Morgunblaðið - 21.10.1943, Blaðsíða 6

/
MORGUNBLAÐIÐ
Fimtudagur 21. okt. 1943

Útg.: H.f. Árvakur, Reykjavík
Frámkv.stj.: Sigfús Jónsson
Ritstjórar:
Jón Kjartansson,
Valtýr Stefánsson (ábyrgðarm.)
Frjettaritstjóri: ívar Guðmundsson
Auglýsingar: Árni Óla
Ritstjórn, auglýsingar og afgreiðsla,
Austurstræti 8. — Sími 1600.
Áskriftargjald: kr. 7.00 á mánuði innanlands,
kr. 10.00 utanlands
í lausasölu 40 aura eintakið, 50 aura með Lesbók.
Strikað yíir stóru orðin
LOKAÞÁTTURINN í ógeðslegri pólitískri áróðursher-
ferð fór fram á Alþingi í gær.
Menn hafa veitt því athygli, að blað Framsóknarmanna
Tíminn, hefir á þessu ári gert ítrekaðar tilraunir til þess
að stimpla þá Jakob Möller og Ólaf Thors sem dreng-
skaparlausa svikara og jafnvel eiðrof í sambandi við
skifti þeirra við Eystein Jónsson og Hermann Jónasson
út af kjördæmamálinu, er þessir fjórir menn áttu sæti
í ríkisstjórn saman á síðastliðnu ári. Því er haldið fram,
að Jakob og Ólafur hafi unnið þeim Eysteini og Her-
manni drengskaparheit í sambandi við frestun bæjar-
stjórnarkosninganna í Reykjavík, að ábyrgjast að kjör-
dæmamálið skyldi ekki ná fram að ganga á þinginu 1942
fyrir kosningar.
Ólafur Thors gerir á öðrum stað hjer í blaðinu grein
fyrir þessu máli og afhjúpar þar algerlega þá rógmælgi og
svikabrigsl, sem höfð hafa verið í frammi.
Til víðbótar greinargerð Ólafs er eðlilegt, að menn
veiti því athygli að höfuðpaurar þessarar einstæðu rógs-
iðju í Tímanum, er hvorugur þeirra tveggja Framsóknar-
manna, er hlut eiga að máli, Eystein og Hermann, held-
ur mótframbjóðandi Ólafs í Gullbringu og Kjósarsýslu,
Þórarinn Þórarinsson ritstjóri Tímans, sem í einu og
öllu er ber að því að vera haldinn sjúklegu ofstæki og
hatri í garð Ólafs. Hinir tveir hafa fram til þessa verið í
felum, að því undanskyldu, að Þórarinn hefir ekki alls
fyrir löngu birt- í Tímanum ummæli úr trúnaðarbrjefi
frá þeim til flokksmanna sinna, er þetta mál varða.
Enn er það, að þessi rógsherferð er ekki hafin fyr en
eftir kosningar í fyrra og fyrst lögð á hana stund, þegar
hefndarþorstinn svellur ákafast í Tímanum eftir að kjör-
dæmabreytingin hefir náð fram að ganga með ósigri
FramsóJipar og þingmannatapi, sem óhjákvæmilegri af-
leiðing ™
Ef slíkar sakir, sem hin dólgslegustu ummæli hafa
verið viðhöfð um, voru raunverulega fyrir hendi, vegna
hvers voru þær þá látnar liggja svo lengi í þagnargildi
— og jafnvel í hita kosningabaráttunnar? Og hvers vegna
komu þar ekki hispurslaust fram á sjónarsviðið
mennirnir, sem hlut áttu að máli?
Staðreyndir og líkur hníga í senn að einu marki, að
strika yfir stóru orðin og afhjúpa brigslyrði og róginn.
Nytsemi íþróttanna
ÞAÐ MUNU EKKI MARGIR vera á öndverðum meiði
við það, að íþróttirnar sjeu þjóð vorri hin mesta nauðsyn.
