Lesbók Morgunblaðsins - 29.12.1972, Blaðsíða 28

Gengu þá ljösar
i laug konur,
var flóða ftoMcur
fullvel þveginn;
eg réð sofna
á svanadúni;
áður var þar vífurn
víndrykkur borinn.
Vaknaði eg við það
að vdJf í sal
glóruðu siig
gulii skrýddu.
en mér að höndum
húsífreyja bar
gúllsaumuð föt,
gerð með prýði.
1 formála að Þjöðsögum Jóns
Ámasonar toemst dr. Guð-
brandur -Vigfússon þannig að
orði:
— Öll sagnarit vor frá 12.
og 13. öld bera þess ljósan vott,
að þjóðsögur lifðu alla þá
stund bezta líifi. Pyrst á 14. öld
Ihöfst harðari mótspyrna gegn
þjöðlegum fornfræðum og þjóð
söguim, en náði þó fyrst þrbska
á 15. öld og olli þvi ofunvald
kler kdómsins, sem þá fór
í hönd og minnkandi upplýsing
hjá almenninlgi, ag þessu hélt
frarn ytfir siðaibótina. Á þess-
um tíima um fátt hatfa veiið gert
til að halda slíkum frœðum á
loft; þó má nefna það eitt, að
menn sneru þá í Ijóð siumum
fögrum ævintýnum og áiltfasög-
um, dg hatfa kvæðin haldist, en
flestar þær sögur eru glatað-
ar . . . Heðan mun þaið komið
— með því öll þessi kvæði eru
með kviðuhætti, sem fornyrða-
lag heitir öðru naíni, — að sá
bragadháttur er kaliaður
Ljúflingslag, atf þvá að menn
hatfa táðkað að snúa álfasögum
í ljóð með þvi laigi.
Nefnir hann sáðan nokkur
slí'k ktvæði, þar á meðal Kötlu-
draum og segir um hann: Það
er varla efamál, að sagan af
Kötlu, eins og hún er nú sögð
á Islandi, er tekin eftir kvæð-
inu ...
Þetta mun líklega vera elzta
áltfasaiga, islenzk, sem til er.
Vegna þess, að frægt fólk kem-
ur hér við sögu, má sjá, að
hún hefir gerzt á fyrra hiuta
10. aldar. Heíir hún sáðan geng
ið í frásögnum manna á meðal,
þar tii kvæði voru ort út af
henni, því að þau eru fleiri en
eitt og mislönig. Síðan hefir ver
ið samin saga út alf kvæðinu
og er hún til í nokkrum mynd-
um, og mislöng eins og kvæð-
ið.
Kvæðið hefst á inngangi, sem
er 12 erindi, en um efni þeirra
segir svo í söigunni:
— Már hét maður. Hann var
höfðingi mikill og bjó á Reyk-
hólum vestra. Hann átti konu
þá, er Katla hét. Hún var atf
góðum ættum. Eihhverju sinni
reið Már Sem oftar til alþingis,
en Katla var etftir heima. Með-
an Már er burtu, gengur Katia
einn morgun til dyngju sinnar
og sofnar þegar. Þanigað komu
og aðrar konur síðar, og sef-
ur hún sem áður. Þegar leið
að miðdegi, vilja þær vekja
Kötlu, en þess var ekki kost-
ur. Huigðu þær Kötlu þá dauða
og sögðu fóstra hennar til. Þeg
ar hann kom þar sem Katia lá,
sagði hann að hún væri ekki
dauð, því önd bærðist fyrir
brjósti hennar, en hann gæti
ekki vakið hana. Sat hann svo
yfir henni fjögur dægur föst
og full. Á fimimita dægri vakn-
aði Katla og var þá hanm-
full mjög, en enginn þorði að
fregna hana hvað þvl olli.
