Lesbók Morgunblaðsins - 16.01.1966, Blaðsíða 1

var búinn að jafna sig eftir orð pró-
fessorsins urn íingurnæmi skurðlækms-
ins, komst Kjeid Wessel Wetlesen að
svolátandi niðurstöðu:
UpphafsmneiMi SPHtENGJUNNAK.
— Náttúruvísindin bafa áreiðaniega
aidrei tekið jafn stórt stökk fram á
við eins og á þessari öld. Ég geng þess
vegna út frá því sem vísu, að þér séuð
öruggur með yðar hag og starf, br.
prófessor.
Það var ekki iaust við kaldbæðni í
orðum stúdentsins.
— Nei, það er ég ekki, svaraði pró-
fessorinn. Einmitt vegna hinna nýjustu
uppgötvana á sviði náttúruvísindanna
böfum við ient í blindgötu. Visinda-
mennirnir viðurkenna að náttúran býr
yfir leyndardómum, sem við byrjum nú
að rannsaka nánar.
VÍSINDAMAÐUR
ÚHUGNAÐUR NÚTÍMANS
Prófessor H. V. Bmndsted ræðir við ungan
stúdenf um nútið og framtíð
H. V. Bröndsted
Ð r. phij. H. V. Bröndsted
var prófessor í náttúruvísindum
við Kaupniannahafnar-háskóla
frá 1948 til 1963; hann var mikil-
virkur rithöfundur, þekktur
Jamgt út fyrir sitt heimaland- Vís-
indarit hans voru þýdd á ýmis
tungumál.
Viðíalið sem hér birtist kom í
Kaupmannahafnarblaðinu „Berl-
ingske Tidende" fyrir hálfu öðru
ári.
að var s-umardag í fjörunni
á strönd Kattegats. Pró-
fessorinn hafði verið í sumarleyfi á
annan mánuð, en hvíldin hafði eng-
an veginn haft sljóvgandi álirif á
hugsanalíf hans. Honum var ljóst,
að þótt hann væri orðinn 71 árs,
átti hann margt ósagt, ekki sízt
æskulýðnum.
H.V. Bröndsted var vísindamað-
ur, sem var ljós sú ábyrgð sem á
honum hvíldi. Hann hikaði ekki við
að fórna miðdegishvíldartíma sín-
um, ef það mætti verða til þess að
æskan gæti lært eitthvað af reynslu
eldri kynslóðarinnar og glappaskot-
um hennar.
Prófessorinn vakti í gær. 19 ára
stúdent rændi hann miðdegisblund-
inum. Meðan sólin ljómaði upp her-
bergið og hamarshöggin dundu á
veggnum, gerði hann upp reikning
visindanna gagnvart mannkyninu.
Nærri því ótrúlegt útsýni yfir þetta
efni opnaðist fýrir hugsarsjónum
hins unga manns. En eins og til að
vega á móti alvörunni í þessu efni
biostd prófessorinn og sagði afsak-
ímdir '
— Sonur minn er að smíða. Hann er
að reisa nýjan verkíæraskúr. Og sá
kann nú til verka! Vitið þér vegna
hvers? Hann er heilaskurðlæknir í Ár-
ósum. Konan min segir að fingurnæmi
hans stafi af því.
Ljósmyndarinn brosti breiðu brosi
eins og æviniega, en stúdentinn írá
Gentofteskóla kinkaði kolli. Hann var
mjög aivarlega bugsandi, og gat' ekki
i'arið að dærni prófessoisins gamla og
vikið hugsunum sjnum frá sér með
spaugsyrði. Og áður en ljósmyndarmn
Kjeld hafði einmitt ætiað að beina
samtalinu inn á þessa braut. Hann sá
að prófessorinn átti við kjarnorkuvís-
indin og sagði ásakandi:
— Hr. prófessor, ég skoða yður sem
fuiltrúa fyrir náttúruvísindin, og sem
slikur hafið þér átt þátt í að gefa yngri
kynslóðinni tæki, sem gæti tortímt okk-
ur Öilum. Yðar kynsióð fann upp atóm-
sprengjuna.
— Já, það gerðu vísindin, viður-
kenndi prófessorinn seiniega og með
þunga á orðunum, en gætið að því aö
heilastarfsemi mannarina fann upp
steinöxina íyrir mörg þúsund árum.