Þetta fanst forfeðrum vorum á söguöldinni einnig, og iðk-
uðu þeir íþróttir af kappi. Þetta fanst hinum frægu Forn
Grikkjum, sem teljast mega feður íþróttanna, eins og vjer
nú þekkjum þær. En í myrkrum miðaldanna týndust
íþróttirnar að mestu, en nú hefir mannkynið fundið þær
aftur, sjer til líkamsþroska og sálubótar.
Breyttir þjóðhættir valda meiri nauðsyn íþróttanna-
Þegar íslendingar voru því nær allir bændur og búalið,
voru störf þeirra meðjaeim hætti, að líkamleg þjálfun
fylgdi, menn urðu styrkir og stæltir við daglegu störfin.
En með nýjum tímum koma nýir siðir, menn sem vinna
kyrrsetuvinnu þurfa að vera líkamlega hraustir ekki síð-
ur en hinir. Og þessa hreysti sækja þeir í íþróttaiðkanir.
Og íþróttirnar eru einnig hinum hollar, þeim, sem þjálf-
un líkamans og líkamsþrek hljóta í hinum daglegu störf-
um, þeim eru þser mikilsverð skemtun og dægrastytting.
Ymsir fárast yfir metafarganinu, sem þeir svo nefna,
en íþróttunum fylgir einnig heilbrigð kepni, öðru vísi
bæru þær vart þann árangur, sem orðinn er alstaðar. Og
þótt talað sje um metafargan, sem komið hefir fyrir, og
er aðeins blettur á íþróttunum, þá höfum vjer íslending-
ar blessunarlega getað forðast slíkt.
Iþróttirnar eru einnig uppeldistæki. — Drengilegir
íþróttamenn hafa góð uppeldisáhrif á ungu kynslóðina.
Páll ísélfsson.
OFT heyrist talað um skyldur
þegnanna við þjóðf jelagið og
stundum jafnvel um skyldur
þjóðfjelagsins við þegnana. En
sjaldan er minst á þá skyldu, sem
æðst er, nefnilega skyldu þjóð-
fjelagsins við sjálft sig.
í sambandi við afmæli Páls Is-
ólfssonar hefir almenningi gef-
ist kostur á að heyra tónsmíðar,
sem að ágætum standa svo fram-
arlega, að eftir þeim myndi
verða tekið hvar sem væri í
heiminum. Sá maður, sem skap-
að hefir þessi listaverk og er nú
orðinn fullþroskaður listamaður,
hefir orðið að vinna fyrir sjer
með ýmiskonar starfi, sem marg-
ir aðrir gætu unnið, en hefir lít-
inn tíma haft aflögu til að vinna
að tónsmíðum og neyta þannig
þeirra hæfileika, sem hann hefir
umfram aðra. Það er afleit sóun
á afköstum, að maður með slíka
hæfileika skuli þurfa að eyða
tíma sínum í að spila við jarðar-
farir út um allan bæ, í stað þess
að hafa aðstöðu til að skapa tón-
listarverk, sem myndu ekki að-
eins skapa honum frægð, heldur
einnig lyfta þjóð hans skör
hærra í áliti meðal allra menn-
ingarþjóða. Hingað til hefir ekk-
ert menningarorð farið af ís-
lendingum nema í sambandi við
orðsins list, sagnaritun og skáld-
skap. En vegna þess, að íslensk-
an er óskiljanleg fyrir erlendar
þjóðir, er erfitt að koma slikri
list á alheimsmarkað. Hinsvegar
á engin list eins greiðan aðgang
að þeim markaði eins og tónlist-
in. Það er því skylda vor, ekki
aðeins við listaman»inn, heldur
einnig við íslensku þjóðina, að
þeir menn, sem á hverjum tíma
eru líklegastir til að skara fram
úr, sem skapandi listamenn, fái
aðstöðu til að njóta hæfileika
sinna með því að sem best sje bú-
ið í haginn fyrir þá fjárhagslega,
svo að þeir þurfi ekki að slíta
sjer á margvíslegum störfum,
sem aðrir geta unnið eins vel og
þeir. Páll ísólfsson á að fá svo
sæmileg laun úr ríkissjóði, að
hann geti gefið sig eingöngu að
skapandi vinnu á tónlistarsvið-
inu. Það kostar ekki mikið fje.
