Lesbók Morgunblaðsins - 17.10.1981, Blaðsíða 10

ánarnir höföu t.d. til sölu fjaöraskraut og
skinnavöru o.fl. Þjóöverjar buðu aö sjálf-
sögöu upp á „Wurst und Sauerkraut" og
þarna voru konur úr islendingafélaginu,
sumar hverjar í íslenzkum búningum,
önnum kafnar viö aö smyrja brauö meö
þverhandarþykkum sneiöum af feitri rúllu-
pylsu og lifrapylsu. Og var þaö rétt, sem
okkur sýndist, aö ein þeirra væri aö hræra
skyr? Jú, þaö var ekki um aö villast, og
brátt voru þeir, sem verst voru haldnir af
hungri farnir aö stýfa brauö úr hnefa og
boröa skyr meö rjóma.
Margir klæddust þjóöbúningum sínum
þennan dag, og voru úkrainsku konurnar
t.d. klæddar hinum fegurstu útsaumuðu
blússum, sem þær margar hverjar höföu
saumaö í sjálfar.
Andrúmsloftiö á þessari hátíö þjóöar-
brotanna í Gimli var mjög skemmtlegt. Var
þetta sannkölluö fjölskylduhátíö, frjálslegri
og eölilegri en viö eigum aö venjast. Var
fólkið á öllum aldri, allt niður í smábörn og
virtust allir skemmta sér hiö bezta. Búist
hafði verið viö 1000 gestum þennan dag,
en þeir urðu um 2500.
Hvert þjóöarbrot flutti sitt skemmtiatriði.
Úkrainumenn tefldu fram fimum og vel
þjálfuöum dansflokki. Fyrir hönd þýzka
þjóöarbrotsins sýndu börn á ýmsum aldri
æfingar á gólfi. Skotarnir blésu í sekkjapíp-
ur af mikilli iist, og Indíánabörn í fullum
skrúöa dönsuöu Indíánadansa. Skagfirzka
Söngsveitin kom tvívegis fram þennan dag
og var innilega fagnaö. Var greinilegt, aö
íslenzku þjóölögin féllu í góöan jaröveg hjá
áheyrendum af öllum þjóöum. Og mikla
hrifningu þennan dag vöktu frændur vorir,
jrar, íklæddir grænum treyjum, lit hinnar
grænu eyjar, og meö topphúfur á höföi.
Sungu þeir alkunna írska söngva af miklu
fjöri og innlifun. írar og islendingar voru
fljótir að stofna til kynna, svo sem góöum
frændum sæmir, og þótti sárt aö þurfa aö
skilja, þegar dagur var aö kveldi kominn.
Stundum heyrum viö talaö um ósýnilegt
samband, eða tengsl, sem myndast á milli
tveggja manneskja á einu viðkvæmu and-
artaki og engin leiö er aö skýra. Aö einu
slíku urðu nokkur okkar vitni, er viö kvödd-
um þennan staö. Mættuzt þar í fordyri
hússins Maríus okkar Sölvason, tenór, og
reffilegur Skoti í fullum skrúöa. Ekki veit
ég, hver kveikjan varö, en vízt er um þaö,
aö þarna í anddyrinu upphófst undurfagur
tvisöngur. Söng hvor á sinu móöurmáli.
Maríus meö sinni þýöu tenórröddu „Helg-
um frá döggvum himnabrunns”, texta
Laxness, og Skotinn meö óvenju fagurri
bassaröddu viö sama lag. „Drink to me
only“. Og þótt þeir töluðu hvor sitt tungu-
mál, skildu þeir hvor annan, og í söngnum
runnu tvær sálir saman í eina. Aö söngnum
loknum féllust þeir í faöma, vinir, sem
aidrei fyrr höföu hizt.
Þetta andartak er ógleymanlegt þeim, er
vitni uröu að.
Þessi hátíöisdagur þjóöarbrotanna í
Gimli var afar sérstakur og skemmtilegur.
Haföi greinilega veriö lögö mikil vinna í all-
an undirbúning og ekkert sparaö til að há-
tíðin mætti takazt sem bezt. Var okkur létt
í skapi er við snerum aftur til Winnipeg eftir
ánægjulegan dag.
