Lesbók Morgunblaðsins - 05.06.1977, Blaðsíða 7

anda og þeir höfðu krafizt refsingar
yfir sakborningunum. Málsháttur
segir:1.,Sá, sem gerir eitthvað
gegnum annan, gerir það sjálfur", og
Darrow sagði, að því væri hver borg-
ari, sem hefði krafizt aftöku mann-
anna, jafnframt persónulegur böðull
þeirra.
Hann skrifaði fræga grein um málið
í eitt dagblaðanna I Chicago og var
boðið að standa. við greinina á sér-
stökum fundi 25 manna. Fleyg urðu
orðaskiptin milli hans og Browne,
ritstjóra, sem spurði:
„Finnst yður ekki, að það hafi verið
nauðsynlegt til að halda uppi lögum
og reglu I þjóðfélaginu að hengja
þessa menn vegna fordæmisins, jafn-
vel þótt þeir hafi verið saklausir?"
„Nei, herra Browne," svaraði
Darrow hvasst, „slíkt væri
stjórnleysi."
Alla ævi fékk Darrow að heyra það
og lesa annað veifið, að hann væri
stjórnleysingi, af því að hann hafði
varið stjórnleysingja, sem voru sak-
lausir dæmdir.
En Darrow var alls ósmeykur, og til
marks um skapgerð hans er, að 30
árum eftir Heymarkaðsmálið kom
hann 11 ítölskum stjórnleysingjum til
hjálpar, en þeir höfðu verið dæmdir I
25 ára fangelsi hver. Hann fékk mál
þeirra tekið upp að nýju. Þá voru 9
þeirra sýknaðir, en tveir dæmdir, þar
sem þeir hefðu borið vopn. Úrslitin
nægðu ekki Darrow, hann fór á fund
ríkisstjórans og fékk hann til, að náða
þá. Þessi hópur saklauss fólks hafði
orðið að þola nóg eftir að hafa verið I
eitt ár I fangelsi.
Þegar Darrow hóf lögfræðistörf I
Chicago allnokkru fyrir aldamótin,
varnær ógerningur fyrir negra að fá
hvíta lögfræðinga til að verja sig,
jafnvel þótt þeir ættu peninga. Þegar
fólk átti I hlut, var Darrow litblindur.
Hann hafði sérstaka samúð með
negrum, sem voru I vanda staddir.
Þeirra vandi var oftast stærri og meiri
en hinna hvítu, þeir voru ennþá meira
minni máttar en aðrir minni máttar.
Það var ekki aðeins, að hann ynni að
flestum slikum málum án greiðslu,
heldur þurfti hann oft að leggja fram
fé I sambandi við varnir málanna.
í Ijósi alls, sem hann gerði fyrir
negrana i Bandaríkjunum, er ekki að
undra, þótt þeir bókstaflega elskuðu
hann. Sagt var, að varla væri til svart
barn yfir fimm ára, sem ekki þekkti
nafn hans og mynd af honum.
Darrow fór eitt sinn sem oftar i ferða-
lag með vinum sínum um Suðurríkin.
Einn þeirra skrifaði um það síðar, að
hvar sem þeir hefðu setzt að borði,
hefði Darrow alltaf fengið stærsta
skammtinnn og beztu kjötsneiðarnar.
Hinir svörtu þjónar ávörpuðu hann
með fullu nafni, þótt þeir gætu aldrei
hafa séð hann áður i eigin persónu.
Darrow tók að sér vörn í fjölda
morðmála. Hann tók að sér málin, ef
hann taldi, að fátækt, óblíðar og illar
aðstæður, ástríður eða geðtruflun
gæti hafa leitt til glæpsins. Stundum
náði hann sýknun, en oft bjargaði
hann hinum seka frá gálganum,
þannig að hann fékk ævilangt fang-
elsi i staðinn.
Darrow var hatrammur andstæð-
ingur dauðarefsingar og barðist gegn
henni alla ævi i ræðum og riti. En
hann var reyndar á móti refsingum
almennt, og þótti mörgum hann
ganga allt of langt í þvi efni. Sjónar-
mið hans gagnvart glæpum. virtist
nánast sprottið af einhvers konar
Clarence Darrow við málflutning.
Við hin frægu aparéttarhöld 1925.
Clarence Darrow og Bryan, sem
litlu munaði að yrði forseti Banda-
rikjanna
örlagatrú. Afbrotamenn væru aðeins
menn, sem hefðu ekki getað lagað
sig að umhverfinu, þeir væru fórnar-
lömb þess og erfðaeiginleika sinna.
Þeim bæri ekki að refsa, heldur ættu
geðlæknar að „lækna" þá af glæpum.
Darrow sagði til dæmis: „Ef A er
refsað, kemur það þá i veg veg fyrir,
að B fremji glæp? Eitt er vist, að ef B
er haldið frá glæp, þá væri það vegna
ótta, og af öllum óvinum mannsins er
óttinn sá, sem veldur mestur böli og
sársauka."
En hvað þá um fórnarlömbin? gætu
menn spurt. Hvað um böl og sárs-
auka þeirra? Persneskur málsháttur
segir: „Að vera góður við tigrisdýrið,
er að vera grimmur við lambið."