Það kostar aðeins skilning.
Hjá öllum almenningi hefir
þess skilnings orðið ljóslega
vart. Skyldi ekki mega vænta
hans einnig af Alþingi?
X
\J(L’verji óLrijar:

lyjr dcMý feCýCi fíji
STÖÐUG SKIFTI Á
FÖNGUM OG KYRR-
SETTUM MÖNNUM
London í gærkveldi.
Búist er við að skifti
Breta og Þjóðverja á særð-
um hermönnum muni halda
áfram enn um skeið. Þá
er búist við að 1600 menn,
borgjarar frá löndum bandaj
manna, sem eru í Japan,
fái að fara heim bráðlega,
og verði látnir lausir í stað
inn j/afnmargir Japanai*
sem nú eru kyrrsettir í
löndpm bandamanna.
NORSKUR FLTTGBÁT-
UR FERST
Fregn frá norska blaða.
fulltrúanum hjer segir frá
því, að nýlega hafi ftirist.
norskur flugbátur með 11
manna áhöfn. Voru flug-'
mennirnir allir norskir.
*«**«*%**rvvvv%***t*«*vv%***M»*
Engin skot til að
drepa rjúpuna.
FUGLAVINUR kom að máli
við mig í gær og sagði: — „Jeg
er feginn að þú skyldir vekja
máls á þessu með rjúpuna. Jeg
skil ekki hvað það á að þýða,
að leyfa nú alt í einu rjúpna-
dráp. Það hlýtur að liggja þar
eitthvað annað á bak við heldur
en umhyggja fyrir landsfólkinu
— að ekki sje nú talað um rjúpu
greyið.
Sannleikurinn er sá, að það eru
engin skot til í landinu — fyrir
íslendinga — svo að þeir geti
notað sjer stjórnarleyfið til að
drepa rjúpu. Það eru hvorki til
haglabyssu skot nje riffil skot.
Hafa ekki verið til undanfarin ár
og verða ekki til fyr en eftir
stríð, samkvæmt upplýsingum
frá þeim verslunum, sem hafa
aðallega flutt inn skot til lands-
ins.
Það getur verið, að einstaka
menn eigi gamlar birgðir af skot
um, en það getur ekki verið um
mikið að ræða og hreinustu
undantekningar, ef til eru.
Einustu mennirnir, sem hafa
aðgang að skotfærum að nokkru
ráði, eru útlendingar þeir, sem
hjer dvelja, og rjúpnadrápsleyf-
ið getur því komið þeim einum
að haldi.
Það er rjett, að það mun vera
óvenjumikið af rjúpu á Austur-
og Norðausturlandi um þessar
mundir, en varla mundi það
valda hallæri á nokkurn hátt,
þótt þessi grey hefðu fengið að
vera í friði eitt árið til“7
Ekkert kaffi ....
GAMALL og gegn Reykvíking-
ur, góðlátur en nokkuð þrekvax-
inn, kom með eftirfarandi sögu
af sjálfum sjer til mín í gær.
„Ekkert kaffi selt hjer“, sagði
frammistöðustúlkan á Laxfossi,
þegar jeg kom um borð í Borg-
arnesi úr norðanbílnum, í frosti,
ískaldur og með munnhörpu.
Síðar reyndi jeg aftur að fá
keypt kaffi hjá sömu stúlku og
sagði henni að mjer væri kalt.
Þá sagði hún að jeg gæti fengið
kalt öl að drekka. En mjer fanst
það ekki líklegt til að hita upp
minn kalda og stóra skrokk.
Því næst gaf jeg mig á tal við
skipsmann og spurði hann hverju
það sætti, að hætt væri að selja
farþegum kaffi. Hann sagði mjer
að fyrir viku síðan hefði eldhús-
stúlkan neitað að hita kaffi
handa farþegum og að hún gerði
það ekki fyr en útgerðarstjórinn
legði sjer til nýja og góða elda-
vjel, eða gamla eldavjelin fengi
góða viðgerð. En ennþá, sagði
skipsmaðurinn, er óvíst hvort
slakar til, endhússtúlkan eða út-
gerðarstjórn Laxfoss.
