Lesbók Morgunblaðsins - 29.12.1972, Blaðsíða 20

&
Fyrsta jólakortið, telknað af John Calcott Horsley 1843 og sent sir Henry Cole, sem einmitt átti
hugmyndina að því. Það var svart/hvítt.
Sveinn Ásgeirsson
Enskt jólakort frá um 1870. Frummyndin mjög litskrúðug.
Ein af hinum hefðbundnu
venjum, sem fyl»ja jólum vorra
daga, er að sendast á jólakort-
um. Það gefur þó að skilja, að
sá siður geti ekki verið ýkja-
gamall af ýmsum ástæðum og
þá fyrst og fremst þeirri, að
nútima póstþjónusta hófst ekki
fyrr en með tilkomu frímerk-
isins 1840. Brezka heimsveldið
reið á vaðið með þessa merki-
legu nýjung, en Danaveldi,
sem við tilheyrðum, innleiddi
hana 1851.
Sá maður, sem fyrstur átti
hugimyndina að jólakorti, hef-
ur varla getað gert sér i hugar
lund, hvers konar siðvenju
harm var aið skapa né heldur
hvfffikum stóriðinaði hann- var
að leggja 'grund!völlinn að.
Maður þessi hót Sir Henry
Oole, og þótt hann ætti hug-
myndina, varð hann sjálfur
íyrsti maðurinn, sem fékk jóla
kort.
Sá sem teilknaði fyrsta kort-
ið og lét prenta það og gaf það
út, hét John Caioott Horsiey
og var eánn af þekktustu lista-
mönnum síns ttaa í Bretlandi,
en kortið var þrykkt í London
fyrir jólin 1843.
List handa
almúganum
Sir Henry Cole, sem gefið
halfði Horsley hugmyndina, var
mikill áhugmaður um að bæta
listasmekk almennings og var
einn af hinum fyrstu, sem hélt
opimbeiHega fram þoirri skoð-
un, að ótoreyttur almúginn
hefði þörf fyrir að læra eitt-
hvað um list. Sir Henry Cole
varð annars fyrsti forstöðu-
maður Victoria and Altoert Mus
eum í London.
Horsley er lítt þekktur nú,
en hann var allfrægur á sín-
um tíma. Frægð sína átti
hann ekki einvörðumgu mál-
verkum sínum að þakka, held-
ur miklu fremur iþVi, að hann
slkipulagði baráttu gegn þeim
ósóma, að málarar hefðu fyrir-
sætur nafctar og máluðu þær
þannig í öllum hugsanlegum og
óhugsanlegum stellingum. Fyr-
ir þessa skeleggu baráttu
hlaut hann auknefnið „Fata-
HorSley".
Myndin, sem Horsley teikn-
aði á fyrsta kortið í ítourðar-
miklum ramma, sýndir dæmi-
gerða millistéttarf jölskyldu
þriggja ættliða frá Viktoríu-
tímatoilinu, þar sem hún er sam
an komin við ríkulegt matar-
borð og lyftir glasi fýrir fjar-
stöddum vini, nefnilega viðtak
anda kortsins. Bfst á kortinu,
toeint fyrir ofan fjölskyldu-
myndina stóð „Til“ með gotn-
esiku letri og punktuin á etftir,
en þar áttu menn að skrifa
nalfn móttakanda.
ttnsKt joiakort frá nm 1880. Siikar furðumyndir
voru mjög vinsælar á támatili.
Til vinstri: Danskt jólakort frá 1870—80. Lit-
skreytt.
9ín hvorum mlegin, víð aðal-
myndina voru aðrar minni sið
fræðilegs efnis. Til vitnis er
sýnt það guðsþakkarverk, er
jólunum hæfir, að soltnum er
gefinn matur. En Ihægra megin
má ffita annan ve'igjöminig, þar
sem naktri manneskju eru gef
in klæði, — en með hliðsjön af
skoðun 'Horsleys á nektinni, er
hún að sjálfsögðu þegar komin
í fötin.
Og síðan eru ósfcirnar letrað
ar á Skrautlegan fána eða
diúk með skjaldarmeriki: Gleði-
leg jól og gæífurífct komandi
ár. Kortið var stærra en með-
fylgjandi mynd gefur tii
kynna, enda þurfti að vera
rúm fyrir nafn sendanda, og
reyn'dar var það aflangt í l'ajg-
inu.
Horsley haffði einnig rúm til
að skrifa eftirfarandi vinstra
megin við jólaóskirnar á fánan
um:
Til mins góða vinar,
Henry Cole,
með sína glaðværu lund —
megi þú varðveita hana
um ókoimin ár.
Húrra!
Þannig var þá fyrsta jóla-
kortið, sem sent var, og það
var rmjög í þeim anda, sem op-