Lesbók Morgunblaðsins - 10.11.1968, Blaðsíða 8

Nokkra daga hefur tjaldið
staðið í tóftinni niðri við fjör-
una. Út um tjaldskörina sjást
mosagrónir steinarnir í h’leðsl-
unni. En síðan sjórinn, sundin
og Flateyjarlöndin. Og einstaka
ónafngreind sker.
Ég hef legið þarna ktukku-
tímum saman án þess að veita
því eftirtekt að tíminn líður.
Hlustað á andardrátt náttúr-
unnar, soghljóð sævarins við
flóð og fjöru og þá endalausu
hljómkviðu fugla, sem hér er
flutt ár og síð. Einkum og sér í
lagi hef ég hlustað á hrossa-
gaukinn og notið þess hvað
hneggið sker sig fagurlega frá
gargi kríu og sjófugla.
Oftast hefur sólin glampað á
sundin þessa daga. En þau eru
ekki eins slétt í logninu og ég
hafði hatdið að óreyndu, það
er sífellt einhver kvika og órói,
sem stendur í engu samræmi
við upphafna rósemi eyjarinn-
ar. Og við flóð og fjöru verða
sundin hér fyrir sunnan eins
og beljandi fljót. Á þetta horfir
maður og hlustar með andakt
án þess að líta nokkru sinni á
klukkuna. í Flatey skiptir tím-
inn engu máli. En sjórinn skipt
ir máli og ótrúlegt er hvernig
umhverfið hefur hamskipti eftir
sjávarföl'lum. Hvergi hef ég
reynt nálægð sjávarins á svo
áhrifamikinn hátt.
★
Nokkra daga hefur tjaldið
staðið í tóftinni. Og við tjald-
búarnir höfum andað að okkur
seltunni ásamt þeim sér-
staka ilmi, sem verður úr fjör-
um. Þess á milli höfum við rjátl
azt um eyjuna, boði'ð fólkinu
góðan daginn og þegið kaffi.
Eftir nokkra daga þekkir mað-
ur bæði fólkið og þau aðskilj-
anlegu vandamál, sem þar koma
fyrir. Það er raunar hægurinn
á að kynnast fólkinu; mér er
sagt að aðeins þrjátíu manns
hafi fasta búsetu í Flatey, þar
með talin börn.
f dag hafa vindar tekið á sig
náðir; úr sumum bárujárnshús-
unum stígur reykjarlopi til him
ins. Ég stikla á þúfum í þétt-
sprottnu vallendisgrasi, nem
staðar, htusta. Hvað heyrist ut-
an kvak fugla? Hérumbil ekk-
ert. Einhversstaðar í útnorðri,
milli þess eyjakrapa sem þar
rennur saman í eitt, þar má
greina dauflega skelli í mótor-
bát. En í Flatey er því líkast
að enginn sé kominn á fætur
og þó er liðið framá daginn.
Aðeins letilegur reykur uppum
einstaka stromp gefur staðfest-
ingu á, að hér muni þó enn
mannabyggð.
Hér er ekkert vélaskrö’lt að
jafnaði, aðeins einstaka sinnum
er kyrrðin rofin af bátsferð. En
það er enginn bíll á ferðinni.
Að vísu sá ég tvo: Annar var
útí móa, fjarri mannabyggð; lík
ið virtist af Fordson. Og svo
stendur vörubíll í sinurubbinu
við Grýluvoginn, International
af árgerð 1942 sýnist mér, ó-
gangfær í mörg ár.
★
En bíðum við, sér ekki allt í
einu til mannaferða uppúr
þurru. Tvö börn koma stiklandi
með mjólkurílát eftir stígnum
þeim hinum eina, sem liggur
eftir eyjunni langsum. Annað
er ekki vegarkyns; hann liggur
frá plássinu og út á Tröllenda.
