Lesbók Morgunblaðsins - 29.12.1972, Blaðsíða 21

'œmiœmmmmmm
$■%£%. ’
:■■■
?£&:<£.$ T$: &ff

æm**&

jfli ■
Jólasveinn á leið upp Bankastræti, meðan söluturninn var enn á Lækjartorgi.
fslenzkt jólakort prentað í Danmörkn. Beta og Metta sendu það Gunmi
á jólum 1928. (öll íslenzku kortin eru úr safni Jóns Halldórssonar,
húsgagnabólstrara).
Dæmígert franskt jólakort frá
1870—1880. Litskreytt.
íslenzkt jólakort með erlendri
mynd. Kristinn sendi Sigríði
það á jólum 1934.
Sjá enn-
fremur í
næstu opnu:
Fyrsta
jóla-
frímerkið
inberlega ríkti í Englandi um
miðja síðustu öld.
Vandlætingin lét
ekki á sér standa
En það voru vissulega einn
ig tímar vandlætingarinnar. Og
jólakortið hneykslaði marga,
sem héldu því fram, að það
hvetti til óhófssemi og stuðlaði
að ofdrykkju, alkóhólisma. En
vandlætararnir skutu langt ytf-
ir markið, því að þess konar til
finningasemi og viðkvæmni
áttu einmitt vel við ííðarand-
ann og tiltækið vakti sliíka at-
hygli, að á ffium árum fór það
sem eldur um sinu um landlð,
svo að iþað var eins og menn
gripi h'álfgert æði. En það leið
ekki hjá, eins og tízkufyrir-
bæri gera, heldur varð að rót-
'föstum sið, sem var vel við
haldið. Og enn komu nýir and-
stæðingar fram á sjönarsviðið
og beittu þeim röikum, sean al-
gjöriega að gagnslausu hafa
hljömað fram á þennan dag um
allan hinn kristna heim: jólin
væru að verða hrein yfinborðs-
hátíð, þar sem verzlað væri
með tilfinningar manna. Þær
væru að verða gróðahátíð, há-
tíð áts og drykkju, Skemmtana,
leti og lystiseanda. Hafi eitt-
hvað verið satt í þessu um
miðja siðustu öld, þá hefur alla
vega þróunin orðið sú Siðan,
jafnt og þétt og óstöðvandi, að
það verði æ réttara og sann-
ara. Því að jólin hafa einfald-
lega orðið meiri og meiri á all-
an ,hátt og þá jafnframt á fleiri
vegu en Vandlætaramir
hafa viljað vera láta. Þeir fara
Sízt betur imeð sannleikann en
aðrir.
Vináttuvottur á
stórhátíöum
Að vissu leyti nxá segja, að
jóla'kortin hafi leyst úr æva-
fornri þöiif manna, sem rekja
má langit aftur fyrir allan
kristindóm. Menn skiptust á
ýnisan hátt á vtoáttuvotti á
stórhátíðum, eins og til dæmis
þegar vetur var kvaddur og
ljósinu og vorinu og þar með
nýju ári var heilsað. Þannig
gáfu Porn-Egyptar hver öðrum
gjafír með áletrunum, og hlið-
stæðir hlutir hafa fundizt við
uppgröft á rómverskum bústöð
um.
Sú alúð, sem lögð var við
gerð jólakonta þegar á fyrstu
árum þeirra um miðja siðustu
öld, sýnir, hve mikla ánægju
menn höfðu af þvi að senda fal
lega kveðju til sumra bræðra
sinna og systra í kristni. Þau
voru framleidd af öllum hugs-
anlegum stærðum, gerðum og
efnum, iwað þá myndum og lit-
um. Vinnuaflið var ódýrt í þá
daga, en þessi nýi og sannar-
iega óvenjtulega hreintegi iðn-
aður veitti fjölda manns at-
vinnu. Því voru mörg kort
handmáluð og iiímt á þau mörg
um lögum aíf silMpappír og
glanspappir, baðmull og gliti,
silkiborðum og iþurrkuðum
blóimum, og sum var hægt að
opna, þannig að þau stóðu á
borði sem lítið leiksvið. Eins
og állir vita, hefur véltæknin
á ný gert þessa framleiðslu
mögulega.
Um Danaveldi og reyndar
öll Norðurlönd og fieist
Evrópulönd breiddust jóla- og
nýárskort ört út á áttunda ára
tugnum, og Þjóðverjar töldu,
að jólakortið hefði orðið 100
ára 1970. Fyrirmyndin að allri
gerð var að sjálfsögðu ensk,
en fjölbreytnin jókst með
auknum fjölda fnamleiðenda og
hugsuða.
Venjulegt íslenzkt, nútima jólakort. Á þeim þarf helzt að sjást
snjór og jóla- og áramótakveðjur eru venjulega prentaðar til
hægðarauka og er það víst talsverður yinnusparnaður í jóla-
annrikinu, að þurfa aðeins að skrifa nafmb ðitt undlr.
o