Lesbók Morgunblaðsins - 23.01.1972, Blaðsíða 11

sem rann sniurðling: Nefers í
Dal liinna danðu, seni kallaður
hefur verið, Sakkara, fyrir
siinnan Kairó, skanimt frá hin-
um frægu pýraniíðiim við
Gizeh. Að l»ví er Mússa telnr, 1
er hin merkilega varðve'zla ;;
miimin Nefers í svo gróðu ásig--
komulagi l»\í að )>akka öðru
fremur, að Nefer var ekki tek-
in gTÖf til vinstri við pýra-
míða konungs, eins og alsiða
var, heldnr var liann jarðsett-
nr hægra megin við pýramíð-
ann.
Samkvæmt lögmáli sólgnðs-
ins Ka var mikil lielgi á vinstri
hlið hins konunglega pýramíða,
en liægri hliðin var talin
óhrein og því í litlum metuni.
Faraóar finnntu konungsættar-
innar höfðu brugðið á það ráð
í í.járhagsvandræðiim sinum,
þar sem nijög iial'ði gengið á
ríkisfé vegna bygginga pýra-
míða Keops eða Kúfiisar, Kefr-
ens og Mýkerinosar, að selja
umhverfis grafir sjálfra þeirra
eins konar eilifðarlendui' til
handa fjáðum þegmim sínuni,
Á stóru myndinni að ofan sést
að Nefer hefur látið gera sér
virðingarskegg, slétt og breitt
neðst, í líkingii við konnnglegt
skegg faraóanna. Hér að ofan
sjást smurðir fætur Nefers.
sem fýsti að dvelja með þeim
lengur en þetta jarðlíf.
Þetta vissu grafarræningjar
að sjálfsögðu og liéldu því yfir
leitt beint af augiim í átt til
vinstri frá pýramíðuni konung
anna, en virtu landið á hægri
hlið þeirra sjaldan viðlits. Graf
arrán hófust mjög snemma, því
til eru skráðir textar á papýr-
usblöðum, sem greina frá því,
að löngu áður en Itómverjar
komii til sögunnar sem yfir-
drottnarar Kgyptalands hafi
farið fram málaferli gegn ræn-
ingjaflokkum, sem skipulagðir
liafi verið gagngert til þess að
ræna grafir fornkonunga. Það
kom meira að segja fyrir, að
snmrðlingar faraóa fyrri tíma,
sem rændir böi'ðii verið eilífð-
argóssi sími urðu að fá inni í
lítt vönduðum líUhiisum til
bráðabirgða, meðan verið var
að koma pýraniíðum þeirra í
samt lag, ef það var þá hægt.
Grafarra-ningjarnir gengu mis
Jafnlega vel til verks.
Nefer var vel kunnugt um
þetta og kaus því lieldur að
livíla í friði, þótt á minna metn
um stað yæri og lét jarðsetja
sig hægra megin við pýramíða
faraós. Við eigum það þessari
ákvörðun lians að þakka að
smurðlingiir hans og grafbýsið
Framh. á bls. 14
Það var ánægjulegt, að Sjón
varpið skyldi gefa fólki kost á
að sjá kvikmyndina Sölku
Völku kvöldið fyrir frumsýn-
ingu þess á jólaleikriti sínu,
sem að þessu sinni var Skál-
holt, í sjónvarpsgerð Baldvins
Halldórssonar. Við það fékkst
samanburður tveggja verka,
sem gerð eru eftir verkum is-
lenzkra rithöfunda, þeirra Hall-
dórs Laxness og Guðmundar
Kamban. Það var ekki aldurs-
munurinn, sem sló mann mest
við þennan samanburð, þó að
17 ár séu reyndar á milli þess-
ara verka, heldur hitt, að þótt
Salka Valka Laxness sé alís-
lenzkt verk líkt og Skálholt
Kambans, reyndist kvikmynd-
in Salka Valka vera jafnsænsk
og sjónvarpsleikritið Skálholt
var íslenzkt. Þessi staðreynd
leiddi hugann ósjálfrátt að ís-
lenzkri kvikmyndagerð. Ein-
ungis íslendingar geta skapað
íslenzkar kvikmyndir, hvorki
Svíar né Japanir. Og þessi
kvöld, á annan og þriðja í jól-
um, gat vart farið hjá því, að
ýmsir létu sig dreyma um yfir-
færslu ágætra bóka í form
kvikmynda eða sjónvarps.
Skálholt gaf vissulega fyrir-
heit um frekari árangur í gerð
sjónvarpsmynda, enda verður
Skálholt að teljaist eitt
bezta íslenzka sjónvarpsleikrit
ið til þessa. Aftur á móti ýfði
Salka Valka upp í þeim, sem
áhuga hafa á íslenzkri kvik-
myndagerð, enda eru ófyrir-
sjáanlegir þeir möguleikar,
sem fyrir hendi eru hér, ef
kvikmyndagerðin fengi stuðn-
ing. Salka Valka endurspegl-
ar þessa óskhyggju.
1954, árið þegai' Salka Valka
var gerð, var komin fram ný
kynslóð ungra kvikmyndagerð-
armanna i Svíþjóð og
telst Arne Mattson til nennar,
en svo nefnist höfundur kvik-
myndarinnar Sölku Völku.
