Lesbók Morgunblaðsins - 10.06.1989, Blaðsíða 5

Þjóðverjar sem létu gera villimannlega loft-
árás á Guemica á Norður-Spáni þremur
ámm áður. En Mussolini brá sér á skíði
eftir algerlega árangurslausan fund með
Chamberlain.
Um miðjan janúar var stofnað Landsam-
band íslenzkra útvegsmanna og Stefán ís-
landi byrjaður að syngja við Konunglega
leikhúsið; því er spáð að hann fái fastan
samning. Frjósemi landsmanna er dregin í
efa, því barnsfæðingum fækkar og þar að
auki hafa mörg hundmð manns flutzt úr
landi.
Gjaldþrot Reykjavíkur
í ljósi ummæla núverandi forsætisráðherra
um þjóðargjaldþrot má segja að sagan end-
urtaki sig. I janúarmánuði 1939 vom fram-
sóknarmenn að tjá sig um yfirvofandi, dra-
matískt gjaldþrot. Segir svo um það í Morg-
unblaðinu: „Fylgismenn Tímans sem eyða
mestu rúmi blaðsins undanfarna daga, tala
nokkuð digvrbarkalega um, að gjaldþrot
Reykjavíkur sé yfirvofandiÞað var þó
huggun harmi gegn, að revýan Fornar
dyggðir kom á fjalir í nýrri útgáfu og „menn
veltust um af hlátri" í Iðnó. Eins og fyrr
mæddi gamanið mest á Alfreð Andréssyni.
ítalir urðu svo glaðir þegar Franco tók
Barcelona, að fýrirskipaður var almennur
frídagur og múgurinn notaði tækifærið og
hrópaði: „Niður með Frakkland". Síðast í
janúar sér Chamberlain sig knúinn til að
aðvara Hitler og segir að lýðræðisríkin verði
að „stinga við fótum“ ef reynt verði að
skipa málum með ofbeldi. Á sama tíma em
200 þúsund manns á flótta frá Spáni til
Frakklands og „hörmungum þessa fólks
verður ekki með orðum lýst“. En Hitler
sagði í ræðu: „Ég spái langvarandi friði".
I Morgunblaðinu var hinsvegar langvar-
andi karp við Framsókn og spurt er í leið-
ara síðast í janúar, hvort forráðamenn
Framsóknarflokksins geti nú ómögulega
hugsað sér að gert verði hvorttveggja í senn:
Að skapa lífvænleg skilyrði í sveitunum og
efla atvinnuna við sjóinn. Niðurstaðan:
„Sennilega geta þeir vitm í Framsóknar-
flokknum ekki hugsað sjer þennan mögu-
leika.“
íjetur Ottesen sjálfstæðisflokksþingmað-
ur fjallar 1. febrúar um nýfluttar ræður
þeirra Hitlers og Chamberlains: „Það var
ekkert harðfylgi í mr. Chamberlain, heldur
einlæg ósk um frið og að sjer mætti vera
sparað að hljóta sömu örlög og fyrirrennari
hans, Pitt yngri, sem var við stjómvölinn í
Englandi þegar Napóleonsstríðin hófust.
Annað mál var um Hitler. Þar skorti ekki
harðfylgi eða ungæðislegt þor“. Hitler var
þó ekkert bráðungur; hann varð fimmtugur
í apríl 1939.
Deilur urðu innanlands um hollustuhætti
og hafði Bjarni Bjamason læknir orðið fyr-
ir aðkasti vegna þess að hann taldi islend-
inga skorta c:vítamín, sem sumir ávextir
væm ríkir af. í Tímanum var Bjarni kallað-
ur „appelsínulæknir" og má ráða af skrifum
blaðsins, að það telji þessum áróðri beint
gegn kartöfluræktun bænda.
Framsóknarmönnum lízt líka illa á guðs
kristni á mölinni. Einn af framámönnum
flokksins, Jón í Yztafelli, skrifar svo í
Tímann 10. febrúar um presta og kirkju-
gesti i Reykjavík: „Þeir (þ.e. prestamir)
hafa orðið að hnitmiða ræður sínar að smekk
Þeir Hitler og Mussolini gerðu sér fkr
um að faðma börn á almannafæri. Hér
faðmar Mussolini dreng í einkennis-
búningi fasista, en vorið 1939 hófu ítal-
ir að kenna bömum vopnaburð.