Þá frídaga sem gáfust á milli þess sem
farið var í skipulagöar konsert- eða skoö-
unarferðir, notuöu menn aö vild. Sóttu
margir heim frændur og vini. Sumir skoö-
uðu markverða staöi og enn aðrir stund-
uöu verzlanir af mikilli íþrótt. Hlð
áhugaverðasta, sem ég skoðaöi í Winnipeg
var „The Manitoba Museum of Man and
Nature“. Nýlegt safn og stórmerkilegt og
afar skemmtilega byggt upp. Er þar aö
finna bókstaflega allt, sem viökemur manni
og náttúru. Veður og gróðurfar, geimurinn
og gangur himíntunglanna, dýralíf láös og
lagar, þróun mannsins og barátta hans
viö náttúruöflin, landafundir, tækniþróun
o.fl. o.fl. Safn þetta er ótrúlega yfirgrips-
mikiö og vil ég eindregið ráöleggja þeim,
sem eiga eftir aö leggja leið sína til Winni-
peg aö ætla sér þar góöan tíma. Fyrir börn
og unglinga ætla ég þaö ævintýraveröld.
Fyrir ferðalang, sem kemur til Winnipeg
þykir sigling eftir Rauöánni (Red River)
ómissandi. Fór ég ásamt fleirum í eina slika
þar sem þriggja klukkustunda ökuferö um
10
en þaöan var aiglt niöur eftir Rauö-
ánni til Winnipeg. Frá Winnipeg var
ætlunin aö halda aö mynni ár þeirrar,
er 8»öar varö nefnd lcelandic River,
en skipstjórinn á gufubátnum Coivile,
er dró fiatbytnur íslendinganna frá
Lower Fort Garry, neitaöi aö taka
áhættuna, sem fyigdi því aö sigla
lengra en til WiHow Point á þessum
tíma árs.
Strax næsta morgun tóku íslend-
ingarnir aö leita aö hentugum staö,
þar sem þeir gætu sezt aö. Fyrir val-
inu varö skjólsæl vlk lítiö eitt noröur
af Willow Point. Hófust þeir þegar
handa um aö fella tré og reisa bjálka-
kofa, sem þeir siöan þóttu meö leir.
Var þama reist birgöageymsla og
þrjátiu hús, og voru tvær til þrjár fjöl-
skyldur um hvert þeirra. Hlaut þetta
litla þorp heitiö Gimli.
Á meöan á byggingu bjálkakofanna
stóö, haföist fólkiö viö i tjöldum, sem
fengin höföu veriö að láni hjá Hudaon
Bay-féiaginu. Voru sum þessara
tjalda gerö úr góðum buffalo húöum,
en önnur voru gömul og slitin. I einu
þessara tjalda leit dagsins Ijós þá um
haustið fyrsta barniö í nýlendunni,
Jón Jóhannsson.
Fyrsta veturinn í hinum nýju heim-
kynnum mun frostiö hafa mælzt +48
C°. Þann vetur létu lífiö 35 manns af
hinum litla hópi. Næstu árin herjuöu
sjúkdómar og drepsóttir á landnem-
ana og vitað er, aö áriö 1877 lagöi
bólusótt aó velli 102 af 285 íslending-
um á Nýja-íslandi.
Um landnemana hafa verið skrifaó-
ar heilar bækur, en okkur venjulegum
kvartsárum íslendingum nútímans er
hollt aó minnast þess, aó aöeins eru
liöin rúm 100 ár síóan þessir atburðir
geröust.
Næsti áfangastaöur okkar þennan dag
var minjasafniö í Gimli, Gimli Museum, sem
stendur niöri viö höfnina. Safn þetta var
opnað árið 1974 og segir sögu landnem-
anna, frá fiskveiöum á Winnipeg-vatni og
frá búskaparháttum íslendinga í Manitoba.
Leiðsögumaöur okkar í safninu var Stef-
án Stefánsson, fyrrum stórbóndi, sem síö-
ar þennan dag átti, ásamt Ollu, konu sinni,
í dýragarðinum í Calgary eru líkön af
fornaldarskepnum í fullri stæró, en þau
eru gerð eftir steingervingum, sem
fundizt hafa í Kanada.
borgina var innifalin. Leiðsögumaöur okkar
í vagninum, kornung stúlka, var aldeilis
makalaus. Svo vel haföi hún lært sína lexíu,
aö engu var líkara en að í hana heföi verið
stundiö snældu, því aö hún talaöi hvíldar-
laust í þá þrjá tíma sem feröin með vagnin-
um stóö yfir.
