Lesbók Morgunblaðsins - 07.08.1982, Blaðsíða 9

„Við sjáum líka af verkum Gunnlaugs Schevings, að hann hefur tekið þessa akadem-
ísku kenningu uppá sína arma á tímabili, en seinna hverfur hann frá henni; fer að
mála þunnt og einmitt þá finnst mér að hann geri sínar mestu og beztu myndir."
hér, þar sem flestir reyna að
troða skóinn hver af öðrum?“
„Nei, ég held ekki að það sé
mjög frábrugðið. Allt þetta lið
skiptist upp í hópa og klíkur. Það
fer oftast eftir því, hverja stefnu
menn aðhyllast. En ég hef ekki
skipað mér undir merki neinnar
ákveðinnar stefnu og ég tel mig
þekkja fjölda danskra málara,
sem aðhyllast ólíkar stefnur.
Aldrei hef ég sýnt með neinum
slíkum afmörkuðum hópi og alltaf
verið staðráðinn í að fara mínar
eigin götur.
Að vera sammála um einhvern
„smekk" er í sjálfu sér hið gagn-
stæða við grósku. Fallegustu
fiskabúrin eru þau sem geyma
flesta skrýtna fiska."
„En áttu nánar hiiðstæður
meðal danskra málara?"
„Ekki get ég séð, að neinn þar sé
áberandi nærri mér, eða þá að ég
sé mjög nærri einhverjum öðrum.
En það getur verið viss skyldleiki
milli ólíkra málara. Ég sé ekki
betur en viss skyldleiki sé með
mér og fjölda málara í mörgum
löndum, en við erum allir ólíkir
eins og vera ber.“
„En finnst þér Danir frjáls-
lyndir gagnvart nýjum straum-
um og stefnum?"
„Ojæja, mér finnst þér nú sýna
því hefðbundna í sinni myndlist
fullmikla virðingu, án þess að
stefna að eðlilegri endurnýjun, Ég
er ekki sá byltingarseggur, að ég
vilji ekki sýna því liðna og hefð-
bundna tilhlýðilega virðingu, —
en þó með einhverja endurnýjun í
huga.
Danir eru dálítið uppteknir af
ýmsu, sem mér finnst aukaatriði.
Þeir eru sífellt að tala um „stof“
og leggja mikið uppúr efnis-
kennd."
„Jú, ég kannast við þetta frá
ýmsum af okkar mönnum, sem
hafa lært í Kaupmannahöfn.
Þeir eru enn að tala um „stofi*
í litnum."
„Fyrir mér er þetta dýrkun á
aukaatriði. Ef við lítum á ýmislegt
af því frábærasta, sem gert hefur
verið á þessari öld; við skulum
taka Matisse til dæmis eða þá
mynd eins og Guernicu, sem flest-
ir kannast við. Þar sjáum við að
þessi efniskennd, þetta „stof“ er
alls ekki fyrir hendi. Við sjáum
líka af verkum Gunnlaugs Schev-
ings, að hann hefur tekið þessa
akademísku kenningu uppá sína
arma á tímabili, en seinna hverfur
hann frá henni; fer að mála þunnt
og einmitt þá finnst mér að hann
geri sínar mestu og beztu myndir."
„Þú notar ákveðið myndmál,
einstaka hluti eða fólk, sem
kemur fyrir aftur og aftur:
hljóðfæri, þorskhaus, kjálki, bát-
ur, kona, — en það er varla kona
af holdi og blóði, heldur eins og
tákn. Standa þessi atriði öll sem
tákn, — og ef svo er, vinnur þú
þá ekki alveg undir merki symb-
ólisma?“
„Nei, þetta eru alls ekki tákn í
þeim skilningi og ég er einmitt
hræddastur við það af öllu, að
þetta myndmál sé tekið sem tákn.
