Lesbók Morgunblaðsins - 30.06.1990, Blaðsíða 6

Að tala
eins
og
skýrsla
Sagnfróður maður og lögfróð-
ur hefur bent á, að málfar
á hinum fornu Iögbókum
íslendinga sé miklu skil-
merkilegra en annað fornt
germanskt lagamál. í laga-
máli germana var frekar
talað í dæmisögum sem má túlka ýmislega.
Forn lög islenzk voru hins vegar skýr og
skilmerkileg og dómar því síður álitamál.
Oft er hnýtt í stofnanamál, en ekki alltaf
af sanngimi. Stofnanamál er oft tilraun til
að taka af tvímæli. Samt tekst stundum
ekki betur en svo, að æðstu dómendur lands-
ins túlka bókstafmn ólíkt.
Það er vitaskuld skylda opinberra stofn-
ana að setja mál skýrt fram, en það afsak-
ar ekki málspjöll. Einhvem tíma fóru stofn-
anir að rita heimilisfang með nefnifalli í
stað staðarfalls. Áður hefði aðeins auli eða
útlendingur illa mæltur á íslenzku látið það
hendi sig að skrá manna t.d. á Lækjargata
10, Hafnarfjörður, og enn hef ég ekki séð
bréf sem byija í þeim stíl (t.d. Kópavogur,
11. júlí 1989) og ekki heldur skjöl undirrit-
uð á þann veg (t.d. Stykkishólmur, 5. febrú-
ar 1990). Nú hefur verið bætt úr þessu, svo
að opinberar skrár um heimilisfang geta
verið með staðarfalli, þar sem það á við.
Samt heldur lögreglan í Reykjavík áfram
að skrá heimilisfang á ökuskírteini í nefni-
falli (t.d. Vallagata 15) og ríkisféhirðir send-
ir fylgiseðil með sömu málleysu.
Fleiri opinberar stofnanir reynast vera
hafnar yfír málræktarátak og almenna
máltilfínningu. Pósturinn heldur áfram að
innræta fólki að skrifa eins og Stafholt í
Borgarfírði sé í Borgamesi, en þannig les
almenningur úr póstfangi sem skráð er sam-
kvæmt fyrirmælum Póstsins.
Þeir eru til sem ekki una þessari misþyrm-
ingu á máli og staðfræði og skrifa heldur
póstfang á eftirfarandi hátt:
Helgi Jónsson, Lækjarbakka, Viðvíkur-
sveit, Skagafírði.
Svo kemur tvöfalt línubil, en neðst er
bókstafatákn landsins og kennitala póst-
stöðvar, nefnilega ÍS-551.
Þarna þarf ekkert að fara á milli mála.
Fylgt er eðlilegri staðarkynningu með stað-
arfalli heimilis, sveitar og héraðs og sinnt
þörfum póstsins með því að setja neðst
kennitölu póststöðvar og afmarka hana.
Skýrara er að setja bókstafatákn landsins
á undan kennitölu póststöðvarinnar, þótt
ekki sé mælt fyrir um að það sé gert við
innanlandspóst.
Enn má nefna Veðurstofuna. Þar eru
ýmsir málhagir menn, eins og kunnugt er.
Því merkilegra er það að veðurathugunar-
stöðvar em ekki kynntar á eðlilegu mæltu
máli í útvarpi, eins og þegar maður lýsir
veðri á ýmsum stöðum í upptalningu: Horn-
bjargsvita, sunnan þrír. .., Hveravöll-
um,..., Hrauni klukkan þijú, o.s.frv., held-
ur með skýrslulestri: Hombjargsviti,...,
Hveravellir.... Hraun frá klukkan
þijú,. . .
I tilkynningum í útvarpi um kirkjusam-
komur um jól og páska er líka þululestur,
þar sem lesið er eins og úr dagbók: Skírdag-
ur: Guðsþjónusta kl. 11, páskadagur: há-
tíðarmessa kl. 11, annar páskadagur messa
kl. 2, þar sem mælt mál hefur tímafall (þol-
fall): Skírdag, páskadag o.s.frv. Einstaka
prestur gáir samt að þessu, eins og heyra
má.
BJÖRN s. stefánsson
E R 1 mm E N D A R
I B Æ y C 1 J R
Guðbrandur Siglaugsson tók
Peter Tasker:
Inside Japan.
Wealth, Work and
Power in the New
Japanese Empire.
Penguin Books.
Peter Tasker er
Ijármálasérfræðingur
og hefur búið undan-
farin sex ár í Japan.
