Lesbók Morgunblaðsins - 30.08.1970, Blaðsíða 8

GRÍMSBÆJ ARÞÆTTIR
Eftir Ásgeir Jakobsson
Á FIMMTÁNDU
HÆÐINNI
Um allan heim reyna menn
að leysa húsnæðisvandræði stór
borganna með byggingu há-
hýsa. Það þarf nú reyndar ekki
stórborgir til, þvi að bæði
Reykjavíkurborg og Grimsby
hafa reist þvílíkar byggingar,
þó að hér hafi aftur verið horf-
ið frá þessari húsagerð.
Grimsbæingar byggja ekki
eins flott og við hér, það er
að minnsta kosti miklu minna
um harðviðinn í þessum háhýsa
byggingum þeirra en hér ger-
ist. Allt er þó þarna þokkalegt.
Á efstu hæðinni, fimmtándu
hæðinni, í Tennysons House
býr öldruð íslenzk kona, ein
sér, þekkir engan mann í þessu
mörg hundruð manna húsi, en
ornar sér við minningar um
æskudaga heima á Islandi á
löngum síðkvöldum og horfna
glæsitíð, þegar hún bjó stórt
með eiginmanni, sem þénaði
mikið, og hélt sig alla tíð rík-
mannlega.
Guðný Valdimarsdóttir er
fædd á Bíldudal 1899 og ólst
þar upp. Hún giftist ung Guð-
mundi Erlendssyni og átti með
honum tvö börn, Kristínu, sem
gift er stórkaupmanni í Gríms-
by og Sverri, sem er skipstjóri.
Guðný missti mann sinn frá
börnum sínum ungum. Guð-
mundur var formaður á véi-
bátnum Heru frá Akranesi vet-
urinn 1922 og reri hann frá
Sandgerði. Hann fórst í mann-
skaða útsunnanveðri ásamt
mönnum sínum sex, þann 11.
febrúar 1922. 1 sama veðri fórst
vélbáturinn Njáll með 5 mönn-
um. Ekkjunni varð nú þungur
róðurinn, því að i þá daga
þurftu einstæðar mæður að
bjargast mest á eigin spýtur.
Sumarið 1923 fór Guðný til
Siglufjarðar og réðist þar á
plan hjá Ásgeiri Péturssyni.
Þetta sumar kynntist hún síð-
ari manni sínum, Ágústi Ebe-
nezarsyni, sem var á báti, sem
lagði upp hjá Ásgeiri. Þau
hjón fluttust út til Grímsby
1931 og segir Guðný að það
hafi verið sér erfiður timi með-
an hún var að koma sér þar
fyrir og samlagast umhverf-
inu. Hún talaði ekki orð í
ensku og maður hennar var
langdvölum burtu.
I þá daga stönzuðu þeir bara
29 tíma í dokkinni.—
Börn Guðnýjar og Ágústs
eru Valdimar, sem er vélfræð-
ingur búsettur í Grímsby,
Rafn, er fisksölumaður og einn
ig búsettur í Grímsby og kvænt
ur íslenzkri konu ættaðri frá
Bíldudal og Ágúst, sem er kaup
maður í Welsh.
öll eru börn Guðnýjar ein-
staklega mannvænleg, enda er
hún sjálf fríð kona og föngu-
leg.
Svana, kona Páls Aðalsteins-
sonar er yngsta systir Guðnýj-
ar og er kært með þeim systr-
um. Þær eiga sameiginlegar
minningar af æskuslóðunum
heima á Bildudal.
Þrátt fyrir þennan frænd-
garð umhverfis sig, langar
Guðnýju heim. Eftir hartnær
fjörutíu ára búsetu ytra, talar
hún íslenzku, eins og hún hafi
aldrei farið að heiman og er
alíslenzk i hugsunarhætti.
Hennar síðustu orð við mig
voru:
— Ó, ísland er dásamlegt
land. —
Ráðstu
ekki
girugur
til
fæðunnar
John Gott heitir einn enskur
maður úti í Grímsbæ og sá tal-
ar íslenzku sem einn innfædd-
ur maður íslendingur. Hann er
kvæntur islenzkri konu, Helgu
að nafni, og er henni ættland
sitt svo kært, að hún verð-
ur sem ein valkyrja, ef á það
er hallað orði. Ég hef enga trú
á að nokkur reyni að hnjóða í
þennan verkfallshólma nema
einu sinni í hennar návist.
Gotthjónin búa utan við bæinn
við Bradley Rd. í fögru og frið-
sælu umhverfi og snotru húsi.
Þau eru höfðingjar heim að
sækja, en sjaldan hef ég séð
hann svartari en í þeirra góðu
húsum og var það átakanlegt
sjálfskaparviti.
Ég átti að koma til þeirra
hjóna um áttaleytið að kvöldi,
og einhvern veginn situr það
þversum í mínu höfði, að ekki
sé um kvöldverð að ræða, og
olli þeim misskilningi vafalaust
matmálsvenjur að heiman og
vanþekking á háttum Englend-
inga. Jón Olgeirsson kom og
sótti mig niður á sjómannaheim
ilið danska, þar sem ég bjó.
