Tíminn - 23.01.1964, Page 14

ÞRIDJA RIKID
WILLIAM L. SHIRER
268
ers, því þeir gátu sálfir séð
hverjir höfðu gert árásina á pólsku
landamærunum. í margorðri yfir-
lýsingu til þýzka landhersins 1.
september, sagði foringinn:
Pólska ríkið hefur neitað að gera
friðsamlega samninga og hefur
gripið til vopna. . . . Fjölmargar
árásir á landamærunum, sem stór-
veldi getur ekki þol'að, sýna fram
á það, að Pólland vill ekki lengur
virða landamæri Ríkisins.
Til þess að binda endi á þetta
brjálæði, hef ég ekki um annað
að velja en mæta ofbeldi með of-
beldi upp frá þessu.
Aðeins einu sinni þennan dagi
sagði Hitler sannleikann.
— Ég fer ekki fram á neitt það
við nokkurn Þjóðverja (sagði hann
í Reichstag), sem ég hef ekki þeg-
ar í fjögur ár verið reiðubúinn til
þess að gera sjál'fur. . . . Héðan í
frá er ég hermaður nr. 1 í Þýzka
rfkinu. Enn einu sinni hef égí
íklæðzt kápunni, sem var mér svo
kær, og svo heilög. Ég mun ekkij
fara úr henni fyrr en sigurinn erj
tryggður, að öðrum kosti mun ég
ekki lifa endalokin af.
í þetta eina skipti og að lokum,
átti hann eftir að standa við orð
sín. En elcki einn einasti Þjóðverji,
sem ég hitti í Berlín þennan dag
tók eftir því, að það, sem foring-j
inn var að segja berum orðum,
var, að hann gæti ekki horfzt í
augu við né þoiað ósigur, ef hann
kæmi.
í ræðunni útnefndl Hitler Gör
ing sem eftirmann sinn, ef eitt-
hvað ætti eftir að koma fyrir hann
sjálfan. Hess, bætti hann við,
kæmi þar næstur. ,,Komi eitthvað
fyrir Hess“, sagði Hitler, „þá verð-
ur Senatið kallað saman, lögum
samkvæmt, og það mun velja þann
úr sínum hópi, sem verðastur er —
það er að segja, þann hugrakkasta
— sem eftirmann." Hvaða lög?
Hvaða Senat? Hvorugt var til:
Hin fremur hægláta framkoma
Hitlers í Reichstag breyttist í ann-
að og ljótara skap, þegar hann var
kominn aftur til kanslarahallar-
innar. Hinn hlýðni Dahlerus, sem
Göring kom með í eftirdragi, hitti
Hitler í „fram úr hófi æstu og óró-
legu“ ástandi.
,—- Hann sagði rm.í (bar sænski
milligöngumaðurinn síðar), að
hann hefði alla tíð grunað, að Eng-
land vildi styrjöld. Hann sagði mér
enn fremur, að hanh myndi leggja
Pólland í rúst og innlima allt
landið . . .
Hann varð æstari og æstari, og
byrjaði að veifa handleggjunum
um leið og hann æpti framan í
mig: ,,Ef England vill berjast í eitt
ár, þá skal ég berjast við það í
eitt ár. Ef England vill berjast í
tvö ár, berst ég í tvö ár . . . “
Hann þagnaði augnablik og öskr-
aði svo ,og rödd hans var orðin
skræk og handleggirnir sveifluðust
æðislega til og frá. „Ef England
vill berjast í þrjú ár, þá skal ég
berjast i þrjú á.r . . “
Nú byrjaði líkaminn að hreyfast
í takt við handleggina, og þégar
hann áð lokum öskraði: „Und
wenn er erforderlich ist, will ich
zehn Jahre kampfen“ („Og ef nauð
syn krefur, rhun ég berjast í tíu
ár“) steytti hnefann og beygði sig
niður svo að hann nam nær því Við
gólfið.
En þrátt fyrir allan sinn æsing
var Hitler alls ekki viss um, að
hann yrði að berjast við Bretland.
Nú var komið fram yfir hádegi, og
vopnáðar sveitir Þjóðverja voru
komnar nokkra kílómetra inn í
Pólland og sóítU hratt fram, ög
varpað hafði verið sprengjum á
allflestar borgir í Póllandi, þar á
meðal Varsjá, og töluvert mann-
fali hafði orðið meðal óbreyttra
borgara. Engar fréttir höfðu þó
borizt frá Lundúnui.u eða París
um, að Bretland og Frakkland
væru neitt að flýta sér að standa
við gefin loforð.
Stefna þeirra virtist greinileg,
en Dahlerus og Henderson gerðu
það, sem þéir gátu, til þess að
rugla hana.