Aðrir af þessari kynslóð voru
til dæmis Hampe Faiistmann og
Alí Sjöberg, sem þegar hafði
hlotið heimsfrægð með kvik-
myndinni „Fröken Júlía“
(1951) eftir leikriti Strind-
Salka
Valka
bergs. Alf Sjöberg kom frá
Dramaten leikhúsinu, þar sem
hann starfaði sem leikstjóri
ásamt þeim manni af þessari
sömu kynslóð, sem átti eftir að
verða frægastur og langlífast-
ur, sjálfum Ingmar Bergman.
I samvinnu við Sjöberg kom
Bergman fram með sína fyrstu
kvikmynd Hets (Eitur) 1944,
þá 26 ára að aldri. Urn líkt
leyti og Salka Valka var gerð,
gerii' Bergman tvær af sínum
frægustu myndum frá fyrra
skeiði ferils síns: Gycklarnas
afton (Kvöld trúðanna) 1953
og Soniinai-nattens leende
(Sumarnóttin brosir) 1955. En
1954 átti hann þegar 18 kvik-
myndir af fullri sýningarlengd
að baki sér. Þessi unga kyn-
slóð var sem óðast að rífa
sænskar kvikmyndir upp úr
öldudal áratugarins 1930—1940.
En fyrir þann tíma höfðu Sví-
ar náð þeirri fullkomnun
í kvikmyndagerð, sem opnaði
augu heimsins fyrir verkum
Victors Sjöst.röin og Mauritz
Stiller. Þessar kvikmyndir frá
árunum um 1920 eru sú klass-
ík, sem sænsk kvikmyndahefð
byggir á. Svo skemmtilega
vill til, að einnig þá kvik-
mynduðu Sviar verk íslenzks
Kvikmyndir
Erlendur Sveinsson
rithöfundar, Jóhanns Sigur-
jónssonar. Með Fjalla-Eyvindi,
Berg-Ejvind oeli lians Hiistru,
1917, skapaði Victor Sjöström
einn af hápunktum kvikmynda
sögunnar, þar sem hann lék
bæði titilhlutverkið og stjórn-
aði upptökunni. Það stóð til að
taka myndina á Islandi, en
fyrra striðið hindraði það, svo
hún var kvikmynduð í Lapp-
landi.
Ní er enn risin ný bylgja í
Svíþjóð, m.a. eftir að ungu
mönnunum tókst að losa sig
undan ægivaldi Bergmans. Til
dæmis höfum við séð kvik-
myndir eftir Bo Widerberg
(Elvira Madigan, Ádalen ’31),
Vilgot Sjöman (Ég er forvit-
in gul/blá), Jonas Corneil
(Puss och kram, sýnd nýlega í
Stjörnubíói), Kjell Grede
(Harry Munter, mánudags-
mynd) og Roy Anderson (Ung-
ar ástir, mánudagsmynd). —
Óvíst er, að ísland komi nú
nokkuð við sögu, líkt og 1917
og 1954, enda komið nóg af svo
góðu og timi til kominn fyrir
íslendinga að gera eitt-
hvað sjálfir.
1 kvikmyndasögu hins kunna
franska Georges Sadoul er
Salka Valka sögð vera vel
heppnuð kvikmynd, miðað við
aðrar kvikmyndir Arne Matt-
sons. Arne Mattson hóf að
gera kvikmyndir 1944, sama ár
og Ingmar Bergman. Eftir að
hafa gert nokkrar sæmilegar
kvikmyndir, sló hann í gegn
með Rötagg og Rallaren (1947),
en í henni lék meistari Victor
Sjöström aðalhlutverkið, en þá
var hann hættur að stjórna
eigin myndum. Sjöström söng
sinn svanasöng í meistaraverki
nemanda sins, Ingmar Berg-
mans, Sniultronstállet (Að leið
arlokum) 1957. Með mynd
sinni Hon dansade en Soniniar
hlaut Arne Mattson veraldar-
hylli, en náði sér ekki veru-
lega á strik aftur fyrr en með
Sölku Völku.
Kvikmyndasögu fræðingurinn
sér ekki það, sem við Is-
lendingar sjáum. Hann sér t.d.
ekki, að Arne Mattson tekst
ekki, ásamt Rune Lindströni,
einum fremsta handritahöfundi
Svía þá, að skapa íslenzkar
persónur úr svo íslenzku
verki. Steinþói' kvikmyndar-
innar er t.d. með öllu óskilj-
anleg persóna og Bogesen guf-
aði því sem næst upp.
Hjá hinu verður aldrei komizt,
Framh. á bls. 12
Fjalla-Eyvindnr (Berg-Ejvind
oeb bans hiistru). Mynd Sjö-
ströms var tekin í Lapplandi.
Ungar ástir eftir hinn 26 ára
gainla Roy Aiulerson. Mánu-
dagsniynd i Háskólabiói að
undanförnu. Gott dæmi uin
verk nýju kynslóðariniiur í
Svíþjóð.
Til hægri: Úr Sölku Völku. Að
ofan Sig'iirlína og Salka. Að
neðan Steinþór og' Sigurlína.
23. janúar 1972
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 11