í þessari bók segir
hann af landi og þjóð
á einkar upplýsandi og skemmtilegan hátt
svo ekki verður annað en mælt með henni
fyrir alla þá sem vilja kynna sér þetta eld-
Ijallaland og iðnu þjóð.
I tíu köflum segir hann af öllu því sem
vekur forvitni: landafræði, veðri, náttúruöfl-
um, trú eða trúleysi landsmanna, siðum
þeirra og háttum, dugnaði og fyrirtækjum,
íjölmiðlum og stjórnmálum, þrýstihópum og
keisaranum heitnum.
Forvitinn lesandi hlýtur að hrífast jafnt
af þjóðinni og landinu sem um er fjallað í
þessari bók eins og hann hrífst af henni
sjálfri, staðreyndum sem lifna í meðförum
höfundar.
Jeremy Cherfas:
The Hunting of The
Whale.
A tragedy that must
end.
Penguin Books.
Þessi bók hefur
margan fróðleik að
geyma um hinar
gríðarlegu hvalskepn-
ur sem ferðast um
höfín og heillað hafa
manninn í gegnum þúsundir ára. Lífsbar-
áttu þeirra er gerð góð skil, sögu hvalveiða,
eftirliti og sýndarrannsóknum, friðun og
krókunum sem hvalveiðiþjóðirnar hafa not-
að til að halda uppi drápinu, en nú ku strang-
Iega bannað að veiða þessar mestu skepnur
jarðarinnar. Ofveiðin hefur gert það að verk-
um að nokkrar tegundir eru útdauðar og
aðrar við það og endaþótt framtíðin sé
þeirra þá er höfundur allt annað en bjart-
sýnn á að stofnarnir nái sér aftur áður en
farið verður að drepa þá á ný. Friðun hvala
var ekki einasta tilfinningamál, heldur nauð-
syn. íslendingar fá heldur en ekki að finna
til tevatnsins eins og reyndar Japanir og
Norðmenn, túnfískfangarar við Bandaríkja-
strendur og Rússar. Það verður að segjast
eins og er, að merkilegasti hluti þessa rits
er sá sem segir frá líffræði hvalanna, eða
vissi það einhver fyrir að hvalkýrin gefur
af sér sexhundruð lítra af fjörutíu prósent
feitri mjólk á hveijum þeim degi sem hún
hefur kálf sinn á spena?
Sjálfsagt er fyrir hvem þann sem heillað-
ur er af hvölum, að hann renni yfir þessa
bók eftir dýrafræðinginn Jeremy Cherfas
og láti það ekki fara í taugarnar á sér, sé
hann á annað borð íslendingur, að landinn
sé gerður að hálfgerðu „monstri".
saman
Roderick Thorp:
Rainbow Drive.
Penguin Books.
Ljótu karlarnir í
næstu húsum selja
dóp, safna auði, auð-
mýkja stelpur og fara
svo að úthella sak-
lausu blóði af meiri
krafti en góðu hófu
gegnir. Til eru kallað-
ar vondar löggur og
góðar eru lagðar í einelti, hlaðnar sökum
og mega vanda sig svo þær sleppi með
skrekkinn. Það eru bílar og margvaltaðar
hraðbrautir, hleraðir símar, símsvarar og
vídeóklám í því hnignandi samfélagi sem
er baksvið sögunnar. Ekki verður annað
sagt en höfundur sé sér meðvitaður um
hvunndaginn eins og hann gerist svæsnast-
ur í borg englanna í Kaliforníu.
Og útkoman er meira en spennandi. Hér
er stungið á mörgu meinkýlinu, spillingunni
og máttleysi lögreglunnar í baráttunni við
skipulagða glæpastarfsemi.
Thorp er höfundur margra bóka og hafa
sumar þeirra faríð mikla sigurför um hinn
læsa heim. Hann er fyrrverandi einkaspæj-
ari eins og Hammett var og fæst við að
rannsaka og fletta ofan af glæpum á síðum
dagblaða vestur í Los Angeles.
Colin Thubron:
Behind The Wall.
A journey through
China.
Penguin Books.
í þessari bók segir
höfundur af ferðum
sínum um Kína og við
lestur hennar kvikna
spurningar sem jafn-
harðan er svarað af
þessum einstaka höf-
undi sem hefur verið víða og skrifað marg-
ar bækur um þjóðir og lönd sem hann hefur
kynnst en margur þekkir ekki nema af af-
spurn. Það er aðall góðra þula að kveikja
forvitni og svala henni svo hávaðalaust. Það
tekst Colin Thubron mæta vel og hefur
hann verið lofaður fyrr og af mörgum fyrir
upplýsandi frásagnir af framandi þjóðum
og löndum.
