Lesbók Morgunblaðsins - 05.06.1977, Blaðsíða 10

Elizabeth
Þrjár drottningar við útför Georgs VI Bretakonungs 1952:
Elizabet II, móðir hennar og amma.i.
Vi8 krýningu Elizabetar var henni ekið samkvæmt gamalli
hef8 I feykilega skrautlegum vagni eftir ákveSnum götum I
London. Þótt drottningin hafi veriS farsæl, hefur tímaskeiS
hennar í hásæti um Iei8 veriS hnignunarskeið brezka heims-
veldisins, unz svo er komið, að Bretland telst aðeins annars
flokks veldi.
séð þá koma þreytulega og niður-
dregna til fundanna, setjast þung-
lega og drjúpa höfði rétt eins og
þeir teldu, að heimsendir væri á
nánd og ekkert í málinu að gera.
Klukkutíma og tiu mínútum síðar
hafa þeir undantekningarlaust
komið út öllum mun hressari en
þeir fóru inn. Það er fátt jafn-
hressandi og samræður við
greinda og skemmtilega konu. Og
drottningunni er sérstaklega lag-
ið að hressa skap manna. Þar ber
margt til: fyrst það, að hún er
góður áheyrandi, annað að hún
hefur góða kímnigáfu, og síðast,
en ekki sízt, það að tilsvör hennar
og athugasemdir eru ævinlega
hnyttileg og skynsamleg. Hún
kemst aldrei kjánaiega að orði.
Það er m.a. vegna þessa, að
forsætisráðherrar hennar fara
ævinlega kátari af fundi hennar
en þeir komu.
Nú orðið fylgja konungdómi í
Bretlandi næsta lítil völd í saman-
burði við það, sem gerðist í eina
tíð. Þó fylgir honum enn
neitunarvald. Samkvæmt þing-
lögunum frá 1948 hefur lávarða-
deildin óskorað vald til þess að
grípa i taumana, ef neðri deildin
reynir að sitja lengur en fimm ár
samféllt. Neitunarvald drottning-
ar er ekki ósvipað þessu. Lögum
samkvæmt verður drottningin að
rita nafn sitt undir allar mikils
háttar stjórnarskrárbreytingar.
Og þetta vald kynni, ef í hart
færi, að reynast hinzta trygging
Breta fyrir lýðræði og frelsi í
landinu.
Annað vald má nefna, sem
drottning hefur, enda þótt hún
hafi aldrei beitt því en ævinlega
tekið til greina ósk forsætisráð-
herra sins. Forsætisráðherra get-
ur ekki rofið þingið — hann getur
aðeins farið fram á það að þing
verði rofið. Þannig var t.d. þegar
stjórn Edward Heath fór frá
snemma árs 1974. Það fór fram
með vanalegum hætti. En
drottning hafði valdið til þess að
neita. Að vísu hefði hún aldrei
gert það, nema af mjög gildum
ástæðum.
Elizabet II er ekki einungis
drottning Breta, eins og flestum
mun kunnugt; hún er líka þjóð-
höfóingi hinna samveldisland-
anna. Þau eru 31 talsins. Hún á
mikil og tíð bréfaskipti við lands-
stjóra sína. Hún hittir forsætis-
ráðherra samveldilandanna oftar
en nokkur forveri hennar í hásæt-
inu gerði. Hún situr ráðstefnu
með þeim á tveggja ára fresti og á
þá jafnframt viðræður við þá
hvern um sig undir fjögur augu.
Ekki er gott að vita, hvort henni
líkar betur við suma en aðra
þeirra. Þótt svo væri mætti hún
ekki gefa það til kynna opinber-
lega; það banna siðareglurnar. Þó
má líklega taka Sir Robert
Menzies út úr hópnum, enda er
hann nú setstur i helgan stein. En
með þeim drottningu var jafnan
sérstakur vinskapur og þau vin-
áttubönd hafa styrkzt með árun-
um.
Þau eru orðin ófá, ferðalög
drotningar um dagana. Til er listi
yfir utanlandsferðir hennar ein-
ar: það eru fjórar þéttvélritaðar
síður. Áreiðanlega hefur enginn
annar brezkur þjóðhöfðingi
ferðast jafnmikið og hún. Það
stafar vitanlega af þvi, meðal ann-
ars, hve samgöngur hafa liðkazt
geysilega á undanförnum fáum
áratugum. Á stuttum fresti birt-
ast í blöðum myndir af Breta-
drottningu i einhverju framand-
legu umhverfi. Stundum gætí
manni legið við að halda, aö hún
væri á stanzlausu flakki.
Það gefur auga leið, að svo mik-
il ferðalög eru lýjandi. Finnst
manni stundum mesta furða,
hversu vel drottningin kemst frá
þessum þeytingi. Hún virðist oft-
ast nær i essinu sínu hvar sem
hún er stödd á hnettinum. Hún
lætur það aldrei á sig fá, þótt
einhverjar blikur séu á lofti þar,
sem hún kemur. Hún heldur sitt
strik, hvað sem i skerst. Mér
kemur í hug för hennar til
Quebec árið 1961, þegar mest
gekk á þar, og förin til Ghana ári
siðar. Ráðgjafar hennar réðu
henni að fara með gát, reyndu að •
telja henni hughvarf, en það var
ekki við annað komandi en hún
sinnti skyldum sínum og óhugs-
andi, að hún hætti við ferðina.
Það er örsjaldan, að þreyta nær
tökum á henni svo, að sýnilegt
verði. Hún er afar heilsuhraust,
bæði til sálar og likama. Auðvitað
þykir henni hvíldin góð eins og
öðrum, en hún fær sjaldnast
langa hvild í einu. Hún er nærri
alltaf að skyldustörfum. Hún
dvelst i Sandringhamhöll í janúar
og Windsor í apríl og enn fremur
dvelst hún í Balmoralkastala í ág-
úst og september. En hvert, sem
hún fer fylgir henni dálitill, rauð-
litur kistill, fullur af skjölum,
sem hún þarf að sinna. Um helgar
er e.t.v. ekki jafnmikið í honum
og virka daga. En ævinlega geta
helztu undirmenn drottningar
náð sambandi við hana i síma,
hvort sem er á virkum degi eða
helgum. Þau eru af ýmsu tagi
boðin, sem ástæða þykir að bera
henni langar leiðir. Hún er t.d.
látin vita ef náttúruhamfarir hafa
orðið í Tyrklandi. Hún er líka
látin vita ef forsætisráðherrann
fær flensu og leggst í rúmið. í
báðum tilvikum þarf að senda
skeyti. Skyldustörfum drottning-
ar er í rauninni aldrei lokið. Þetta
mundi nú taka á taugar einhvers,
og drottningu hlýtur að vera
Bltlarnir ollu
byltingu I
múslk og
klæöaburði
um 1964 og
mörgum Bret-
anum þótti
nóg um, þegar
drottning tók
á móti þeim
og veitti þeim
eftirsótta
oröu. Eliza-
bet skildi
betur en marg-
ir aSrir, að
Bitlarnir voru
meira en
venjuleg popp-
hljómsveit.
Elizabet
hefur ekki
bara veriS
drottning; hún
hefur lika ver-
i8 móSir og
aiginkona og
sinnt þvi hlut-
irerki með
mestu prýSi
ains og ö8ru,
sem henni hef-
ur veriS faliS.
Hér er hún
me8 Andrew
son sinn ný-
fæddan.