Þó að Darrow hafi látið í Ijós
skoðanir i þessum efnum, sem virðast
fjarstæðukenndar, ber að minnast
þess, að hann var að vekja athygli á
málum til umhugsunar og umræðu,
og þá þarf helzt að vera bragð að þvi,
sem boðið er upp á. Það eru því
miður litlar likur á því, að lyf gegn
glæpum verði fundin upp eða nein
örugg lækning á neinn hátt. Og
Darrow viðurkenndi það einnig, að
lánsamur eð happasæll afbrotamaður
væri nauðalíkur „venjulegum" og
„eðlilegum" manm, sem ætti ekki við
neina aðlögunarerfiðleika að striða.
Þess má geta í þessu sambandi, að
Darrow tók aldrei að sér að verja
síbrotammenn eða hverja sem var.
Því fór fjarri. Hann lagði sitt mat á
málið og manninn, sem í hlut átti. En
það var oft óvenjulegt mat. Hann
varði vinalausa og snauða menn, sem
ákærðir voru fyrir morð og blöðin
höfðu þegar hegnt fyrir glæpinn.
Hann varði negra, sem enginn hvítur
maður vildi koma nálægt. Hann tók
að sér vörn fólks, sem hafði drýgt slík
ódæði, að allir sneru sér frá þvi með
hryllingi, fólks, sem var svo útskúfað
úr mannlegu samfélagi, að það fékk
engan annan verjanda. Það gat að
vísu heldur aldrei fengið einn annan
betri, sem vitað var um. „Ég þekki
engan, sem ekki þarfnast náðar og
miskunnar", sagði hann.
Hann var orðinn 67 ára gamall og
heilsuveill, þegar ættingjar piltanna
tveggja, sona auðkýfinga, sem myrtu
12 ára dreng til að gera eitthvað
spennandi, grátbáðu hann um að
taka málið að sér. í myndinni, sem
sýnd var í sjónvarpinu 1 2. nóvember
sl., „Hin myrku öfl", er mál þeirra
rakið mjög nákvæmlega. Málið var
talið algjörlega vonlaust, og almenn-
ingur hataði þessa pilta. Amerískir
foreldrar höfðu samúð með foreldrum
myrta drengsins, en ekki með for-
eldrum morðingjanna, og Darrow
fékk að finna fyrir þvi. En það var
honum ekkert nýtt.
Hann hafði þá nýlega gefið út bók
sína: „Afbrot, orsök þeirra og með-
höndlun." Hann hafði ávallt litið á
fátæktina sem meginorsök afbrota,
en ú birtist honum ný hlið á pen-
ingum, eyðingarmáttur þeirra gagn-
vart einstaklingunum, fátækt og auð-
æfi voru tvær hliðar á sama þjóð-
félagsböli.
Darrow hafði löngum horn' í síðu
ofstækismanna í trúmálum, sem i
nafni trúarinnar vildu hlutast til um
menntun manna og hefta persónu-
legt frelsi manna. Þannig reyndu bók-
stafstrúarmenn að fá það bannað
með lögum I hinum ýmsu fylkjum
Bandarikjanna, að neitt það væri
kennt í skólum, sem stangaðist á við
kenningar bibliunnar. Höfðu þeir sér-
Jenna Jensdóttir
AÐ
EIGNAST
FEGURRI
HEIM
stakan imugust á þróunarkenningu
Darwins. Þeim tókst að koma þessum
lögum á í Tennessee, og þá voru það
nokkrir menn, sem höguðu því
þannig til, að það yrði að reyna á það
fyrir dómstólum, hvort þessi lög
fengju staðizt. Það er upphaf „Apa-
málsins" fræga, en málflutingurinn
fór fram í júlí 1925 í Dayton,
Tennessee.
W. J. Bryan, sem þrívegis hafði
verið í framboði til forseta fyrir
Demókrataflokkinn í Bandaríkjunum,
maðurinn sem kom Wilson i framboð
og var utanríkisráðherra i stjórn hans
fyrstu árin, tók að sér að vera einn af
málflytjendunum fyrir sóknina. Hann
var bókstafstrúarmaður. Þegar það
spurðist, bauðst Darrow til að aðstoða
við vörnina án endurgjalds, og var
það þakksamlega þegið. Málaferli
þessi vöktu heimsathygli, encja tilefni
þeirra óvenjulegs eðlis á vorum
tímum. Fyrir mörgum fjarstöddum og
nærstöddum voru þetta kyndug og
brosleg réttarhöld, en þó var þar full
alvara að baki. Öll blöð í Banda-
ríkjunum birtu ítarlegar fréttir dag-
lega af réttarhöldunum og reyndar
blöð víða í hinum enskumælandi
heimi og enn viðar. Meðal annars
sagði Morgunblaðið svo frá I júli
1925, 5 árum áður en Rikisútvarpið
hóf starfsemi sína:
„Öllu sem fram fór i réttarsalnum,
var víðvarpað um álfuna, og hundruð
kvikmyndamanna, teiknara og blaða-
manna slógust um fyrstu og helztu
fréttirnar. Ógurlegur mannfjöldi
flykktist til Dayton til þess að fylgjast
með gangi málsins. Gárungarnir
skírðu bæinn upp og nefndu hann
apabæinn."
Höfundur þessarar greinar hefur
skrifað allítarlega um þessi réttarhöld
og ýmislegt i kringum þau i bók sinni:
Frh. á bls 11
Ljóðið kom til þeirra
á léttum vængjum
vaxandi skilnings
Lá á vörum þeirra
opnaði eyru þeirra
sveif I hugskot þeirra
Og IjóðiS varð birta
lýsti úr augum þeirra
Ijómaði úr svip þeirra
Gaf orðunum styrk
að tendra Ijós
þess sannleiks
er þau voru borin
til að opinbera
í Ijóðinu.
©