Klukkan 10,30 um morguninn
sendi brezki sendiherrann skeyti
til Halifax.
— Mér skilst (sagði hann), að
Pólverjar hafi sprengt í loft upp
Dirschau-brúna í nótt, og að bar-
dagar háfi geisað í Danzig. Þeg-
ar Hitler bárust þesar fréttir gaf
hann skipanir um, að Pólverjar
yrðu reknir burtu frá landamæra
línunni og Göring fékk skipun um
að eyða pólska flughernum með-
í'ram landamærunum.
Og það var ekki fyrr en í lok
orðsendingarinnar. að Henderson
bætti við:
Þessar upplýsingar koma frá
Göring sjálfum.
Vel getur verið, að Hitler vilji
hitta mi.g, eftir að hann hefur hald-
ið ræðu sína i Reichstag, til þess
að í síðasta únn. að reyna a*
bjai’ga íriðini'in.
Hvaða friði? Friðinum fv
Bretland? í sex klukkustundi
höfðu Þjóðverjar háð styrjöld —
með öllum sínum herstvrk — gegn
bandamanni Breta.
Hitler gerði ekki boð eftir Hend-
( ersoh að lokihni ræðunni í Reichs-
! tag, og sendiherrann, sem hafði
. sont lygar Görings um, að Pólverj
ar hefðu hafið styrjöldina, áleiðis
til Lundúna fór að missa kjarkinn
— en þó ekki algjörlega. Klukkan
10,45 um mor.guninn hringdi Hend-
ersoh og flutti Halifax frekari
skilaboð. Nýrri hugmynd hafði
skotið upp kollinum í hinum frjó-
sama en ruglaða heila hans.
— Ég tel það skyldu mína (sagði
hann í skýrslunni) þótt ef til vill
séu ekki miklir möguleikar á fram
kvæmd þess, að skýra frá þeirri
skoðun minni, að eina vonin nú til
þess að friður megi haldast er, að
Smigly-Rydz marskálkur tilkynni
að hann sé reiðubúinn til þess að
koma þegar í stað til Þýzkalands
til þess að ræða þar sem hermað-
ur og samningamaður allt málið
við Göring marskálk.
| Það vir^ist ekki hafa hvarflað
að þessum einkennilega brezka
sendiherra, að Smigly-Rydz mar-
skálkur hefði nóg að gera við að
hrinda á bak aftur þessari miklu
þýzku árás, sem gerð hafði verið,
án þess að til hennar hefði verið
' egnt, eða ef hann nú kæmi til
Berlínar sem ,,samningamaður“
myndi það undir þessum kringum-
' stæðum þýða sama og uppgjöf. Það
gat vel verið, að Pólverjarnir yrðu
fljótlega yfirbugaðir, en þeir
myhdu ekki gefast upp.
Dahlerus var jafnvel enn fram-
takssamari en Henderson þennan
fvrsta dag eftir árás Þjóðverja á
Pólland. Klukkan 8 um morguninn
' -fði hann farið til þess að hitta
I '• "ing, sem sagði honum, að
yrjöldin væri skollin á, þar sem
Pólverjar hefðu ráðizt á útvarps-
stöðina í Gleiwitz og sprengt í loft
upp brúna í nánd við Dirschau".
Svíinn hringdi samstundis til ut-
anríkisráðuneytisins í London og
sagði fréttirnar.
„Ég skýrði einhverjum frá því“,
sagði hann seinna við réttarhöld-
in í Niirnberg, ,,að samkvæmt upp
lýsingunum, sem ég hefði fengið
hefðu Pólverjar gert árás, og þá
íurðaði á því, hvað væri orðið að
mér, þegar ég skýrði frá þessu“.
En það fór þó svo að sendiherra
hans hátignar í Berlín hringdi
s.iálfur nokkrum klulckustundum
síðar.
Leyniskýrsla í brezka utanríkis-
ráðuneytinu skýrir frá símahring-
ingu Svíans klukkan 9,05 um morg
uninn. Og hann apaði eftir Göring
og hélt því fram, að „Pólverjar
væru að eyðileggja allt“, og hann
hefði „sannanir fyrir því, að þeir
hefðu aldrei ætlað sér svo mikið
sem reyna að semja“.
Klukkan hálf eitt var Dahlerus
57
Já,- hvíslaði hún. Og ég sé
eldingar líka — þarna — hjá bóka
skápnum. Fallegt . . .
FJÓRTÁNDI KAFLI.
Móðir Min lézt skyndilega þenn-
an vetur, svo að við giftum okkur
ekki, fyrr en á páskucn. Page lang-
aði til að halda veizlu fyrir okkur,
og við vorum auðvitað ánægð með
það. Það átti ekki að vera neitt
stórkostlegt, en það var nú samt
mikill viðburður í lífi okkar fjög-
urra.
