Lesbók Morgunblaðsins - 05.06.1977, Blaðsíða 11

Eitt af mörgum embættisverkum Elizabetar er að slá menn til
riddara eftir meiri háttar afrek. Hér er drottningin með
sprotann á flötinni við Buckinghamhöll og sá sem krýpur er
Francis Chichester, siglingakappinn, sem frægur varð fyrir að
sigla báti sínum aleinn kringum hnöttinn.
nærri nóg boðið stundum. Það er
satt að segja furðulegl, að hún
heldur jafnaðargeðinu hvað, sem
á gengur. En alltaf tekst henni að
bæla skapið þótt fjúki i hana.
Það er ekki fjölmennt starfslið,
sem drottning hefur sér til aðstoð-
ar við dagleg störf, og fá mennara
en flestir imynda sér að likindum.
Fyrstan skal telja einkaritara
hennar, Sir Martin Charteris, þá
fulltrúa hans, aðstoðarmann, og
ellefu lægra setta skrifstofu-
menn. Starfsmenn í höllinni eru
reyndar 384 alls. En þá eru talin
embætti herbergisstjóra, féhirðis,
hestavarðar og fleiri, sem hafa
umsjón með heimilishaldi, bygg-
ingum og því um líku. Flestum
þeim embættum fylgja heiðurs-
titlar og þeir, sem þá bera hafa
ekki dagleg störf með höndum.
Einkaritari drottningar og
starfsmenn hans fara með skipti
drottningar við rikisstjórn á
hverjum tíma, sjá um hvaðeina,
er lýtur að utanlandsferðum
hennar og opinberum viðburðum,
er hún sinnir, auk garðveizlna,
þingsetninga og ýmissa annarra
hátíðlegra fyrirtækja svo sem
opinberra heimsókna. Auk einka-
ritarans hefur drottning svo
blaðafulltrúa, aðstoðarblaðafull-
trúa, annan aðstoðarmann úr
samveldislandi, og sex aðra skrif-
stofumenn. Þetta fólk allt er
drottningu til hjálpar við dagleg
störf. Milli klukkan hálf ellefu og
ellefu á morgnana hringir hún til
einkaritara síns og hann færir
henni körfu fulla með ýmiss
konar plögg frá ríkisstjórninni,
utanríkisráðuneytinu og úr þing-
inu. í annarri körfu eru svo bréf,
sem drottning þarf að lesa, og
fjalla um allt milli himins og jarð:
ar eða nærri því. Sum eru um
mikils háttar mál, en inn á milli
er svo kannski bréf frá roskinni
konu, sem fer fram á það að mega
kaupa hund úr hundabyrginu í
Sandringhamhöll. Þegar Sir
Martin er búinn að setja skjala-
bakkana fyrir drottningu snúa
þau sér að þvi að ræða ýmis fram-
tíðaráform, leggja á ráðin um
ræður, sem drottning þarf að
halda. Sir Martin flytur henni
einnig nýjustu stjórnmálatiðindi
og sögur. Loks undirritar hún
nokkur plögg, sem hann tekur
með sér.
Á eftir honum kemur svo annar
tveggja starfsbræðra hans. Þeir
skipta með sér vikum. Þeir hafa
líka meðferðis skjalabunka. Það
eru einstök erindi fremur en al-
menn: ýmis leyfi og umboð, náð-
anir, skipanir i embætti —
biskupa, sendiherra og dómara til
að mynda, listar yfir fólk, sem
veita á heiðursmerki, og annað í
þessum dúr. Þegar þessu er lokið
er komið fram undir hádegi. Og
þá er komið að formlegum
áheyrnarfundum og móttökum.
Um kvöldið berst drottningu
þriðji skjalabunkinn; það eru enn
orðsendingar frá ríkisstjórninni,
skeyti frá utanrikisráðuneytinu
og upplýsingar um fólk, sem
drottning á að hitta, að máli dag-
inn eftir. Einu sinni i viku fær
hún sérstaka samantekt um mál-
efni, sem væntanlega verða ofar-
lega á baugi i hinum reglulegu
viðræðum hennar og forsætis-
ráðherra.
Manni virðist fyrir fram, að það
hljóti að vera starfsmönnum
drottningar vandaverk að sjá svo
um, að hún viti ævinlega af öllu,
sem fram fer í stjórnmálum og
einhverju skiptir. Þeirra er :ð
velja það úr fréttaflóðinu, sem
þeir halda, að henni komi bezt að
vita. Nú kemur fyrir, að þeir
sleppa einhverju, sem drottning
hefði viljað vita. Vanalega fréttir
hún það þá annars staðar. Hún
Framhald á bls. 16.
Verjandi
hinna
vonlausu
Af
spjöldum
sköksögunnar
Flestir skákunnendur kannast við sovézka
skákskólann og nafn stórmeistarans
Mikhails Tschigorins, sem oft hefur verið
nefndur upphafsmaaður hans. Tschigorin
fæddist í St. Pétursborg árið 1850 og^ lézt
þar árið 1908. Hann var einn sterkasti skák-
maður heims á slðari hluta 19. aldar og
sigraði þá á mörgum sterkum skákmótum.
Sem dæmi má nefna sigur Tschigorins á
skákmóti I New York árið 1 889, en þar hlaut
hann 29 vinninga úr 38 skákum. Á fyrsta
jólaskákmótinu f Hastings ári 1895 varð
Tschigorin I 2. sæti á eftir Pillsbury, hlaut 16
v., en meðal þátttakenda voru m.a. Steinitz,
Lasker, Tarrasch og Schlechter. Tschigorin
tefldi tvívegis einvfgi við Steinitz um heims-
meistaratitilinn, en tapaði báðum. Sömu-
leiðis tefldi hann mikið einvígi við dr.
