Lesbók Morgunblaðsins - 16.01.1966, Blaðsíða 11

SIGGI SIXPINSARI
Hvað er ég aft
búinn að segja
þér að vera ekki
að trufla mig
meðan óg er að
vinna?
A erlendum bókamarkadi
Stríð
They Came from tlie Sky. E. H.
Cookridge. Heinemann 1965.
30/—.
Hér eru sagðar sögur þriggja
manna, sem voru látnir svífa
til jarðar í fallhlífum á Frakk-
landi á stríðsárunum. Hlutverk
þeirra var að skipuleggja mót-
töku vopna og útbúnaðar, sem
ætlaður var frönsku andspyrnu-
hreyfingunni, einnig áttu þeir að
æfa skemmdarverkamenn og
þátttöku andspyrnuhreyfingarinn
ar í innrás bandamanna á megin-
landið. Tveir þessara manna voru
kennarar frá London og einn
var arkítekt. Bretar gerðu mik-
ið að því á stríðsárunum að
senda skemmdarverkamenn til
Frakklands og fleiri hernuminna
landa. Mikill hluti þessara
manna var handtekinn, píndur
og drepinn, en nokkrir komust
heim aftur, meðal þeirra þessir
þrír, sem segja hér sögu sína.
Þetta eru sögur ævintýra, hug-
rekkis og þrautseigju. Á stríðs-
tímum og hættustundum birtist
maðurinn naktari og sannari en
á friðartímum, og þá kemur
einnig í ljós hve mikið má leggja
á einstaklinginn; þetta hefur
auðvitað einnig sínar ranghverf-
ur. Þessar sögur eru hver ann-
arri betri, enda vel skrifaðar.
Bókinni fylgja nokkrar myndir.
The New Face of War. A Report
on á Communist Guerilla Camp-
aign. Malcolm W. Browne. Cassell
1965. 25/—.
Liddell Hart, sem er einn
fremsti herfræðingur Breta, hef-
ur látið þá skoðim í ljós að
Bkæruhernaður muni verða þýð-
ingarmeiri á atómöld en nokkru
Sinni fyrr. Hingað til hefur
skæruhernaður verið baráttuað-
ferð hinna veikari, síðasta von
hinna sigruðu, en nú er svo kom-
ið að þessari baráttuaðferð er
beitt til árása með ágætum ár-
angri, meðan ekki er gripið til
atómvopna. Rit um þessa bar-
áttuaðferð hafa verið áberandi
undanfarin ár og þau frægustu
eru eftir Mao Tse-tung og Che
Guevara, enda er þessari aðferð
beitt þar sem átök eiga sér stað.
Þessi bók er lýsing á þessari
tækni eins og henni er beitt í
Vietnam. Höfundurinn er blaða-
maður og hefur hér sett saman
rit sem mun verða mörgum
hrollvekja. Hann álítur að
Bandaríkjamenn séu að tapa
stríðinu í Vietnam, þrátt fyrir
yfirburði í útbúnaði og mannafla.
Það ruglar margan, að áður fyrr
var skæruhernaði fyrst og fremst
beitt til varnar, en nú er þessari
aðferð beitt til árása með slíkum
árangri, að menn undrast. Hann
telur ástæðuna fyrir seinagang-
inum vera skilningsleysi og
tregðu á að taka upp svipaðar
baráttuaðferðir. Með illu skal
illt út drífa; höfundur álítur að
þau sannindi verði að viður-
kennast í Víetnam. Henry Cabot
Lodge skrifar formála fyrir bók-
inni. Bókinni fylgja myndir, sem
verða til þess að undirstrika boð-
skap og kenningar höfundar.
Þetta er mjög athyglisverð bók
og tímabær.
Saga
L’Histoire. Jean Ehrard et Guy
Palmade. Librairie Armand Col-
in, Paris 1964. 25 F.
Bók þessi er einkum ætluð
þeim, sem lesa sagnfræði, og þá
bæði þeim sem lesa hana sem
sérgrein og þeim, sem lesa
hana af öðrum ástæðum. Þetta
er inngangur að franskri sagn-
fræði, fyrri hlutinn er saga
franskrar sagnfræði frá því á
miðöldum og fram á tuttugustu
öld. Höfundar lýsa þeim ástæð-
um, sem orkuðu því að sagan var
skrifuð á þann hátt, sem hún var
skrifuð á hverjum tíma. Þessar
ástæður voru margvíslegar, þjóð-
félagslegar og trúarlegar. Inn-
an þessarar sögu er saga Frakk-
lands rakin í höfuðdráttum.