Þegar ég kem niður til að fara
út í bílinn, sé ég að það er
verið að framreiða kjötsúpu á
heimilinu. Innyflin snerust við
í mér af græðgi, og ég segi við
Jón:
— Þú mátt til með að bíða,
meðan ég ét kjötsúpuna. Svo
mikill var ákafi minn, að Jón
kom engum vörnum við, og ég
þaut inn í salinn og bað um kjöt
súpu í einum grænum hvelli og
fékk afgreiðslu strax. Þegar til
kom var þetta nú ekki íslenzk
kjötsúpa heldur dönsk flesk-
súpa, en ágæt samt og ekki
ósvipuð á bragðið og tók ég
rösklega til matar míns, hugs-
andi um leið:
— Það er gott að vera vel
saddur, ef maður skyldi
smakka vin i kvöld.
Útundan mér sá ég, að Jón
horfði á aðfarir mínar með
nokkrum áhyggjusvip, en Jón
er maður einstaklega prúður og
afskiptalítill um hagi annarra
og hafðist hann ekki að fyrr
en ég hlóð diskinn i annað
skipti, að hann sagði:
-— Heldurðu þú fáir ekki mat
hjá Gotthjónunum?
— Nei, nei, segi ég með full-
an munninn, það kemur ekki
til — og held áfram að moða.
Loks kemur að því, að ég er
orðinn pakksaddur, styn af vel
líðan og er nú tilbúinn að fara.
— Það má mikið vera, segir
þá Jón, ef þú átt ekki eftir að
súpa seyðið af þessu áti. Ég
þekki þá illa frú Helgu. —
Nú er hægt að gera langa
sögu stutta, að heima hjá þeim
Gotthjónunum er ég settur
ásamt fleira fólki að veizlu-
borði — það var fjórréttað og
hver rétturinn öðrum ljúffeng-
ari. Sjaldan hef ég skammazt
mín meira á ævinni en þegar
mér var borin gómsæt ensk
eplakaka og ég nartaði í hana,
eins og þetta væri argasta
óæti. Ég var sem sé að niður-
lotum kominn. Það er gott í
mannraunum að vera vel að sér
í fornsögunum og minnast
hreystiorða feðranna. Eða svo
taldi Akureyringurinn, þegar
hann stóð upp á mannfundi,
mikill og festulegur og mælti
þungum rómi þessi hughreyst-
andi oi’ð til samboi’gara sinna,
veikgeðja og kjarklítilla: —
Ekki skal gráta Björn bónda,
meðan báðir fætur eru jafn
langir. í huganum fór ég yfir
hvílík hvatningarorð og i’ifjaði
upp mannraunir, sem forfeður
mínir höfðu lent í, svo og ég
sjálfur til sjós og lands, og
aldrei mætti ég láta þá skömm
henda mig í útlandinu að hníga
niður undir matborði eða
ganga frá mat mínum leyfð-
um.
Þungur á brúnina, fölur á
svip, en augnaráðið þrungið
viljakrafti og hörku lauk ég
máltíðinni.
Svo var ég miður mín um
kvöldið, að ég hafði ekki lyst
á viskii — „og hafði það aldrei
hent hann fyrr né síðar.“ —
John Gott er kaupsýslumað-
ur og rekur allmikil viðskipti
við Islendinga en einnig við
Norðmenn og kannski fleiri
þjóðir. Hann hefur þvi ýmis-
legt til málanna að leggja í
þeim málaflokki, sem varðar
okkur svo miklu að vel takist
til um — útflutningsmálun-
um. — Mr. Gott sagði það var-
hugavert að við íslendingar
bindum okkur jafnmikið og við
gerum við einn aðila í sölu á
afurðum okkar. Nú væri það
að visu svo stundum, að ekki
væri um annað að ræða, þegar
kaupandinn væri svo stór og
allsráðandi, að samkeppni við
hann kæmi ekki til greina, en
oft gætum við áreiðanlega örv-
að söluna á afurðum okkar ýms
um með meiri samkeppni.
Hann taldi einnig að við
þyi’ftum að vera snarari í snún
ingum en við værum yfirleitt.
Að vísu sagði hann, að það
væri skiljanlegt að fjai’lægðin
frá mörkuðunum hamlaði því
nokkuð að við gætum brugðið
eins fljótt við í sölumálunum
og til dæmis Danir, en með
auknum Evrópumarkaði yrðum
við að gera sölukei’fi okkar
fljótvii’kara og bregða hi’aðar
við en nú.
Mr. Gott taldi að við ættum
mikla möguleika í framleiðslu
og sölu niðursuðuvara, en
gerði sér Ijós vandkvæðin,
sem við ættum þar við að
striða. Framleiðendur í sam-
keppnislöndum okkar, sagði
John Gott, væru þrautþjálfað-
ir í viðskiptum og hefðu í sinni
þjónustu þjálíað starfslið, sem
talaði mörg tungumál, og þess-
ir aðilar væru fljótir að grípa
bitann, ef hann byðist. Mikil
skriffinnska og langar vanga-
veltur gætu reynzt dýi’ar.
8 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 30. ágúst 1970