Tarrasch og lauk því með jafntefli 9—9.
Tschigorin var mikill skákfræðingur, rann-
sakaði fjölda af skákbyrjunum og setti fram
nýjar kenningar og afbrigði. Einna þekktast
mun afbrigðið sem kennt er við hann í
spönskum leik. Sérstök byrjun er kennd við
Tschigorin og hér kemur ein skák, þar sem
hann beitir henni. Hún var tefld á skákmóti f
Cambridge — Springs árið 1904.
Hvítt: R. Teichmann
Svart: M. Tschigorin
1. d4 — d5, 2. c4 — Rc6, 3. Rf3 — Bg4 4.
cxd5 — Txf3, 5. dxc6 — Bxc6, 6. Rc3 —
e6, 7. Bf4 — Rf6, 8. e3 — Db4, 9. Db3 —
Rd5, 10. Bg3 — 0-0, 11. Bd3 — Dg5!, 12.
Dc2 — f5, 13. Be5 — Hf7, 14. 0-0-0 —
Bxc3, 15. bxc3 — b5!, 16. Hhgl — De7,
17. Hdf1 — Da3 + , 18. Kd2 — b4, 19. c4
— Ba4, 20. Db1 — Rc3,21. Da1 — Had8,
22. g3 — Re4+, 23. Ke2 — Rc5. 24. Db1
— Rxd3, 25. Dxd3 — Dxa2+, 26. Kf3 —
Bc2 og hvftur gaf.
Framhald af bls. 7
„Apakettir og annað fólk/>, sem út
kom 1973.
Hápunktur réttarhaldanna var eins
konar einvígi milli þeirra Bryans og
Darrows. Til mikillar hrellingar fyrir
vörnina féllst Bryan á þau tilmaeli
Darrows að taka sér sæti í vitna-
stúkunni og svara spurningum
sínum. Þar með hófst forkostuleg
yfirheyrsla út úr biblíunni, og var það
flestra mál að Bryan hefði aldrei átt
að hætta á þetta.
Það sem gerði málið eilitið harm-
sögulegt var, að Bryan varð bráð-
kvaddur þarna í Dayton nokkrum
dögum siðar. Og að sjálfsögðu var
það sumra mál, að Darrow hefði
drepið karlinn með yfirheyrslunni úr
biblíunni. Lík Bryans var svo flutt
með sérstakri lest til Washington, og
þannig blés dauði hans nýju lifi i
apamálið, eftir að það átti að vera
lokið. Leikrit og kvikmyndir hafa
siðan sýnt fram á að því er enn ekki
lokið.
Þrjátiu árum síðar, 1955, lék Paul
Muni annað aðalhlutverkið i leikriti
um apamálið, „Inherit the Wind",
sem náði miklum vinsældum og
1960 var það kvikmyndað með
Spencer Tracy í hlutverki Darrows.
Fimm árum síðar var svo gerð sjón-
varpsmynd úr leikritinu, og þar lék
Melvyn Douglas Darrow. Það var sú
mynd, sem islenzka sjónvarpið sýndi.
Clarence Darrow lézt árið 1938.
Þremur árum siðar kom út ævisaga
hans, „Clarence Darrow til varnar”,
rituð af Irving Stone. Hann valdi sem
einkunnarorð bókarinnar hin fleygu
orð Darrows: „Ég gæti kannski hatað
syndina en aldrei syndarann."
Sveinn Ásgeirsson
PRÓFIÐ
Framhald af bls. 2
Einkennisbúni maðurinn talaði
áfram: „Þá er allt i lagi. Greiddu mér
tólf hundruð krónur, skrifaðu undir
og svo færðu skirteinið eftir tvo
daga eða svo." Hann leit ekki upp.
Robert Proctor lagði tólf hundruð
krónur í seðlum á borðið, leit á
umsóknina og skrifaði undir hana.
Þegar honum varð litið upp sá hann
tvo hvítklædda menn, sem stóðu við
hlið hans og hann yggldi sig. Hann
opnaði munninnn, en einkennisbúni
maðurinn varð fyrri til.,„Mig tekur
það sárt, vinur. Þú féllst. Þú ert
sjúkurog þarft meðferð."
Mennirnir tveir drógu Robert
Proctor á fætur og hann sagði:
„Sleppið mér! Hvað á þetta eigin-
lega að þýða?"
„Það gæti enginn heilbrigður
maður hugsað sér að snerta á stýri
eftir það, sem þú hefur orðið að
þola," sagði einkennisbúni maður-
inn. „Það ættu að liða margir
mánuðir áður en þú gætir hugsað
um akstur aftur, hvað þá á þvi, að
þú héldir um stjórnvölinn, en þú
gætir hugsað þér að hefja aksturinn
samstundis. Þig munar ekkert um
að myrða fólk. Þannig náungar
ganga ekki lausir lengur, en þú þarft
ekkert að óttast, vinurmn. Þeir líta
eftir þér og lækna þig." Hann
kinkaði kolli til mannanna tveggja
og þeir gengu til dyra með Robert
Proctor.
í gættinni vemaði Robert Proctor
svo hátt, að mennirmr námu staðar
Hann sagði: „Yður getur ekki verið
alvara. Mig er enn að dreyma. Er
þetta ekki líka hluti af prófinu?"
„Hvernig veit nokkur okkar
það?" spurði einkennisbúni maður-
inn. Og þeirdrógu Robert Proctor út
um dyrnar. Hann var stífur í hnjá-
liðunum og fætur hans nérust í
grópin tvö á gúmmiklæddu gólfinu.