Öúis Brady-fjölskyidunnar var
' selt, og Brady fór til sonar síns,
sem bjó langt í burtu. Min leigði
sér herbergi í miðbænum. Við
giftumst í kirkju og síðan var
veizla hjá Page og Phil. Min bjó
hjá Page og Phil í viku fyrir brúð
kaupið, meðan allt var undirbúið.
Min var óróleg og taugaóstyrk svo
að hún jafnvel hló að því sjálf.
— Brúðkaup mitt, sagði hún við
Page, meðan hún færði hana í
brúðarskartið, er skreytt svört-
ustu efasemdum og ótta.
— Ó, Min, sagði Page. Það er
heimskulegt. Whit er svo dásam-
legur.
— Vissulega, samsinnti Min fús-
lega. Það er nú einmitt þess vegna,
sem alla efasemdirnar og óttinn
þjakar mig. Ef til vill særi ég
þennan dásamlega mann.
Hún starði dapurlega niður á
brúðarkjólinn sinn.
— Hlustaðu nú á, Min, sagði
Page festulega. Manstu, þegar þú
ráðlagðir mér að minnast fyrri
daga, þegar Phil kyssti mig í
fyrsta skipti o. s. frv.?
— Já, sagði Min. Bleikar nellik-
ur.
— Af hverju reynir þú ekki það
sama í dag? Ef þú hugsar nú um
gamla daga — minnist tilfinninga
þinna, þegar hinn maðurinn elsk-
aði þig . . .
Rödd Page dó út, og stúlkurnar
14
tvær.istörðu hvor ó aðra, önnur
vandræðajega,. hin undrandi. Til-
hugsunin urn það, að Min skyldi
nota minninguna um samband
hennar við flugmanninn glæsilega,
var svo fjarstæð og lýsti svo miklu
barnalegu sakleysi Page, að Min
fór að skellihlæja.
Og hún skalf enn af hlátri, þeg-
ar hún gekk inn kirkjugólfið að alt-
arinu til mín. En við komumst að
þeirri niðurstöðu síðar, að það
væri ekki verra en hvað annað að
ganga hlæjandi upp að altarinu til
móts við brúðguma sinn.
Og það kom líka á daginn, því
að — Min til mikillar furðu — þá
reyndist hún fullkoimlega ham-
ingjusöm í hjónabandinu.
Ég hafði ekki verið haldinn
neinum efasemdum; og hamingja
mín kom mér ekkert á óvart. Ég
vissi, að ég elskaði hana. Ég vissi,
að ég vildi eiga hana fyrir eigin-
konu. En Min — sérhver sönnun
hamingju hennar vakti undrun
hennar og ánægju. Ef hún steikti
eggið mitt, svo að mér líkaði, var
það jafn mikill sigur fyrir hana og
þegar hún í fyrsta skipti svaraði
útkalli til mín að næturjagi.
Hún hafði sett símann sín megin
við rúimið og hún tók niður nafn
sjúklingsins, hversu mikið veikur
hann væri, hitinn, allt, sem ég
mundi vilja vita, áður en ég á-
kvæði, hvort mér bæri nauðsyn til
að yfirgefa hlýtt og notalegt rúm-
ið.
— Þú ert mjög góð lækniskona,
sagði ég, og hún andvarpaði af
hamingju við lofi mínu.
Hún var sannarlega góð eigin-
kona — fyrir lækni og fyrir hvaða
mann sem var. Hún annaðist mig
dásamlega á allan hátt. Fyrir brúð
kaup okkar hafði hún tilkynnt
mér, að hún vildi halda áfram
starfi sínu, eftir að við værum
gift. Hún taldi sig ekki mundu
bafa svo mikið að gera sem hús-
ÁSTER LÆKNISINS
ELIZABETH SEIFERT
móðir, að hún gæti ekki unnið
með því. Ég bar ekki fram neinar
mótbárur. Ef henni fyndist hún
þurfa að leita sér viðfangsefna ut-
an heimilisins, þá ætlaði ég ekki
að skipta mér af því.
Það gladdi mig hins vegar mjög,
þegar hún ákvað að hætta starfi
sínu við blaðið þegar á fyrsta mán
uði hjónabands okkar. — Ég er of
önnum kafin, sagði hún afsakandi,
eins og hún byggist við mótmælum
frá mér. — Ég hefði aldrei trúað,
að heimilisstörf væru svona flókin.
Drottinn minn, hvað ég skammast
mín, þegar ég hugsa um öll' merki-
legheitin í mér gagnvart vesalings
Page — mér datt aldrei í hug, að
það tæki allan þennan tíma og
fyrirhöfn að undirbúa þrjár mál-
tíðir á dag og halda húsi hreinu.