Þinghúsiö vár meöal þeirra bygginga
sem skoöaðar voru. I garöinum umhverfis
er komiö fyrir styttum ýmissa mikilmenna.
Segir aö enga styttu þar megi bera hærra
en styttuna af Viktoríu drottningu. Meðal
minnismerkja í garöinum er stytta Einars
Jónssonar, myndhöggvara af Jóni Sigurðs-
syni, sú hin sama og stendur á Austurvelli í
Reykjavík. Mun mörgum þar vestra hafa
þótt þaö óþarfi hinn mesti, þegar hafin
voru samskot áriö 1910 til að koma stytt-
unni upp. Vildu þeir heldur aö myndaöur
væri sjóöur og keyptur fyrir hann matur —
eöa þá vit í nokkra stúdentahausa. Fundust
þeim peningarnir of dýrmætir til aö þeim
væri fleygt í svo tilgangslausan hlut. En
hinir framsýnu máttu sín meira, og styttan
af Jóni Sigurössyni stendur þar sem merki
um einn af virtustu sonum íslenzku þjóöar-
innar.
Siglingin meö M.S. River Rouge eftir
Rauöánni og Assiniboine-ánni var hin
ánægjulegasta. Á mótum ánna settust
frumbyggjarnir aö fyrir 200 árum síöan og
þar á saga Winnipeg rætur sínar. Árnar eru
hvorki vatnsmiklar né straumharöar og
fannst mér, að heldur myndi það leiðigjarnt
verk til lengdar aö stjórna slíku skipi, sem
siglir margar feröir á dag upp og niöur
lygnar ár meö túrista innanborðs.
Aöeins fimmti dagur feröarinnar er runn-
Skagfirska Söngsveitin
Ein úr klappliðinu, Ólöf Ólafsdóttir og Jón Ásgeirsson, fararstjóri, ræðast viö.
inn upp, en mér finnst langur tími liöinn
síöan viö fórum aö heiman, svo víöa erum
viö búin aö koma og svo margt nýtt hefur
boriö fyrir augu á skömmum tíma.
I glaða sólskini ökum viö aftur niöur meö
Rauöánni, en í þetta skiptiö í gegn um
Selkirk og aö fyrsta viökomustaönum
þennan dag, sem er Willow Point.
Vió skulum staldra vió hér stund-
arkorn og láta hugann reika aftur til
haustsins 1875, þegar fyrstu land-
nemarnir á Nýja-íslandi lögöu hér aö
tandi hinn 22. október. Mánuði áöur
höfóu þeir lagt upp frá Kinmount og
Rosseau i S.-Ontario og siglt yfir
vötnin Huron og Superior til Duluth í
Minnesota. Þar sameinuðust þeir
hópi íslendinga frá Wisconsin, en alls
taldi hópurinn þá um þrjú hundruö
manns. Frá Duluth feröaöist hópurinn
meö lest til Fisher’s Landing í Dakota
eftir aö veita okkur hina ágætustu leiösögn
á leið okkar frá Gimli til Mikleyjar (Hecla
Island).
Næst var heimsótt elliheimiliö Betel, sem
stendur handan götunnar. Þar dveljast nú
u.þ.b. 100 manns og er meöalaldur þeirra
meira en 80 ár. Þarna er íslenzka ennþá í
hávegum höfö. Átti ég þar tal af bónda, 87
ára gömlum, sem aldrei haföi til íslands
komiö, en talaöi þó fegurri og lýtalausari
íslenzku en við, sem borin erum og
barnfædd heima á Fróni. Er viö höföum
spjallaö góöa stund viö fólkiö úti í glamp-
andi sólskininu, hóaöi frú Snæbjörg kórn-
um saman og voru sungin nokkur lög á
flötinni framan viö Betel. Kvöddum viö síö-
an þennan glaölega hóp.
Næst var gengiö til heimilis frú Marjory
og Teds Árnasonar, bæjarstjóra í Gimli, en
þar var tekiö á móti hópnum af sérstakri