Raktar eru sagnfræðikenningar
og rannsóknaraðferðir, og þar
koma auðvitað fleiri höfundar
við sögu en aðeins franskir. Síð-
ari hluti bókarinnar eru valdir
kaflar úr ritum franskra sagn-
fræðinga allt frá Villehardoin
til Marc Bloch. Kaflarnir eru
valdir með hliðsjón af því að
þeir gefi sem bezt dæmi um stíls-
máta höfunda, einkenni og sögu-
skoðun, og verður þessi hluti
ritsins um leið saga Frakklands
á þessu tímaskeiði, ekki aðeins
pólitísk saga heldur einnig efna-
hags-, menningar- og þjóðfélags-
saga. Hér koma fram ólíkar sögu-
skoðanir höfunda, rannsóknarað-
ferðir og mismunandi mat á
þýðingu hinna ýmsu viðburða.
Þótt ritið fjalli um franska sögu,
þá er sú saga svo ofin sögu Evr-
ópu, að ritið verður einnig
þeim að gagni, sem stunda ekki
aðeins franska sögu; auk þess
eiga Frakkar marga merkustu
sagnfræðinga sem nú rita sögu
og hafa átt. Ritinu fylgir tíma-
talsskrá og bókfræði. Bókin er
gefin út í sérflokki forlagsins,
sem nefnist „Collection U/Série
„Lettres Francaises”. Útgefandi:
Robert Mauzi. Bókin er alls 408
blaðsíður.
Heimspeki
Beyond the Outsidcr. The Philo-
sophy of the Future. Colin Wil-
son. Arthur Barker Ltd. 1965.
30/—.
Höfundur varð frægur af bók
sinni „The Outsider", sem kom
út 1956, síðan hefur hver bókin
rekið aðra Höfundur hefur kom-
izt yfir að lesa mjög mikið magn
lesmáls og dregið af því oft
sérstæðar ályktanir. Kenningar
hans eru, eins og svo oft er,
samsuða úr margvíslegustu
kenningum auknar eigin skoðun-
um. Hann er ómyrkur í máli og
dregur oft ályktanir, sem hann
álítur sér vera stætt á, þótt aðr-
ir hljóti að draga það nokkuð í
efa. í þessari bók lýkur hann því
verki, sem hann hóf með fyrstu
bók sinni. Hér rekur hann kenn-
ingar Camus, Sartres, Heideggers,
og Becketts og ber fram mjög
sérstæðar skoðanir um ástæð-
urnar fyrir skoðunum þeirra.
Annar kafli bókarinnar fjallar
um nútíma heimspeki og for-
sendurnar að henni. í síðari köfl-
um ræðir hann líffræði og loks
kenningar sínar um framvindu
mannsins. Bókin er mjög per-
sónuleg og er liðlega skrifuð.
~ .. ^
Jóhann Hannesson:
ÞANKARÚNIR
,IÐINN og guðrækinn skólameistara eða kennara, eða ein-
hvern annan, sem af trúmennsku elur upp börn og kennir
þeim, er aldrei hægt að launa með peningum eða greiða honum
laun eins og hann verðskuldar, enda sagði Aristóteles þetta,
þótt heiðinn væri. Og þó hefir þetta starf vor á meðal verið
metið svo lítils sem það hefði alls ekki neitt að segja, og viljum
vér þó vera kristnir menn. En fyrir mitt leyti myndi ég, ef ég
mætti og dirfðist að hætta prédikunarstarfinu og öðrum verk-
um, ekki fremur kjósa mér neitt annað embætti en að vera
skólameistari og barnakennari. Því að ég hefi reynt að jafn-
framt prédikunarembættinu er þetta starf hið allra nytsam-
asta, og mesta og bezta af öllum verkum. Og auk þess veit ég
ekki hvort þessara starfa er betra, því það er erfitt verk að
venja gamla hunda og gera gamla þorpara guðrækna. En ungt
tré er auðveldara að sveigja og elska, svo að þau dafni vel,
jafnvel þótt sum kunni að brotna. Vinir! Viðurkennið því að
það er ein hin göfugasta dyggð á jörðunni að ala upp annarra
börn af trúmennsku, þótt aðeins fáeinir — já nálega enginn —
geri það, þegar um hans eigin börn er að ræða“. (Marteinn
Lúther í samb. v. Gal. 6,6).