STÓLAR 8 teguntíir — BORÐ ýmsar gerðir og stærðir.
2 SVEFNHERBERGISSETT fyrirliggjandi.
BARNAKERRUR nýjar birgðir — BARNAVAGNAR
í þessari viku — ÁKLÆÐI smekklegt úrval.
HUSGÖGN
Auglýsing úr Morgunblaðinu frá í marz 1939: Þessi húsgagnaframleiðsla var
samkvæmt nýjustu tízku frá Evrópu ogsýnirað menn vom með á nótunum hér.
Tízkan 1939
var öðm
hverju kynnt í
þættinum
„Kvenþjóðin
og heimilið“ í
Morgunblað-
inu og sýna
þessar myndir,
að sú tízka gef-
ur sannarlega
engu eftir, sem
framleitt er á
vomm dögum.
Líklega hafa
þó fáar íslenzk-
ar konur
kreppuáranna
haft efhi á
svona flíkuin.
hinnar fhaldssömustu klíku landsins, hina
aldurhnignu efnamenn og konur höfuðstað-
arins, sem helzt sækja kirkjur. Þannighefur
aðstaðan gert þessa þrjá menn, sem ég
hygg alía vera að eðli og gáfum nýta menn,
að óhæfum boðberum nýrra strauma kristni
í landinu. “
Öðra hvom em pistlar um íþróttir í Morg-
unblaðinu á árinu 1939 og er Vivex skrifað-
ur fýrir þeim. Hann skrifar svo 10. febrú-
ar: „Þorsteinn Gíslason hnefaleikakennari
kennir hnefaleika í íþróttaskólanum. Þor-
steinn er meðal okkar albeztu hnefaleika-
kennara og hefur haft hnefaleikaskóla hjer
í bænum, býst hann við að nú muni enn
fjölga í skólanum". Og Vivex bætir við:
„Hnefaleikum hefur varla verið gefinn eins
mikill gaumur hjer á landi eins og sú íþrótt
á skilið. Sannleikurinn er sá, að hnefaleikar
veita mjög alhliða þjálfun og erlendis iðka
margir hnefaleika til þess að halda líkama
sínum við. “
Bjargráð Dr. Helga Pjet-
URS
Allan veturinn 1939 er hugsanleg styij-
öld almennt umræðuefni og ljóst, að fólk
hefur haft alvarlegar áhyggjur af ástand-
inu. Dr.Helgi Fjeturs hefur hinsvegar eygt
fmmlega lausn og segir svo í grein í Morg-
unblaðinu síðasta dag janúarmánaðar: „En
nægilega gott samband við fullkomnari ver-
ur annarsstaðar í heimi, mundi eigi einung-
is þýða það að hinni yfirvofandi heimstyij-
öld yrði afstýrt, heldur mundi einnig af því
leiða á fáeinum áratugum að meiri breyting-
ar yrðu til bóta á högum mannkynsins en
orðið hafa áður, allt frá steinöld til vorra
tfma. “
Bamastjarnan Shirley Temple er almennt
aðdáunarefni á hvíta tjaldinu, en kvikmynd-
ir berast einnig frá Þýzkalandi: Nýja Bíó
sýndi í febrúar þýzka stórmynd með Emil
Jannings. Það em þó alvarlegri mál sem
rædd em í leiðara Morgunblaðsins þann 18.
febrúar: Ný kreppa innan þeirrar allsheijar
kreppu, sem ríkt hafði allan áratuginn og
hafði verið sú versta á öldinni:
„Það er í sjálfu sér einkennilegt hve sam-
drættinum sem orðið hefur í iðnaði og fram-
leiðslu í flestum löndum heims síðan um
miðsumar 1937, er almennt lítill gaumur
gefinn...Hennar hefur minnst orðið vart í
Þýzkalandi, en mest í Bandaríkjunum og
Englandi."
Engin furða, að Eysteinn Jónsson fjár-
málaráðherra talar um „ískyggilegt upp-
lausnarástand." Úti í heimi hefur það gerst
í febrúar, að Franco er svo til búinn að ljúka
ætlunarverki sínu á Spáni, og sum ríki hafa
viðurkennt stjóm hans, en með semingi.