— Munduð þér hafa birt formúiuna,
ef það hefðuð verið þér einn, sem fann
upp sprengjuna?
Stúdentinn iagði þunga áherzlu á
seinustu orðin, til þess að auka á óhugn
aðinn, en prófessorinn lét það ekkert á
sig fá:
— Þetta er akademisk spurning, sem
ekki er unnt að svara. Atómsprengjan
varð til fyrir samstarf margra manna,
með huga og hendi. En maður gæti
spurt sig þeirrar spurningar, hvort það
hefði verið rétt af Bandaríkjastjórn að
veita fé til kjarnarannsókna í staðinn
fyrir að biða eftir því að Þjóðverjar
fyndu sprengjuna upp. Það er þetta eld-
gamla vandamál: Á ÉG að láta sálga
mér, eða á ég að verja mig fyrir and-
stæðingnum?
Kjeld spurði prófessorinn hvort hann
hefði séð „Dr. Strangelove", en það
hafði hann ekki. Samt spurði Kjeld:
— Eru stjórnmáiamennirnir og hers-
höfðingjarnir nægilega þroskaðir til að
ráða yfir því hræðilega valdi, sem
vísindin hafa lagt þeim upp í hendurn-
ar?
— Það er ekki hægt að leggja sama
mælikvarða á alla, en margir af stjórn-
málamönnunum hafa sýnt ,að þeir eru
að þroskast. Já, þannig kýs ég að orða
það. Vísindamennirnir hafa alið þá upp,
og mér finnst, að stjórnmálamennirnir
séu farnir að stillast, og heiður sé þeim
fyrir það.
Stúdentinum virtist þetta vera fjar-
stæðukennt, og Bröndsted var því sam-
þykkur.
— Þetta er einkennilegur víxiieikur.
Vísindamenniinir fundu upp sprengj-
una, og það erum við, vísindamennirn-
ir, sem höfum fyrstir skilið, að við verð
um að leggja allt í sölurnar til þess að
koma í veg fyrir að hún verði notuð.
Sjúka á að aflífa.
Wessel Wetlesen beindi nú taiinu að
hinni vaxandi úrkynjun mannkynsins:
— í dag fer sykursjúklingum fjölg-
andi, vegna þess að þeir geta nú aukið
kyn sitt, áður en sjúkdómurinn vinnur
bug á þeim. Við getum þakkað vísind-
unum þessa þróun. En er nokkur á-
stæða til að votta þakklæti, hr. pró-
fessor?
— Þarna drápuð þér á mjög þýðingar
mikið atriði. Ef manrikyninu heidur á-
fram að fjölga í sama mæli og nú á
dögum, verður árangurinn urmull ein-
staklinga, sem geta ekki aflað sér fæðu.
Og það leiðir aftur óhjákvæmilega af
sér, að siðaskoðun okkar hlýtur að taka
breytingum.
Stúdentinn spurði, hvort hans eigin
kynslóð mundi lifa slíka breytingu.
Prófessorinn svaraði:
— Það er allt undir því komið, hvort
þjóðfélagið telur sig fjárhagslega séð
fært um að ala önn fyrir öllum, hversu
vesalir og sjúkir sem þeir eru. Mín pei’-
sónulega skoðun er, að enn um sinn
munum við ekki varpa siðferðishug-
myndum okkar fyrir borð, og með því
á ég við, að við komumst hjá, því að
aflífa hina óhæfu. En ég dirfist ekki
að hugsa um, hvað getur gerzt eftir 50
ár, ef fjölgun mannkynsins verður jafn
gífurleg og nú.
Kjeld skildi vel þessa óhugnanlegu
framtíðarsýn prófessorsins og skaut inn
í, að hann yrði ekki meira en 69 ára
þá. Svo spurði hann hikandi:
— Verðum við, unga kynslóðin, að
búa okkur undir að líknardráp og fóst-
urmorð verði lögleyfð?
— Já, einhverntíma verður það sétt
í lög, sagði Bröndsted án þess að hika.
Ef fjölgunin verður eins og hingað til.
— Það er hræðileg ábyrgð, sem við,
unga kynslóðin, verðum ef til viil að
taka á okkur, sagði Kjeld. Prófessorinn
samþykkti það og bætti við:
— Við stöndum í framtíðinni gagn-
vart því vandamáli að úrskurða, hvaða
sjúklingum er vert að haida iífinu í,
Framhald á bls. 12.