Lesbók Morgunblaðsins - 16.01.1966, Blaðsíða 12

Kjeld Wessel Wetlesen
Visindamaðurinn
Framhald af bls. 1.
og hverja verður að ofurselja tortím-
ingunni.
Mér er sama.
Ungi stúdentinn og prófessorinn gamli
þögðu um hríð. Prófessorinn bað um
kaffi og stakk upp á að þeir skyldu
hvíla sig á þessu tali. Vopnahléið stóð
aðeins í 17 mínútur. Kjeld rauf heim-
ilisfriðinn:
— Náttúruvísindin hafa smám sam-
an afhjúpað kristindóminn. Eftir er að-
eins nakin beinagrind, sem unga kyn-
slóðin á að trúa á, en það gengur erf-
iðlega fyrir okkur. Hvað ætla vísinda-
mennirnir að gefa okkur í stað þeirrar
trúar, sem þeir tóku frá okkur?
— Vísindin ætla alls ekki að gefa
neitt í staðinn, því að það er ekki hlut-
verk okkar, svaraði Bröndsted hiklaust.
Að mínu áliti er það algerlega út í loft-
ið, þegar fólk ímyndar sér að vísinda-
maðurinn sé orðinn að einskonar guði
— og vísindin trúarbrögð. Það liggur
ekki í okkar verkahring að mynda lífs
skoðanir.
— Hversu lengi haldið þér áfram
að rífa niður kennisetningarnar?
— Það er mín heitasta ósk að vísind-
in haldi áfram að fletta kennisetning-
unum af trúnni. Ég hef unnið að því
eftir mætti, af því að ég álít SKYLDU
okkar að útrýma þeim ótta, sem trú-
arbrögðin hafa eitrað hugina með, með
öllu tali sínu um helvíti og erfðasynd.
Stúdentinn spurði nú, hvort Brönd-
sted fordæmdi trúarbrögðin algerlega
sem vísindamaður.
— Nei, við höfum engan rétt til að
segja að allt slíkt sé tál, en persónu-
lega álít ég að hið eina, sem hefur æ-
varandi gildi í kristindóminum, séu orð
Jesú til mannanna, að við eigum NA-
UNGA. Á því er hægt að taka og þreifa.
— Og ætti það eitt að geta skapað
trúarbrögð?
— Samkvæmt minni skoðun: JÁ.
— En sérhver annar en Jesús hefði
getað sagt þetta líka.
— Það hafa menn sannarlega líka
gert, sagði prófessorinn, en engin önn-
ur trúarbrögð hafa svo öflugt, djúpt
og fagurlega talað til hins góða í mann-
inum eins og kristindómurinn.
Hégómi í þjóðkirkjunni.
— Þá verður manni að undrast, sagði
Kjeld háðslega, að kristindómurinn hef-
ur einmitt verið einn af mestu fjölda-
morðingjum veraldarsögunnar.
— Ástæðan fyrir því er sú, að
snemma á öldum varð kristindómurinn
fyrir annarlegum áhrifum. Ég á við
kirkjubyggingarnar. Einmitt þetta, að
fólk myndar söfnuði, eða hví ekki að
orða það þannig: skapar félög, með
formanni og stjórnendum og öllu því
sem fylgir félagsstarfi. Með því hefur
valdagræðginni verið gefinn laus taum-
urinn og hefur þar með algerlega kæft
þá kröfu, sem Jesús gerði til mann-
anna.
Wessel Wetlesen spurði:
— Munduð þér ráða æskulýðnum til
að segja sig úr þjóðkirkjunni og mynda
sín eigin trúarbrögð, sem hefðu aðeins
kröfuna um náunganskærleika að
kjarna?
— Þeir, sem finna hjá sér hvöt til
þess, ættu að gera það, en samtímis
taka sér vara fyrir að verða að sjálf-
góðri og sjálfumglaðri smáklíku.
Stúdentinn minnti nú á hálftómar
kirkjurnar og hélt áfram:
— Er það ekki sönnun fyrir kæru-
leysi, að 98% dönsku þjóðarinnar skuli
vera meðlimir þjóðkirkjunnar?
— Jú, það má vel vera, og ég verð
sjálfur að teljast til hinna kærulausu.