Nú eru það tilmæli mín, að
eldhússtúlkan og útgerðarstjórn-
in semji frið, þannig að jeg fái
mitt morgunkaffi í næstu viku,
þegar jeg fer til Borgarness rrieð
skipinu“.
„Bretabraggarnir“.
„NÝTINN" skrifar mjer um
„Bretabraggana", sem minst var
tnu
á hjer í blaðinu á dögunum.
Hann segir: „Jeg er ekkij alveg
sammála Gestumblinda um Breta
braggana. Margt var gott og vel
sagt í brjefi hans, en jeg held að
við ættum ekki að heimta alla
bragga rifna niður. Vissulega er
það rjett, að braggar þeir, sem
eru í og við bæina, eiga og verða
að hverfa, þegar ófriðnum lýk-
ur, en þar sem setuliðsbraggar
hafa verið reistir í sveit, geta
þeir komið að miklu gagni fyrir
bændur, bæði sem gripahús, hlöð
ur og vöruskemmur. Þar sem torf
veggir hafa verið hlaðnir utan
um braggana, eru þetta hin hlýj-
ustu hús og ekkert ljótari en torf
kofarnir.
Víða í sveitum má sjá skamm-
arlega illa farið með vjelar og
verkfæri, sem er látið standa úti
kolryðgað allan ársins hring.
Stafar þessi vanhirða vafalaust
sumstaðar af skorti á húsakynn-
um til að geyma í. Þar koma
braggarnir að góðum notum.
Þá er kunnugt að herinn hefir
látið rcisa ágætis skemmur og
vörugeymsluhús og samkomuhús
í bragga„stíl“ í sveitum. Sam-
komuhúsin eru vandaðri héldur
en flest sveitasamkomuhús hjer
á landi og finst mjer ekkert vit
í að heimta að þau sjeu rifin
niður, ef hægt er að fá þau fyr-
ir sanngjarnt verð“.
Góð og þörf bók.
ÚTILÍF — Ilandbók í ferða-
mensku — heitir lítið kver, sem
nýlega er komið á bókamarkað-
inn. Hinn kunni ferðamaður og
skátaforingi, Jón Oddgeir Jóns-
son, hefir búið bók þessa undir
jprentun, en allmargir sjerfræð-
ingar skrifa greinar í bókina um
ýmislegt er að ferðamensku lýt-
ur.
Fyrsta greinin í kverinu er eft-
ir Gunnlaug Claessen dr. med.
og heitir Sólskin á fjöllum. Claes
sen segir þar m. a.: „Misskiln-
ingur er, að slíkar ferðir (fjalla-
ferðir) sjeu eingöngu ætlaðar í-
þróttamönnum, sem standa
bröttustu brekkur eða háar
hengjur. Það þarf ekki annað en
að ganga um á skíðum á jafn-
sljettu, til að njóta dýrðarinnar
og láta styrkjast af hinu hress-
andi fjallalofti og glaða sólskini,
sem oft ríkir þar ...“.
Og ennfremur: „Æskulýðurinn
getur varla varið frístundum sín
um betur en til útiveru í hreinu
og heilnæmu lofti. íslenska sól-
skinið er oft glatt, ekki síst í
tæru heiðaloftinu. Sækist eftir
því og njótið þess eftir því, sem
ástæður leyfa“.
Hjer talar maður, sem veit
hvað hann er að segja. Margir
hafa sannfærst um þessi sann-
indi, en það verður samt aldrei
nógsamlega brýnt fyrir bæjar-
búum, að leita í frístundum sín-
um út í náttúruna og sækja þang
að hollustu og ánægju.
Handbók, eins og þessi, er nyt-
samleg og handhæg fyrir alla,
sem ferðalög stunda, og á Jón
Oddgeir þakkir skyldar fyrir að
hafa ráðist í að safna í hana efni,
svo vel, sem honum hefir tekist
það.