Kínveijarnir sem Thubron átti samskipti
við voru jafn forvitnir um hagi Vestur-
landabúa eins og hann var um hagi lands-
manna austur þar. Eru sagnir hans af fólk-
inu lifandi og smjaðurslausar svo lesandinn
hlýtur að drekka þær í sig áreynslulaust.
Thubron hefur skrifað allmargar
ferðabækur og er skemmst að minnast bók-
ar hans um Rússland. Hann er mikilsmetinn
í heimalandi sínu og hefur hlotið viðurkenn-
ingar fyrir ritstörf sín.

COLIN 0
THUBRON

K-€

ö>
BEHIND
THE WALL
Svar
Örsaga
eftir FREDERIC BROWN
var Ev lóðaði lokatengin hátíðlega
saman með gulli. Sjónvarps-
myndavélar í tugatali fylgdust
með honum og myndir af því sem
hann var að gera bárust um alheiminn end-
anna á milli.
Hann rétti úr sér, kinkaði kolli til Dvar
Reyns og tók sér stöðu við hlið rofans sem
reka myndi endahnútinn þegar þrýst yrði á
hann. Rofans sem í einni svipan myndi
tengja saman allar risatölvur á öllum byggð-
um reikistjörnum alheimsins, níutíu og sex
billjón að tölu, í eina ofurrafrás. Ofurrafrás
sem myndi samtengja þær í eina ofurtölvu
sem innihéldi alla þekkingu allra stjömu-
þoka.
Dvar Reyn ávarpaði stuttlega þær trilljón-
ir áhorfenda sem fylgdust með. Síðan, eftir
andartaks þögn, sagði hann við Dvar Ev,
„Núna, Dvar Ev.“
Dvar Ev þiýsti á rofann. Kröftugt suð
heyrðist, orkustreymi frá níutíu og sex billj-
ón reikistjörnum. Ljós kviknuðu og slokkn-
uðu meðfram margra kílómetra löngu
stjórnborðinu.
Dvar Ev tók skref aftur á bak og dró
djúpt andann. „Dvar Reyn, þér hlotnast sá
heiður að bera fram fyrstu spurninguna.“
„Ég þakka,“ sagði Dvar Reyn. „Það er
spurning sem ekki ein einasta tölva hefur
getað svarað.“
Hann snéri sér að vélinni. „Er til Guð?“
Voldug röddin svaraði án þess að hika.
„Já, núna er til Guð.“
Andlit Dvar Evs leiftraði af skyndilegri
hræðslu. Hann tók undir sig stökk til að
slökkva á rofanum.
Eldingu úr heiðskírum himninum laust
niður í hann og bræddi saman rofann svo
hann lokaðist.
Marteinn Þórisson þýddi.
VÍÐIR KRISTJÁNSSON
Tímabundin
vitleysa
Hann át úrið.
Ropaði upp klukkustundum.
Tuggði mínúturnar með þykku
lagi af sekúndum.
En hvað er tími?
Jú, tími er bara orð.
Orð sem hefur mikla
þýðingu.
Því án tímans
væri mannkynið klukkulaust.
Mr
A
Á
Svona ein.
Takmark hennar
er að renna.
Á
Hvað kemur þér í hug?
Þegar þú hittir fjöruna
og hafið
Takmarki náð
Eða er það að byrja
Á
HARALDUR
HJÁLMARSSON
Amma mín
Sjá - hér tímans brotnar bára
byltist fram með straumi ára
geirar milli hærðra hára
hrukkótt ennið nýtur sín,
- þetta er hún amma mín.
Á myrku vetrar köldu kveldi
kveikirhún Ijós - oggerir að eldi.
Hver athöfn greypt íæðra veldi
- engin mistök - léttúð - grín.
Amma vandar verkin sín.
Hún les á kvöldin — segir sögur —
semur jafnvel stundum bögur -
Þá er hún í framan fögur -
fegri en nokkur blómarós.
- Þó fær amma aldrei hrós.
Amma mín er fyrst á fætur,
flýr hún langar vökunætur -
þegar barna-barnið grætur
bregst hún þá við létt og ör. —
Amma forðast feigðarkjör.
Amma er dáin - dagur liðinn.
Drottinn veitti henni friðinn.
Enn eru sömu sjónarsviðin,
sami áhuginn og fyr -
fyrir innan Drottins dyr.
Höfundurinn var norðan af Höfða-
strönd, var sfðast starfsmaður Útvegs-
bankans í Reykjavík og lést 1970.