Lesbók Morgunblaðsins - 30.08.1970, Blaðsíða 13

Skipshöfnin
sem
hvarf
Kaldbakur henir nyrzti bœr
í Kaldrananeshreppi í Stranda-
sýslu. Þar bjó frá 1792 til 1802,
Jón Sveinbjarnarson. Hann
lézt það ár, en ekkja hans,
Guðrún Guðmundsdóttir hélt
áfram búskap fram til ársins
1810, að við tók dóttir þeirra
hjóna, Sólveig, og maður henn-
ar, Gísli Sigurðsson, síðar
bóndi á Bœ á Selströnd. Urðu
þau hjón auðug mjög, enda
fékk Gisli viðurnefnið „ríki“.
Frá þvi sogur herma fyrst,
hafa bændur í Kaldbaksvík,
stundað sjóróðra jafnt sem
landbúskap. Eru auk þess tvö
uppsátur forn í Kaldbakslandi,
sem enn sjást um glöggar minj
ar, Sauratún og Skreflur. 1
Skreflum voru verbúðir uppi-
standandi og þaðan róið að-
komuskipum fram á 19. öld.
Árið 1890 hófu búskap í
Kaldbak Guðjón Jónsson og
Sigþrúður Sigurðardóttir. Guð-
jón bjó þar i rösklega 60 ár
með aðstoð barna sinna og var
síðustu árin ekkjumaður.
Á undan honum höfðu búið
þar frá 1841, faðir hans og
langafi, Jón Bjarnason og Páll
Jónsson. Páll var fæddur 1795
en lézt 1884, var þá Guðjón
rúmlega tvítugur að aldri.
Hann hafði mikið dálæti á afa
sínum, var oft með honum ung-
ur i hjásetu, við smalamennsku
og önnur þau heimilisstörf, sem
gamli maðurinn þá hafði með
höndum.
Meira var þá um það en nú
er, að sögur væru sagðar og
ungir tileinkuðu sér þann fróð-
leik af vörum hinna eldri. Guð-
jön var greindur maður og
snemma fús að hlusta eftir
hverju því er veitt gat honum
vitneskju umfram það, sem
auga eða eyra nam af samtíðar-
háttum. Afi hans, Páll, kunni
frá ýmsu að segja og féll það í
góðan jarðveg hjá dóttursyni
hans.
Vera má, að yfir sumum þess
Frásögn af
dularfullum
atburðum skráð eftir
Jóni Guðjónssyni
frá Kaldbak
gildi, þegar annálar geta að
engu. En svo er um margt það,
sem geymzt hefur í fórum þjóð-
arinnar frá liðnum öldum en er
þó með sannindum talið.
Sögu þá sem hér fer á eftir
hef ég skráð eftir frásögn Jóns,
sonar Guðjóns, en hana sagði
honum faðir hans og hafði eftir
Páli afa sínum.
Á öndverðri 19. öld, gengu
sem oftar tvö skip úr Skreflum
til hákarlaveiða. Þetta var
síðla hausts. Veðrátta var mild
og stutt til miða að sækja. Fram
á svonefndan Hrygg. Þangað
er um klukkustundar róður úr
vör í Skreflum. Á hvoru skipi
var sex manna áhöfn.
Einhverju sinni er það að
bæði skipin fara í róður árla
morguns. Þegar fram á Hrygg
kemur, leggjast þau þar við
stjóra og er skammt á milli.
Veður var stillt og sjór slétt-
ur. Setjast nú skipverjar
beggja skipanna undir vað og
verða fljótt hákarls varir. Er
ekki að orðlengja það, að I
rökkurbyrjun næsta dag hafa
bæði skipin fengið fullfermi.
Leysir þá annað og leggur af
stað í land, og sjá þá skipverj-
ar að á hinu hafa þeir dregið
inn alla vaði og búast til að
leysa. Þessu var enginn frek-
ari gaumur gefinn og hélt fyrra
skipið áfram ferð sinni til
lands, lendir farsællega í Skrefl
um, bera skipverjar upp afla
og brýna skipinu. Er þá orðið
fullrökkvað, en ekkert bólar á
lagp þegar fyrra skipið fór af
miðunum, eftir því sem áhöfn
þess sagði.
Um fullbirtu næsta morgun
sést að skipið liggur ennþá
frammi og hefur ekki fært sig
neitt. Virtist mönnum þetta
með nokkrum ólikindum, þar
sem skipverjar á þvi skipi, sem
í land var komið, fullyrtu að
þetta skip hefði einnig verið að
búast til landferðar. Verður úr
að mannaður er bátur og róið
út þangað sem skipið lá. Var
þar allt með kyrrum kjörum.
Skipið lá fyrir stjóra, því nær
fullhlaðið, árar í hömlum, en
enginn maður um borð.
Sem nærri má geta brá báts-
verjum við þessa sjón, fóru sem
skjótast til lands og sögðu
hvers þeir hefðu orðið vísari.
Þóttu hér mikil ótíðindi orðin,
sem enginn gat gefið skýringu
á með hverjum hætti hefðu að
borið.
Nú sögðu menn það fullvit-
að, að engin erlend skip hefðu
þá verið á Húnaflóa, svo um
mannrán gæti verið að ræða,
sem ýmsir töldu þó líklegast að
valdið gæti atburði sem þessum.
En hvað hafði þá að borið.
Á því fékkst aldrei ráðning.
En ýmsar getur voru uppi hafð
ar s.s. ófriður um borð, seið-
andi hafmeyjaraugu eða magn
„mjaldursins". —
— En eitt er vist, sögumenn
allir, sem frá atburðinum hafa
skýrt, telja hann sannanlega
hafa gerzt, þótt aldrei væri lát
in fram fara rannsókn frekari
f Kaldbak bjuggu þau til 1824 eða f jórtán ár. sagnablær og ef til vill erfitt að finna þeim sagnfræðilegt um það sinnt, þar sem veður var blítt og allt virtist þar í og yfir íennti, að öðru en því er í munnmælum geymdist.

30. áigúst 1970 LESBÖK MORGUNBLAÐSINS ]3