Eftir það kemur Már heim af
þingi. Þá hatfði Katla brugðið
háttum sinum, þvl hviorki gekk
hún í móti hbnum né hneigði
honuim, er hann köm. Hann leit
ar þá eftir hjá salkonuim henn-
ar, hvað þessu valdi, en þær,
kváðust ekki vita neitt um það
annað en Katla hefði sotfið
fjöigur dægur, en ekki sagt
neinum, hvað 'fyrir sig hetfði
borið. Már gekk þá á konu
sína um þetta í tómi og spurði,
hvað orðið hetfði um hana í
svefnhöfga þessuim og
kvað henni ekki mundu verða
mein að meelgi sinni. Katfla
sagði honum þá upp al'la sögu:
Már, segi eg þér
rnína draulma,
þó eg alla menn
aðra leyni,
þvi mig væntir
vissulega,
að mér hagnist vel
hu'gbót að því.
Það var alflt í senn
að svefn sótti mig,
er þú heiman fórst,
heldur fastlega;
eg réð að sotfna
á svanadúni,
mjög festist mér hann
fast í brjósti.
Kona þótti mér
ikoma í dyngju
heldur hústfreyuleg
að hitta mig;
hennar mér þótti
hvert orð vera
svo sem gras greri
og gaman á að heyra.
Hún kvaðst eiga
um á þvera
hefldur skammt heðan
húsakynni;
þess réð biðja
með blíðum orðum
að eg guilhlaðs grund
á götu leiddi.
Við frá garði
•gengum þínum,
þar sem fyrir var
foldar dreyri,
virtist mér
að vera rnundi
skaðlaust við mig
í skapi hennar.
Hún þakkaði mér
mina göngu,
en eg bað hana
heim vel fara;
hugðist eg skiljast
við skrautvaxna,
er hún þar um stéttir
stillti fimiega.
Þar sá eg hennar
húsakynni,
héf eg ei bjartari
búStað litið;
eigi var mér þá
ugglaust um það,
hvað í minni för
mundi hreppa.
Kastaði hún ytfir mdg
kápu sinni,
sú var skikkja
skorin fimflega,
með gráskinnum undir,
en guðvefjum ytfir,
og ibúin S skaut
brenndu gulli.
Mér bauð Aflivör
að eiga skyldi
Hún bað mig þá
í hönd sér taka:
„Verður þú að sjá
vorar byggðir".
Svifti mér svo
ytfir svala br.unna
brátt á bia'kkann,
bar þannig til.
Hún kallaði mig
Kötlu Sína —
verður öll að tjá
vtor tíðindi:
„Þegar skal eg búin
þér að fylgja,
hlaðgefn, ef þú vilt
heim í dyngju".
Þá réð eg hana
að heiti frétta,
en mér siðlátt
svaraði kvendi:
„Alvör má mi'g
auðgrund kalla,
ramar raunir mig
ráku himgað“.
Inn gengum vdð
þar sem ekki var
fjölmennt íyrir
í fljóða sal;
stóð hjá kvenduim
kerlaug búin
og hagleg hjá
hvíla tjölduð.
hmossir sínar
etf eg hafa vildi:
hrinlginn rauða,
höfuðgull ag men,
finigurgull fjögur
og faigran linda.
Oss bað ganga
með glöðu hjarta
afllsiðlega
inn í skála;
eiin kvaðst hún vilja
öllu ráða;
var hún þar i flokki
fuliskrautleguist.
Vér inn þaðan
átfta gemguim
framlundaðar
frúr í skála,
settust prúðar
á pall konur,
þar sem virðuleg
vor.u sæti.
Dreilf í SkáJia
skrautbúið lið,
þar var glæsilega
gollfhjörtur skipaður;
svo virtist mér
vera innan hallar
sem gullmerlktur farfi
gerður á tjöldum.
Druflcku guimar
atf glöðu hjarta
og marg-höndlluðu
horn gullibúin;
stóð fyrir mönnum
í miðjum sal
skaþker búið
alf skíra gulli.
En í öndvegi
æðra hvíldi
seimnjótur búinn
siikiklæðuim,
á honum tók
al'björt lcona,
og kærlega
hún Kára vakti.