Jafnvel í litlu nýju húsi er það
mikið verk, Whit. Ég er bara önn-
um kafin allan daginn.
Ég glotti til hennar. — Þetta er
eitt af brögðum mannsins til þess
að eiginkonan stökkvi ekki í burtu,
sagði ég.
Hún sat og horfði hugsandi út
um gluggann. Þakið á húsi Phils
glóði í morgunsólinni, himinninn
var fagurblár, og trjátoppana
prýdda ungum laufblöðum vors-
ins, bar í blámann.
— Eitt af áhrifamestu brögðum
mannsins, sagði hún alvarlega, er.
að koma okkur konunum til að
finnast við þýðingarmiklar.
Ég teygði mig eftir kaffikönn-
unni og Min gaf mér auga.
— Finnst þér ótrúlegt, að ég
hafi svonq mikið að gera?
— Húsið er náttúrlega ekki stórt
— Húsið og þú og máltíðirnar
eru aðeins hluti af öllu saman. Ég
þarf einnig að taka tillit til þjóð-
félagsstöðu okkar.
Ég gat ekki varizt hlátri.
— Vissulega, sagði hún áköf.
Allt það fólk, sem hefur hringt í
mig undanfarinn mánuð. Það var
mest af forvitni, en það er sama.
Það var formaður kvenfélagsins,
formaður safnaðarfélagsins — og
svo auðvitað þessi snarvitlausa
Lois . .
— Min, elskan, talaðu ekki
svona.
— Ég tala, eins og mér sýnist.
Hugsaðu þér, Whit, þessi mann-
eskja var við brúðkaup okkar!
Hafa hin heilögu bönd hjónabands-
ins ekkert gildi í hennar augum?
Ég stóð á fætúr. — Þú bullar,
Min.
— Ég buila ekki. Konan sú arna
hefur haft á þér augastað frá því
hún steig fyrst út úr lestinni hér í
Berilo. En ef hún heldur, að hjóna-'
band okkar sér bara eins konar til- j
raunahjónaband — þá skal hún að
mér heilli og lifandi komast að
raun um annað.
— En hvað það var dásamlegt,
stríddi ég, að vita tvær fallegar
konur keppa um hylli manns. Ég
þekki bara ekki gamla Whit aftur.
Hún kyssti mig og þurrkaði egg
úr munnviki mínu — Þegar þessi
Thornhill hefur komizt að hinu |
sanna, þá verður aðeins ein falleg
kona í þínu lífi, Rómeó.
Auðvitað kitlaði það hégóma-
girnd mína að vera kallaður Ró-
meó. Og ég hafði satt að segja
haft talsverðar áhyggjur út af því.
að hjónabandið mundi ekki full-
nægja athafnaþrá Min. Þess vegna
gladdi það mig mjög, að hún hafði
ákveðið að hætta blaðamennsk-
unni, af því að hún hefði svo mikið
að gera í hjónabandinu.
Hún hélt áfram að hafa mikið
að gera, og hún hélt áfram að
vera hamingjusöm, og hún hélt
áfram að fyllast undrun yfir ham-
ingju sinni. Við og við féllust
henni hendur við verk sitt, hún
sneri að mér og horfði hugsandi á
mig — Ég á svo bágt með að skilja
þetta, sagði hún.
Ég var hvorki móðgaður né
særður. Ég þekkti mína Min og
vissi, hvað hún hafði í huga. En
hún varð að útskýra það fyrir Page
og Phil, kvöld eitt, þegar þau sátu
saman úti í garðinum hjá Phil
Phil var búinn að koma upp eins
konar eldhúsi í horninu milli húss
og girðingar, þar sem voru hlóðir
og allt tilheyrandi. Nú átti að vígja
„eldhúsið“ með því að grilla nokkr
ar kjötsneiðar. Ég hafði tafizt á
sjúkrahúsinu, hafði fengið þreyt-
andi sjúkling á síðustu stundu,
gamla hefðarkonu, sem hafði svo
margt að segja um sjúkdóma
sína, að ég hélt ekki, að dagurinn
mundi nægja. En þau þrjú ákváðu
að bíða eftir mér, svo að ég gæti
verið viðstaddur þennan mikla
atburð.
Þau horfðu iengi þögul á hið
stórkostlega útsýni, sem blasti við
þeim þarna ofan af hæðinni í
kvöldsólinni, skógi vaxnar hlíðar
dalsins, bugðótta ána eftir honum
miðjum, og borgina sjálfa, Ijóm-
andi í litaskrúði sumarsins. Og þau
TÍMINN, fimmtudaginn 23. janúar 1964. —
/