Ég er í þjóðkirkjunni og verð það á-
fram, en það er alveg víst, að innan
kirkjunnar ríkir yfirborðsháttur í stór-
um stíl.
Prófessorinn tók sér málhvíld. Svo
sagði hann: — Ég er raunar ekkert
smeykur við að kalla það allt saman
LEIKARASKAP.
Við erum allir óttaslegnir.
Mennirnir tveir í sumarbústaðnum
sveigðu nú talið að hinum tortímandi
öflum í þjóðfélaginu. Kjeld minntist á
óttann í hugum æskumannanna. Brönd-
sted mælti:
— Eitt helzta hlutverk þjóðfélagsins
er að gera einstaklingana óháða og
óttalausa. í dag erum við svo hræddir
hver við annan, að það er blátt áfram
óhugnanlegt. Það tekur jafnt til stórra
heilda ínnbyrðis sem smáhópa.
— Er ábyrgðin skólanna að ein-
hverju leyti?
— Við eigum allir hluta af sökinni,
en ég vona, að heilbrigt uppeldi verði
algengara og vinni stöðugt á, einnig í
skólunum. Það á ekki að innræta æsk-
unni trú á yfirvöld, heldur trú á sam-
vinnu, samtímis því að hún eflist til
sjálfstæðis. Aðeins á þennan hátt geta
mennirnir losnað við óttann við ná-
grannana. Eins og nú er, kannast æsk-
an alltof vei við óttann við „hina“, ekki
sízt á sviði ástalífsins, þar sem menn
einkum óttast að ,,vera ekki með“.
Nú fannst prófessorsfrúnni mál til
komið að stúdentinn skoðaði sig um í
fjörunni. Lífið var dásamlegt.
Helgi Hallgrímsson þýddi
PRESTASÖGUR
Framhald af bls. 4.
sem fram fór, og bar margt á góma.
Loksins gaf sira Þorlákur hljóð frá sér
og kvað þessa vísu:
Ekki þykir Láka langt,
lítið stúrar kallinn,
Ihann Ihefur ekki stritið strangit
að styðja sig við pallinn.
Heimamönnum Varð hverft við, því að
þeir áttu enga von á þessum gesti. Vítti
prestur þá harðlega fyrir hivefsni þeirra
og tók á mælsku sinni, en ekki fór mál
þetta lengra.
S íra Þorlákur kom eitt sinn fram-
an úr Eyjafirði úr vísitasíuferð meðan
hann var prófastur og fylgdarmaður með
honum. Þeir riðu, sem leið liggur, með-
fram fjarðarbotninum að vestanverðu, og
heyrði þá fylgdarmaðurinn að prófastur
sagði eins og við sjálfan sig: „Mikil er
þessi bygging allt út á eyri“. — Þetta
þótti fylgdarmanninum kynlegt, því að
þá var mjög lítil byggð á Akureyri, en
engin á Oddeyri, sem síra Þorlákur 'hlaut
að eiga við, en síðar hefur þetta rætzt,
eins og kunnugt er. — Þessi saga er sögð
eftir Helga Alexanderssyni á Stóru-
brekku, sem var enn á lífi 1899, — en
Skúli Skúlason á Oddeyri segir söguna
á þann veg, að síra Þorlákur hafi setið
á trjá'viðarhlaða inni á Akureyri, dálítið
hreifur af víni, en þá hafi hann horft
lengi í gaupnir sér, en sagt svo: „Mikil
er þessi bygging, að ná fram á Króks-
eyri og út á Oddeyri“.
E inu sinni reið síra Þorlákur til
kirkju frá Ósi, þar sem hann bjó, og
var maður með honum. Þegar þeir
komu suður fyrir Kýlbrúna, heyrði mað-
urinn að prestur sagði: „Hart ríða þeir
þarna, og þrír sama hesti, og er þó bil
á milli hestanna, og heim að Möðru-
völlum“. — Maðurinn sá enga mannaferð
og spurði prest hvað hann ætti við. „En
Hvammsfólkið!“ svaraði prestur, og gat
þess jafnframt að sami hesturinn væri
þrisvar sinnum í förinni. — Um þetta
leyti voru 6 manneskjur í Hvammi á
Gálmaströnd og dóu þær allar nokkru
seinna, og voru þrjú líkin flutt á sama
hestinum til kirkjunnar. Sama árið dó
allt fólkið á tveim öðrum bæjum á ís-
landi.
