Lesbók Morgunblaðsins - 10.06.1989, Blaðsíða 7

I
Enn ný ráð
við svefnleysi
Margur þjáist af
svefnleysi, en svefntöflur
eru slæm lausn. Nú hefur
sálfræðileg aðferð reynst
ágætlega.
Maður hefur talið þús-
und kindur, drukkið
sterkt öl eða róandi
jurtate og tala svefn-
pilla hefur farið
hækkandi. Ef maður
er stöðugt að bylta sér
eirðarlaus, meðan
hugsanaruglingur ber heilann ofurliði og
örvæntingin fer vaxandi við að sjá vísinn á
klukkunni gleypa hvem klukkutímánn á
eftir öðrum, þá fer ekki á milli mála að
maður á við svefnleysi að stríða.
En rannsókn þriggja sálfræðinga við há-
skólann í Árósum sýnir, að það er til ráð
við þessu. Sálfræðingamir reyndu vissa
, aðferð á 19 manns og 17 þeirra annað hvort
sváfu betur á eftir eða losnuðu alveg við
þetta vandamál.
Meðferðin er fólgin í sambiandi af
skammtímalækningu, slökunaræfíngum og
endursvörun (bio-feedback). Endursvömn-
araðferðin fólst í því, að rafskautum var
komið fyrir á enni tilraunafólksins til að
mæla vöðvasamdráttinn, því að maður dreg-
ur oft saman ennisvöðvana þegar maður
getur ekki sofið. Ifyrir tilstilli rafskautanna
gerðu þátttakendumir sér grein fyrir spennu
sinni og urðu færari um að forðast hana.
Svefnleysi er vítahringur
Svefnleysi getur bæði verið erfíðleikar
við að sofna, maður getur vaknað oft og
vakað lengi, vaknað of snemma á morgnana
eða ýmis konar sambland af þessu öllu.
Það er þó n\jög mismunandi hvemig
menn meta svefnleysi. Sumum fínnst þeir
þurfa læknismeðferð ef það tekur þá
hálftíma að sofna, en aðrir em hæstánægð-
ir ef þeir gleyma sér svo fljótt.
Fólk, sem þjáist af svefnleysi, hefur oft
aðra bresti. Þeir geta verið líkamlegir, t.d.
sársauki, öndunarerfiðleikar eða ofnæmis
eða sálrænir, svo sem streita, kvíði og þung-
lyndi.
Þeir sem eiga bágt með svefn eiga það
þó sammerkt í samanburði við þá sem sofa
vel, að líkamshreyfíngar þeirra em miklu
meiri meðan þeir sofa, líkamshiti hærri og
samdráttur æða í húðinni meiri. Sumir hafa
einnig hraðari hjartslátt og púls, og hið
sama á sér oft stað á þeim tíma, sem þeir
em að festa svefn. Svo virðist því sem fólk
sem þjáist af svefnleysi sofí ekki einungis
minna, heldur þannig líkamlega, að það
líkist meira vöku.
Margt bendir til að svefnlaust fólk eigi
við fleiri sálræn vandamál að stríða en þeir
sem svefnleysi angrar ekki. Þannig komust
bandarískir sérfræðingar í þessum efnum
að raun um, að af 124 mönnum, sem til-
raun var gerð á og þjáðust af svefnleysi,
vom 86 haldnir vemlegu þunglyndi sam-
kvæmt könnun, sem gerð var með spum-
ingalistum. Sérfræðingamir sögðu hina
svefnlausu vera dapra, kvíðna og innhverfa
og ófæra um að losa sig úr tilfínningalegum
viðjum. Þeir lentu auðveldlega í þeim víta-
hring þar sem skortur á svefni olli kvíða
fyrir svefnleysi og svo framvegis.
Áður fyrr vom oft gefín svefnlyf eða
róandi meðöi við þessum vanda. En rann-
sóknir hafa sýnt að þótt lyfín hjálpuðu fólki
fyrst í stað til að sofna og sofa út, þá hættu
þau að duga eftir tvær vikur og svo fór að
lokum að þau höfðu þær engin áhrif. Þar
að auki hafa svefnlyf alvarlegar aukaverk-
anir.
