Lesbók Morgunblaðsins - 29.12.1972, Blaðsíða 17

atburður. . . dró þó ekkert úr
hátiíðaskapinu. Við vorum kát-
ir og góðir, eins og ekkert
hefði í skorizt".
Veiðarnar ganga að óskum
eins og áður. Auk bjarndýra,
séla og rostunga sjá þeir álk-
ur, fýlunga, Lsmáva, Ftossmáva,
kjóa og teistur. Þeir hafa mik
ið að gera, hrasa á hálku,
verða fyrir minni háttar meiðsl
um og eru þreyttir en ekki láta
þeir slikt á sig ganga, enda
fylgir það með, og eftir stuitt
þunglyndisköst spretta þeir
upp og Jeika á als oddi að
nýju. Þeir verða veikir, en
hressaist, haifa dálitlar áhyiggj-
ur öðru hverju út af því, að
þeir kunni að liða hungur, og
fara jafnvel einu sinni eða
tvisvar að draga við sig mat-
inn, en fá ævmtega bjanndýr í
tæka táð, og bjarnarket þykir
þeiim 'hiið m'esta lostæti.
Þeir sitja fastir í ísnum og
víla þá ekki fyrir sér að vera
þar um veturinn og koma sér
upp húsi, sem er „bæði vand-
að og snoturt“. Jalkinn, sem þeir
búa á, brotnar, og farangurinn
fer á rimgulreið. „Það var
spennandi," ritar Strindberg,
en Andrée segir: „Með sllíkum
samferðamönnum væri hægt að
bjarga sér, ég held ég megi
segja, hvtað sem fyrir kæmi.“
Þetta er síðasta, samtfellda frá-
sögnin með rithönd Andrées.
Þeir taka land á Hvítey við
Svaibarða og eiga þá enn, eins
og þeir höfðu búizt við, meiri
og betri útbúnað en Nan'sen og
Johamsen 'höfðu átt, er líkt
var komið fyrir 'þeim. Þeir
höfðiu meiri mat, en auk þess
gátu þeir, eins og áður segir
haft vetiursetu á ey, sem lá nær
mannabyggðum.
En slysið hlýtur að hafa bor
ið að höndum skömmu eftir
landtökuna. Það litia, sem fært
er í dagbækurnar þaðan í frá,
veitir enga vitneskju um
þetta, og verður þvi að snúa
sér að heimildunum á Hvítey.
Þegar leiðangur dr. Gupnars
Homs fann leiíar þeirra Andr-
ées, voru þær furðu litið
skemmdar, enda þótt meira sæ-
ist á þeim enfyrstu blaðatfregn
irnar vildu vera 'láita. Þarna
höfðu geymzt dagbækur, ket-
fllísar, matarieifar og annað,
sem venjulega fer forgörðum.
Þetta var að þaikka þeirri til-
hneigingu Andrées, eins og
annarra Evrópumanna að bú-
ast um í skjóli, enda þótt snjóa
leggi þar þegar á hau'stnóttum
og leysi ekki fyrri en komið er
langt fram á sumar. Ágætt
dæmi um þetta eru birgðirnar,
sem Kellett skildi eftir á De-
aly-eyju árið 1853 handa þeim
mönnum, sem kynnu að vera á
lífi úr leiðangri Franklins.
Hinn 28. júni 1917 sást ekki
nema burstin á birgðahúsinu
upp úr snjónum, enda þótt
geysi'mikil landtfiæmi allt um-
hvertfis væru orðin örisa fyrir
löngu. Vegna þessa fundum við
þarna. ul'arvettilinga, sem varia
sá á fremur en hefðu þeir ver-
ið keyptir í krambúðinni sam-
dægurs, og mat, sem mátti
heita óskemmdur eftir 64 ár.