S íra Þorlákur var eitt sinn í veizlu
á Bægisá. Þar var einnig stúlka, sem
Elísabet hét, systir brúðarinnar. Veizlu-
fólkið var kátt eins og gerist, en allt í
einu sagði prestur við Elísabetu mjög
alvarlegur: „Guð hjálpi oikkur, Elísabet
mín“. — En Elísabet drukknaði í Bægisá,
en síra Þorlákur í Hörgá, og var mál
manna, að hann hafi séð forlög þeirra
beggja. —
Síra Þorlákur var ekki eingöngu for-
spár og dulvitur. Það var líka sagt, að
hann hafi skilið fuglamál.
Nokkru áður en hann drukknaði, var
hann á ferð heim til sín innan af Akur-
eyri og var dálítið hreifur af víni. Þeg-
ar hann kom að Hörgá, sat hrafn uppi
á ’hólnum hjá Skipalóni, rétt hjá vaðinu.
og krúnkaði í sífellu. Fylgdarmaður
prests heyrði þá að hann sagði: „Þú
þarft ekki að segja mér það. Ég veit
það. Hún fær mig bráðum". — En
enginn skildi hvað hann hafði átt við,
fyrr en hann var kominn í ána.
E inu sinni ætlaði síra Þorlákur að
embætta á Möðruvöllum, sem oftar á
helgum degi, og reið maður með honum.
Þegar þeir komu á veginn fyrir ofan Ós,
mætti þeim maður, sem kom utan al-
faraveginn. Hann heilsaði presti og
fylgdarmanni hans, og tók fylgdarmað-
urinn kveðjunni, en presturinn þagði
litla stund, þangað til hann leit fast á
manninn og sagði: „Skammastu þín, og
láttu engan sjá þig“. — Síðan héldu þeir
prestur leiðar sinnar og furðaði fylgdar-
mann mjög á, að prestur skyldi hafa
sagt þetta, en setti orðin á sig, því að
hann hafði heyrt, að prestur sæi lengra
en aðrir menn. — Seinna kom í ljós, að
maðurinn, sem þeir mæittu, hafði farið
framan úr Sölvadal út í Skíðadal, að
hitta frændfólk sitt, en hafði „gert syst-
ur sinni barn“ í ferðinni. Síra Þorlákur
hafði séð þetta og hafði hann því verið
svo harðorður við manninn. —
S íra Þörlákur var á ferð framan
úr Eyjafirði um hávetur, og var fylgd-
armaður með honum. Þá var aðeins ein
sölubúð á Akureyri, sem var lokuð að
vetrinum, og gat enginn komizt inn í
hana nema sýslumaðurinn, ef bráð nauð-
syn krefði. — Þegar þeir fóru hjá búð-
inni, þóttist fylgdarmaðurinn heyra högg
inni í henni, og spurði hann prófast
hverju það mundi sæta. — Síra Þorlák-
ur svaraði:
Látum þá brjóta Og bramla,
’bágt mun oss því að harnla,
Pétur getinn af Gaimia
gluggann mun aftur damla.
Seinna um veturinn var stolið úr búð-
inni á þann hátt, að stykki var sagað' úr
þilinu, og neglt í aftur. Varð mál út af
þessu, en aldrei varð uppvísit um þjófn-
aðinn. Haldið var, að maður utan af
Svalbarðsströnd hafi verið valdur að
stuldinum, og þjóðhagasmiður, sem þar
var og Pétur hét, þótti Uklegur til þess
að hafa búið um gatið, svo vel var það
gert, en ekki er nú vitað, hvort „þjóð-
haginn“ Pétur var Gamlason, en það
mætti ætla samkv. vísunni. Líklegt þótti
að síra þorlákur hafi heyrt höggin í búð-
inni, og vist er um það, að hann sá
þjófnaðinn fyrir af „forvitru“ sinni.
j
Vísukorn j
(Ort vestur í Kletta- )
fjöllum) )
Augum brosir himinhár )
heimur dýrðarmyndar: )
Fjallahringur fagurblár )
fannahvítir tindar. |
Endurspeglast önnur sýn
innst í sálardjúpi:
Ættarfold mér fögur skín !
földuð geislahjúpi. ?
RICHARD BECK.
12 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
16. janúar 1966