Það er eitthvað germanskt við
„Ég er einmitt hræddastur við það af öllu, að
þetta myndmál sé tekið sem tákn. Það er
eitthvaö germanskt við symbólisma, eitthvað,
sem fellur mér ekki í geð og ég reyni að forð-
ast.“
symbólisma, eitthvað sem fellur
mér ekki í geð og ég reyni að forð-
ast. Ég hef alltaf elskað Fransara
og þeirra afstöðu; menn eins og
Chardin, Manet og Matisse."
„Fleiri en ég virðast hafa
fengið þessa hugmynd. í sýn-
ingarskrá prentar þú gagnrýni
úr Politiken eftir Pierre Lii-
becker, sem eftir nafninu að
dæma gæti verið þýzkur Frans-
ari eða öfugt. Honum verður
mjög tíðrætt um „tákn“ og
byrjar greinina svo: „Hefur
Tryggvi Ólafsson nokkurn tím-
ann lagt nafn sitt við myndir
með einhlítum táknum?“ Og
aftar: „Táknin hefur hann valið
og tileinkað sér af kostgæfni."
Og aftast: „Þessi margræði
skilningur freistar okkar til
margra hluta eftir að við erum
komin inn í hinn persónulega
táknheim hans.“
„Það er að vísu rétt, að ég vel af
kostgæfni þau atriði, sem þú og
fyrrnefndur gagnrýnandi hjá Poli-
tiken kalla tákn. I mynd þarf að
draga saman ýmis föng og ég á
heilu staflana af slíku. Maður kík-
ir ekki svo í dagblað eða tímarit,
að maður hafi ekki á bak við eyrað
að nota hvað sem að gagni má
koma. Jafnvel öskutunnur hafa
verið mér drjúgar."
„Já, þetta þekki ég sjálfur.
Og mér er minnisstætt þegar
ég var á ferð í París og settist
niður á gangstéttarveitingahúsi
nálægt bókabúð, þar sem einn-
ig voru plaköt og allskyns
myndir. Þar var einn maður
mjög niðursokkinn og virtist
pæla í gegnum þetta af miklum
dugnaði. Þegar hann sneri sér
við, sá ég að þetta var Erró.
Þannig aflar hann sér fanga.“
„Svo verður þetta eins og hver
önnur árátta. Hvað mig snertir,
þá leitast ég við að finna eitthvað
úr kviku samtímans og tefli því
kannski á móti einhverju mjög
óskyldu, t.d. kjálka eða gamalli
styttu."
„Er þetta þá ekki svokölluð
frásagnarleg myndlist?“
„Frá minni hálfu er það einung-
is sjónrænt, — nákvæmlega
hliðstætt við að mála epli í skál
eða hverja aðra uppstillingu. Það
getur verið forngrísk stytta, en
það getur eins verið vasi úr verk-
smiðju. Ég nota nútíma þotu á
móti konulíkama til að tefla sam-
an lífinu annarsvegar og því vél-
ræna úr nútímanum hinsvegar, —
á sama hátt og gerist í tilverunni
og þú sérð til dæmis með því að
fletta Morgunblaðinu eða með því
að kíkja út um gluggann."
„Bíddu nú við — hér þykir
mér hugmyndafræðin komin
nokkuð á skjön. Þú segir þetta
nikvæma hliðstæðu við að
mála epli í skál — svo teflir þú
fram þotu á móti konulíkama
vegn a þess að annað er lífrænt
en hitt stendur fyrir tæknina og
nútímann. Með öðrum orðum:
Þar ert þú að leita eftir andlegu
inntaki, sem felst í samanburði
á þessum andstæðum, því lif-
ræna og því vélræna. Þarna ert
þú kominn með skáldskapar-
legt inntak, sera kemur til við-
bótar við það sjónræna.“
„Það er betra að snúa þessu við
og segja: Veruleikinn er ekki nein
föst stærð, heldur er hann háður
túlkun. En ég vil samt ekki útiloka
þetta með skáldskapinn. Öll and-
leg vinna er kannski skáldskapur.
Ég er að yrkja um venjulega hluti
og bara fyrir augun á þér. Þetta er
fílósófía Matisse gamla og ég
stend með honum: að mynd sé
9