Leifar þeirra Andrées höfðu
geymzt með sama hætti, en að-
eins nökkru miður, í 33 ár. —
Þar sem þaið er ætlun okkar
að finna Hausn á leyndardómn-
um, er ástæðulaust, að dveij-
ast lengi við leifarnar á Hvit-
éy, sem allar hafa lika sögu að
segja. Þar er nægur matur, svo
að þeir félagar hatfa ekki dáið
úr hungri, nóg af nýju keti,
svo að ekki hefur skyrbjúgur
orðið þeám að aldurtila. Ekki
skorti rakavið, og hefði Andr-
ée þvi átt þess betri kosti að
koma sér upp húsi en Nansen
átti, þegar hann var á þessum
slóðum tveim árum áður. Nan-
sen varð að nota mör og tólg
ti'l eldsneytis, þvl að hann
hafði hvorki steinoffiu né reka
við. Andrée háfði hvort
tvaggja og áburðarfeiti að auki.
Oliuvélin hans var enn í góðu
lagi, þegar Horn reyndi hana.
Allt til þessa virtist gleði-
bragurinn á dagbóikum þeirra
Andrées og Strindbergs ekki
hafa verið ófyrirsynju. En svo
kemur dauðinn og með honum
þeir leyndardómar, sem dylja
okkur sýn. Augtfjóst er þó, að
Strindberg hatfi dáið á undan
hinum tveimur, þvi að lík hans
var gréftrað. Vel mlá vera, að
einhver sj'úkdómur ha'fi orðið
honum að tfjörtjóni, því að
menn deyja af venju'leigum
ástæðum í kuldabeltinu engu
síður on í suðllægari lönduim.
Hann kann að hafa hrapað til
dauðs á veiðum eða særzt til
óliitfis af slysaskoti. Hugsanlegt
er, að bjarndýr hafi orðið
honum að bana, því að margt
er um þau á þessum slóðum, og
enda þótt þau séu ekki nánd-
ar nærri eins hættuieg og al-
menningur ætlar, þá eru þau
hættuleg 9amt.
Allt bendir til þess, að þeir
Andrée og Frankél hatfi dáið
samtiímis eða að minnsta kosti
hafi sá þeirra, sem lengur lifði,
verið orðinn svo langt leiddur,
er hinn fyrri andaðist, að
hann hafi ekki getað veitt hon
um nábjargirnar. Bjarndýr
höfðu snuddað þarna I kring
og rænt einhverju. Annans var
allt, sem að þessu laut, óhagig-
að og í því ástandi, sem leyni-
lögreglumaður mundi kjósa, ef
hann ætti að finna eftir um-
merkjum einum dularfulla dán
arorSök, þar sem engin lifandi
vitni væri að fá.
Anidrée og Frankel voru litið
klaðddir, er þeir létust. Þeir
Horn og Stubbendorf, sem
fundu Mkin, létu leiðast af
þeirri almennu skoðun, að á
norðurslóðum deyi engir nema
annaðhvort úr hungri eða
kulda. En þar sem birgðir
voru ærnar atf hvers konar
matvælum, kom 'hungurdauði
ekki tid mála. Þeir minnast því
ekki einu orði á það, að þarna
var þrenns konar eldsneyti
(fita atf dýrum, rekaviður og
steinolía 'í olíuvélinni), en
festa aftur hugann við klæðn-
að þeirra Andrées og Frankels,
misskilja hann og rita: „Þeir
dóu í svefni. Kuldinn í-eið þeim
að fuM'U.“
Á tjald'botninum lá svefn-
poki, en hinir fáklæddu menn
'höfðu þó ekki d'áið í honum.
Samt er sagt, að þeir hafi hel
frosið í svefni!
Það leynir sér ekki, að
nauðsynlegt hefur þótt að
renna fleiri stoðum undir þessa
kenninigu um kuidann. 1 Sögu
Andrées er hann sákaður um
það að hatfa ekki séð mönnum
sínum fyrir sæmilegum fatnaði.
Þar eru kallaðir til vitnis sjó-
menn, sem fulyrða, að klæðn-
aður þeirra hafi bæði verið
„Nansen notaði
prímusinn
fyrstur norður-
fara, en næstur
honum varð
Andrée. Hann
þekkti því ekki
þau víti, sem
reynslan hefur
kennt okkur að
varast, hinum
yngri ferða-
mönnum ..