Bandariskar tilraunir með endursvömn
og slökunaræfíngar hafa gefíð góða raun
gegn svefnleysi. Fólk hefur sofnað fyrr og
líðan þess hefur batnað við meðhöndlunina.
Það bendir til þess að svefnleysi og þung-
lyndi fari oft saman; maður getur átt bágt
með svefn, af því að maður er þunglyndur
eða maður getur orðið raunamæddur út af
því að geta ekki sofíð.
Tilraunir sálfræðinganna í Árósum em
einnig fólgnar í endursvömn og slökun, en
þeir bættu einnig skammtímalækningum í
meðferðina, þ.e.a.s. þeir hjálpuðu þátttak-
endum i tilraununum jafnframt að leysa
sálræn vandamál, sem ef til vill stuðluðu
að svefnleysinu.
Þátttakendumir 19 fylltu fyrst út eyðu-
blöð með spumingum, sem vörðuðu kvíða
og þunglyndi, og fengu stig eftir vissu
kerfí. Ennfremur vom mældir vöðvasam-
drættir í enninu og þeir fengu dagbókarblöð
þar sem þeir áttu að skrá, hvenær þeir hefðu
sofnað, hve oft þeir hefðu vaknað, hve lengi
þeir hefðu sofíð og hversu vel, hvaða lyf
þeir hefðu tekið, hvemig skapið hafi verið
er þeir vöknuðu og síðan um daginn og loks
hvað þá hefðu dreymt.
Þátttakendurnir fengu nú einstaklings-
bundna meðferð tíu sinnum einn og hálfan
tíma, og þá var viðhöfð endursvörun og slök-
un með þeim hætti, að spenna og slökun
skiptust á, svo að hægt væri að greina öll
viðbrögð líkamans. Auk þess fengu þeir
slökunarspótu til að nota heima og lista
yfír góðar svefnvenjur.
Jafnframt var unnið að laun sálrænna
vandamála sjúklingsins. Það var bæði rætt
um þær hugsanir sem sæktu að á kvöldin
og um þau vandamál, sem gátu stuðlað að
svefnleysinu. Tveimur mánuðum eftir með-
ferðina var henni fylgt eftir með könnun,
þar sem þátttakendurnir vom prófaðir enn
einu sinni. Eftir meðferðina höfðu 84% hlot-
ið bata. Það eru fleiri en þeir sem sváfu
betur eftir bandarísku tilraunirnar, þar sem
aðeins var beitt slökun og endursvörun.
Meðferðin dró auk þess verulega úr þung-
lyndiseinkennum allra sjúklinganna, en
kvíðinn minnkaði hjá rúmlega helmingi
þeirra. Svo virðist því sem læknishjálpin
hafí svo um munar aukið árangur hinnar
lyijalausu meðferðar gegn svefnleysi.
(ÚR „ILLUSTRERET VIDENSKAB")
RÍKARÐUR ÖRN PÁLSfeON *W*Wf[* w
CV-' *
t
Fjörgynjarseiður
söngkonan er sviðsvön
lævís
lendameyr
lokkandi íögur
mjaðmalipurð hennar
kemur þér til í laumi
þú ert efni í áhald
íjörgyn fremur seið
syngdu með
móna lísa brosir
óræðu brosi
er bergmálar eilífð
aldanna langmæðgnatal
Iitningavef urðar
lífkeðjusöng jarðar
sá sterkasti
færasti
fríðasti
ég er HGð
Roktónlist
kaldir vindar
kaga vitin
skálma ský
á skelfdum flótta
grátt rekur gaman
geðvols ymis
rámar hörpur
kveða ramman slag
bylur sí
í sortuvaka
ijaðra fár
úr flaumi niðhöggs
Ránort
Taktu i, taktu i,
komdu í knú-knú,
leggðu hönd á fjárplóg,
gakktu arður móður nærri,
geu, nerþus, móður jörð
og dásamaðu hagvöxt hennar.
Sem þú sáir
muntu og undan skera;
gróðavana eyðimörk.
Ábáta til óbóta.
Tunglið tunglið taktu mig
og berðu mig burt á hælið.
Höfundur er tóniistarkennari og útsetjari.
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 10. JÚNl' 1989 7