Lesbók Morgunblaðsins - 07.08.1982, Blaðsíða 10

Hún var fljót að
finna þann næsta
Misia var 36 ára gömul, þegar
Edwards skildi viö hana. Henni
fannst hún hafa beðið mikinn
hnekki, var ákaflega miður sín og
einmana og hafði miklar áhyggjur
af því, hvaða hlutskipti biði henn-
ar í lífinu. Henni leið líkt og leik-
konu, sem hefur leikið lengi sama
hlutverkið við frábærar viðtökur,
en svo er allt í einu hætt að sýna
leikritið. Það er henni í senn léttir
og áfall. Hvert yrði næsta hlut-
verk hennar? Það leið ekki á
löngu, þar til spænski listmálar-
inn José-Maria Sert svaraði því
fyrir hana.
Sert var þremur árum yngri en
Misia. Hann var stuttur og digur
— Salvador Dali sagði seinna, að
höfuðið væri eins og kartafla í lag-
inu — en iðandi af lífi og fjöri.
Listafólkinu í París þótti mikið til
um sérkenni hans — en þau voru
mexíkanskur stráhattur og herða-
skjól, áfengi og morfín. Hann naut
hylli spænsku konungsfjölskyld-
unnar og var náinn vinur skáld-
konunnar Colette.
Misia sá Sert fyrst, þegar vinur
hennar, Forain málari, kom með
hann í hádegisverð heim til henn-
ar, en hún tók ekki sérstaklega
eftir honum þá. Nú kom Forain
með hann aftur, og þá urðu þau
undireins svo heilluð hvort af
öðru, að þau tóku varla eftir því,
þegar Forain læddist burt. Sú
staðreynd magnaði enn áhrif og
mikilvægi líðandi stundar, að Sert
átti að halda til Rómaborgar
morguninn eftir. Henni til undr-
unar bauð hann henni að koma
með, og hún var ennþá meira hissa
að heyra sjálfa sig þiggja það.
Þegar þau komu til baka frá Ital-
íu, var hún ekki í neinum vafa um
það, að hún myndi aldrei yfirgefa
hann.
Diaghilev kemur í spiliö
Eitt af því fyrsta, sem þau Misia
og Sert gerðu, eftir að þau komu
til Parísar, var að sjá uppfærslu
Diaghilevs á óperunni „Boris God-
unov“ eftir Mussorgsky. Misia
varð svo hrifin, að hún sá allar
sýningarnar, en þær voru fimm
sinum í viku. Hún brann í skinn-
inu eftir að kynnast þessum
merkilega manni, Diaghilev, og
tækifærið bauðst henni eftir eina
sýninguna, þegar þau Sert sátu að
snæðingi á veitingahúsi. Sert
hafði reyndar hitt hann áður í
sambandi við sýningu á rússnesk-
um málverkum, og þegar Diaghil-
ev birtist þarna, fór Sert til hans
og bauð honum að borðinu. Misia
jós þegár yfir hann lofinu fyrir
uppfærsluna á óperunni, og hún
ræddi um hljómlistina og
sviðsskreytinguna af slíkri hrifn-
ingu og af svo næmum skilningi og
smekk, að Diaghilev undraðist
stórum og dáðist að. Þegar þau
fóru úr veitingahúsinu kl. 5 um
morguninn, varð það að hjartan-
legu samkomulagi, að þau Misia
borðuðu hádegisverð saman dag-
inn eftir. Og að þeim málsverði
loknum fannst þeim, eins og þau
hefðu þekkt hvort annað alla ævi.
Reyndar var margt í fari þeirra
beggja og lífi ákaflega svipað.
Bæði voru fædd í Rússlandi í marz
1872, misstu mæður sínar við fæð-
ingu og áttu feður, sem kvæntust
fljótt aftur.
Stjúpmæður þeirra beggja
höfðu lagt mikla rækt við að
þroska með þeim tónlistarhæfi-
leika þeirra, og bæði voru svo að
segja alin upp við sígilda músík.
Bæði höfðu vissulega dreymt um
10
glæsikona í París
á fagurskeiðinu
sem svo hefur verið nefnt
Misia og rósirnar — málverk eftir Pierre Bonnard frá 1908. Á þeim tfma var Misia eiginkona Alfred Edwards.
i
Lif hennar
allt var
miskunnarlaust
valdatafl
Síðari
hluti
Sveinn
Ásgeirsson
tók saman
Misia við píanóið. Málverk
eftir Toulouse-Lautrec frá
árinu 1897. Að Misia situr
fyrir á þennan hátt var
meira en til að sýnast. Hún
var prýðilega fær píanóleik-
ari.
frama á sviði tónlistar og unnu
henni af þeim sérstaka ákafa, sem
oft verður vart hjá misheppnuðum
músíköntum. Bæði treystu svolítið
á töfrabrögð og hvorugt sligaði
samvizkan. Báðum fannst munað-
ur sjálfsagður hlutur. Og ekki er
glysgirnin minni hjá Diaghilev en
Misiu.
Hvorugt þeirra hafði sérstakan
áhuga á kynlífi, og bæði nutu þess
að hafa vald yfir vinum sínum og
elskendum með öðrum ráðum. En
jafn barnaleg og þau voru í eigin
ástamálum, jafn dómhörð voru
þau í garð annarra í þeim efnum.
Þau voru hrokafull gagnvart þeim,
sem þau höfðu ekki áhuga á eða
ánægju af, en vildu allt fyrir þá
gera, sem gerðu það. Þau voru ör-
lát á greiða, gjafir og fé til vina af
einni saman elsku og til óvina í
von um að afvopna þá.
Hvorugt þeirra gat talizt
menntað í víðtækum skilningi og
þau voru að miklu leyti hætt að
lesa. Diaghilev opnaði sjaldan bók,
og Misia stærði sig af því að geta
tileinkað sér megininntak nýrrar
bókar með því einu að blaða í
gegnum hana. En bæði voru þau
ríkulega gædd þeirri gáfu, sem
kallast smekkur. Hjá Diaghilev
jafnaðist hann á við sköpunar'-
gáfu. Enginn vafi var á því, að
Misia mat vináttu Diaghilevs
meira en nokkurs annars. Og Di-
aghilev sagði, að eina konan, sem
hann hefði nokkurn tíma getað
látið sér detta í hug að kvænast,
væri Misia — að hún væri nánasti
vinur sinn meðal kvenna, systirin,
sem hann eignaðist aldrei.
Misia verður miðdepill
í nýju samfélagi
Diaghilev hafði einsett sér að
leggja undir sig París með því að
koma þangað með hinn Keisara-
lega rússneska ballet, sem þá var
á hátindi listar sinnar, en ballett
var þá í lægð sem listgrein í París.
En vegna skyndilegs fráfalls Vlad-
imirs, stórhertoga, varð ekkert úr
fjárstuðningi frá Rússlandi við
fyrirtækið. En til þess að láta
þennan draum sinn rætast eigi að
síður beitti Diaghilev öllum
brögðum samvizkulaust, og nú var
gott að eiga Misiu að, því að hún
var rík og þekkti áhrifamikið fólk.
Er skemmst frá því að segja, að
þetta tókst, rússneski ballettinn
koin, og sýning hans varð meiri
listviðburður og sigur en nokkurn
hafði dreymt um, og var þó búizt
við miklu, enda eftirvæntingin
orðin gífurleg. Diaghilev og hópur
hans var á allra vörum í lista-
heimi Parísar frá og með 9. maí
1909. Nú myndaðist nýr söfnuður í
samfélaginu, þar sem voru vinir
rússneska ballettsins, en miðdepill
hans var Misia, og hinar óform-
legu aðalstöðvar Rússanna voru
viðhafnarsalir íbúðar hennar við
Rue de Rivoli — á mjög svipaðan
hátt og hin einfaldari salarkynni
hennar höfðu orðið miðstöð
hringsins um „Revue Blanche" 16
árum áður. Þar var nú Diaghilev
öllum stundum, og í kringum hann
voru rússneskir listamenn eins og
málararnir Léon Bakst og Alex-
ander Benois og dansararnir Tam-
ara Karsavina og Nijinsky, hinn
nýi elskhugi Diaghilevs.