The Times segir í forystugrein, að tilgangs-
laust sé að fresta lengur viðurkenningu á
stjórn Francos.
Þótt minna sé það til umræðu í fréttum,
hefur staðið yfir stríð í Kína og Japanir
kvarta sárlega yfir kostnaði við þennan
striðsrekstur. Reyndar vom þetta eins og
smávægilegar skæmr á móti því sem í
vændum var. Jákvæðar fréttir vom sjaldgæ-
far á þessum tíma. Það markaði þó tíma-
mót þennan vetur á bílasýningu í Berlín og
vakti gifurlega athygli, að sýndur var svo-
nefndur Fólksvagn, sem Hitler hafði fengið
snillinginn Porsche til að teikna og kostaði
hann þúsund krónur íslenzkar í marz 1939.
Það horfði og til framfara, að nýtt fmm-
varp til hegningarlaga var samþykkt á Al-
þingi og ýmislegt sem fram að þeim tíma
þótti refsivert var nú fellt niður. Þar á
meðal var refsing fyrir hjúskparbrot,
hneykslanlega sambúð, giftingar tengdra
eða skyldra, annarra en þeirra sem skyldir
væm í beinan ættlegg eða systkina. Kyn-
ferðismök milli manna af sama kyni skyldu
og vera refsilaus nema annar aðilinn sé
yngri en 21 árs; þá skyldi refsaþeim eldri.
Bretar Hættir Málamiðl-
UNUM
Þess er minnst 13. marz að ár var liðið
frá því Austurríki hætti að vera til. Með til-
skipun sem Hitler gaf út í Linz 1938, var
Austurríki gert að Austurmörk, héraði í
Stór-Þýzkalandi. Kanslari landsins, dr.
Schuschnigg, var búinn að vera í varðhaldi
allt árið í gistihúsi, en bót var það í máli
fyrir kanslarann, að í gistihúsinu hafði hann
gengið að eiga Fugger greifafrú.
Um miðjan marz var þýzkur her við ianda-
mæri Tékkóslóvakíu, en Slóvakía hafði lýst
yfir sjálfstæði sínu og jafnframt beðið um
vernd Hitlers. Slóvakía var þarmeð orðin
„þjónsríki" tjóðveija eins og það var nefnt
í leiðara Morgunblaðsins og Tékkar eins og
eyþjóð.
Friðrik krónprins okkar varð fertugur,
en Chamberlain sjötugur og við það tæki-
færi fordæmdi hann aðferðir Hitlers og brá
honum um að hafa svikið þrefalt loforð.
Nú er ljóst, að Bretar em hættir við mála-
miðlunarstefnuna og vilja gángast fyrir
varnarbandalagi gegn landvinningastefnu
Hitlers, - seint í marz setti hann Litháum
úrslitakosti.
í Morgunblaðinu má sjá, að hvellur hefur
orðið útaf „lygagrein“, sem aðstandendur
„kommúnistablaðsins" hafa komið á fram-
færi í Danmörku, þess efnis að von sé á
þýzkum herskipum til íslands og eigi með
því að hræða Islendinga til að láta Hitler
fá hemaðaraðstöðu. En í Flengingarbrekku
í Hveradölum heillaði norski skíðakappinn
Birger Ruud'þúsund manns, sem sáu hann
stökkva 40 metra.
Útgerðarfélagið Alliance fékk nýjan tog-
ara, „Jón Ólafsson", sem sagður er bezta
skipið í flotanum og að sjálfsögðu þérar
Morgunblaðið skipstjórann Guðmund Mar-
kússon í viðtali: „Emð þjer ánægður með
skipið?"
Nýtt tækniundur er einhversstaðar úti
við sjóndeildarhring og segir svo í fyrir-
sögn: „Sjónvarp fyrir fjöldann að verða að
veruleika". í fréttinni er sagt, að byijað sé
að sjónvarpa í Englandi, - að vísu verður
að fara í bíó til að sjá útsendingamar, en
sjónvarpstæki til heimabrúks em sem óðast
að ryðja sér til rúms.
Sjá bls. 6.
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 10. JÚNÍ 1989 5