaður maður, og hjálpaði mörg
um, sem hjálparþurfi voru.
Þar eð Jón var mjög heimilis-
elskur, gaf hann sig lítt að félags-
málum, en félagi var hann í Odd-
fellowreglunni. Honum þótti
gaman að laxveiðum og stundaði
þær nökkuð, en aðeins sér til
ánægju en ekki hagnaðar. Hin
síðari ár var Jón mjög heilsuveill
í veikindum hans stundaði eigin-
kona hans hann af mikilli nær-
gætni og ástúð.
Jóns Sveinssonar er mjög sakn
að af ættingjum hans og vinum,
en sárastur er söknuðurinn hjá
eiginkonu, börnum og aldraðri
móður.
S.
Bólusettir gegn inflúenzu
WASHINGTON 8. jan. — Yfir-
stjórn Bandaríkjanna fyrirskip-
aði í dag, að allir bandarískir her
menn í Kóreu og Þýzkalan^i
skyldu bólusetjast gegn inflúenzu