Þar er nefnilega frystihúsið og
bryggjan, einskonar minnis-
merki um þá nýsköpun, sem hér
átti að verða. En hvað stoða
frystihús, þegar enginn sést
fiskurinn? Ekkert skip leggur
upp afta sínum á þessum stað,
enda enginn til að taka á móti
slíku ónæði. Hinsvegar halda
börnin áfram ferðinni, unz þau
koma í þetta hús, þar sem
mjólkin er geymd; mjólkin sem
kom úr Hólminum með síðustu
ferð. Svo það var þá ekki með
öllu til einskis að þetta mikla
hús var reist, húsið sem átti að
stuðla að atvinnuöryggi og efla
jafnvægi í byggð landsins.
Ekki vekur hávaðinn af því
neinri af værum blundi, né held
ur hætta á að maður hrökkvi
upp úr hugleiðingum sínum við
hvellt hamarshögg. í Flatey er
ekkert í byggingu, það ég sá
hvorki hús né annað.
★
f dag hef ég verið að litast
um við gömlu höfnina og farið
mér hægt eins og eilífðin væri
framundan; dregið upp teikni-
blokk hér og myndavél þar.
Hér grotna niður í sjó og
svörð þær minjar sem eftir eru
um blómlegt athafnalíf. Ein-
hverntíma í árdaga steinsteypu
aldar hefur verið steypt ofaná
grjótið, sem myndaði Eyjólfs-
bryggju. Nú er það allt étið ög
tætt; járni'ð sem átti að binda
þetta saman meðan land stæði,
það réttir nú ryðgaða fingur út
í íoftið. En steinsteypan hefur
molnað niður.
Ekki skil ég hvað kom yf-
ir stórgáfaða nýsköpunarmenn
að nema land suður á eyjar-
enda fyrir nýja bryggju í stað
þess að hressa við þá höfn sem
náttúran sýnist hafa búið Flat-
eyingum. Allt um það finnur
maður ef til vill hvergi betur
en hér þau sérstöku hughrif
eða stemmningu, sem Flatey
býr yfir.
Uppaf bryggjunni og botni
Grýluvogsins er þéttust þyrp-
ing húsa; þar er sjálft kaup-
túnið. Nú bæ'lir tæpast nokkur
mannsfótur það gras, sem vex
í friði milli ryðbrunninna báru
járnshúsa. Fátt er ömurlegra
en yfirgefinn bær; þó er sér-
stök ánægja að eigra þarna um.
Kannske er þetta glötuninni
vígt, en engu að síður svo
myndrænt, eða það sem Danir
kalla ,,maleriskt“, að leitun er
á öðru eins.
í Eyjólfshúsi, fremst á tang-
ánum, er að vísu búið. En flest
önnur hús þar í grennd standa
ónotuð, Vogshús til dæmis,
stundum nefnt Kaupmannshús.
Það er tvílyft með risi og prest-
urinn bjó þar í seinni tíð.
Oft heyrði ég séra Sigurð í
Holti minnast á prestskapartíð
sína í Flatey, það var hans
fyrsta brauð, ef ég man rétt, og
honum var fólkið mjög minnis-
stætt og kjör þess.
★
Þú gengur norður með stígn-
um; þar verður fyrir stórhýsi
á flateyskan mælikvarða, hús
með útskornum vindskeiðum og
skreytingum, sem nú taka að
feyskjast. Þetta er hvorki
meira né minna en sjá'lft verzl-
unarhús Islands Handel, minjar
um selstöðuverzlun og danskt
vald.
Síðar urðu húsbóndaskipti;
kaupfélagið fíutti í húsið í stað
selstöðunnar og ugglaust marg-
ir búnir að koma við sögu þar
á milli. Kaupfélagið andað-
ist að vísu fyrir fjórtán árum
og sennilega hefur ekki nokk-
ur mannleg vera stigið inn fyr-
ir þröskuld síðan.
Ef þú 'leggst með andlitið á
einhverja rúðuna, sem að vísu
þykir ekki allsstaðar kurteis-
legt, þá má sjá, að bókhald
Að ofan: Strýta og Hólshús, í miðju: Baldur leggst að bryggju,
hann kemur einu sinni í viku. Neðst: Skrautlegur leiðaumbúnaður
í kirkjugarðinum, er nú tekinn að hallast á ýmsa vegu.

j. ':-'r
|ggi|gll ■: 3
''V.^.'''
8 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
10. nóvember 1968