Af þessum og mörgum öðrum orðum Lúthers og annarra
siðbótarmanna, töluðum fyrir nálega hálfri fimmtu öld, má
ráða mat þeirra á gildi uppeldis og fræðslu, enda tókst siðbótar-
mönnum og lærisveinum þeirra að tendra vakningu uppeldis-
áhuga með mótmælendum, sem lifað hefir allt til þessa dags,
þótt margir aðrir eigi heiðurinn af að hafa haldið þeim eldi
brennandi. Það tók aldir að ná því marki, sem siðbótarmenn
settu, að öll börn skyldu njóta nokkurs skólauppeldis. Utan
vestrænnar menningar á þessi hugsjón enn langa leið fyrir
höndum, því að enn teljast 700 milljónir ólæsar. Vor á meðal
er hugsjónin að nokkru leyti viðurkennd, þótt því fari fjarri
að menn kunni að meta köllun kennarans í líkingu við Lúther.
Flest lýðræðisríki hafa komið á hjá sér fræðslukerfum, sem
líkjast pýramídum Faraóanna, stórum, dýrum og þunglama-
legum, til að annast um þann þátt uppeldisins, sem nefnist
fræðsla. Vissulega er fræðslan mikilvæg, en misskilningur er að
segja að með henni fáist uppeldið allt. Líkamlegt uppeldi, sið-
rænt og trúarlegt er ekki síður mikilvægt en sjálf fræðslan.
Hún er aðeins einn þáttur í því, sem siðbótarmenn töldu upp-
eldi, svo sem sjá má af bók Lúthers, „Um góð verk“.
Ný hreyfing í fræðslumálum berst nú víða um lönd, og
vilja leiðtogar hennar vekja skilning almennings og valdhafa
á nauðsyn þess að fræða allan þorra manna langt umfram það,
sem fram til þessa hefir verið talið nauðsynlegt. Markmiðið er
að framleiða menntunar- og velmegunarþjóðfélag. Auðsæld
og allsnægtir eru efstu steinar pýramídans. En illa menntuð
þjóðfélög munu dragast aftur úr hinum vel menntuðu. Þess
vegna ber að festa fé í fræðslustofnunum. Fræðsla er hin arð-
vænlegasta fjárfesting. Þannig er í stuttu máli boðskapur hinn-
ar nýjustu stefnu í fræðslumálum meðal nágrannanna, og þessir
tónar hafa borizt oss til eyrna. Tekið skal fram að æskulýður
hér á landi trúir þessu almennt ekki, þar sem honum er kunn-
ugt um allt annað út frá reynslunni. Hér á landi þarf ekki að
byggja neinn háan mennta-pýramída til að höndla velmegun.
Flestar aðrar götur eru greiðari til þess.
En hvað sem menntaþjóðfélagi framtíðarinnar liður, þá
segja oss sérfræðingar vorir að þjóðin þurfi að tvöfalda af-
kastagetu skóla sinna á næsta hálfa mannsaldri, sökum mann-
fjölgunar, og er þá miðað við barnaskóla, sams konar skóla
og Lúther hafði i huga. „Það er ekki til stærri eyðilegging í
kristninni en afræksla barnanna", segir hann. Þessi tvöföldun,
sem nauðsynleg er á næstu þrem áratugum eða vel það, mun
kosta mikið fé, mikla fórnfýsi og vinnu, sem óhjákvæmilegt er
að leggja fram, ef ekki skal afrækja börnin. Til umbóta og
framfara í þjóðaruppeldinu þarf þar fyrir utan að leggja mikið
fram, þar á meðal einnig að leggja mikla rækt við menntun
kennara og hugsjónafræði uppeldisins. — Þótt það sé sennilega
rétt að aukin menntun muni á sínum tíma leiða til velmegunar,
þá mun maðurinn ekki geta lifað af einu saman brauði í fram-
tíðinni, fremur en áður. Efstu lög pýramídans þurfa fremur að
svara til vandaðra manna en auðugra manna í allsnægtum. Því
gullinu betra er manngildið.
16. janúar 1966
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS H