Lesbók Morgunblaðsins - 16.01.1966, Blaðsíða 6

og efnahagsleg; það sem nefnt hafði ver-
ið verðmæti var hjóm og fals. Sam-
kvæmt dómi höfundar stafaði ófarnað-
urinn mjög af því, að afstaða einstakl-
ingsins til ríkisvaldsins var röng. Ríkið
var allt og einstaklingurinn undirdán-
ugur þjónn þess. Þessi skoðun var al-
menn meðal allra stétta í Þýzkalandi
löngu fyrir daga nazismans. Þessi af-
staða leiddi a'ð nokkru til valdatöku
nazista. Einstaklingurinn var núll; hóp-
urinn, þjóðin var allt. „Ein Volk, ein
Reich, ein Fiihrer": hrópið fékk góðan
hljómgrunn með þeirri þjóð, sem bar
trúarlega virðingu fyrir yfirvöldum og
ríkisvaldi. Höfundur álítur að þessi af-
staða hafi verið forsendan fyrir sigri
nazismans og gert satanískar aðgjörðir
hans réttlætanlegar í hugum þeirra, sem
að þeim stóðu. Höfundur álítur að ein-
staklingurinn eigi náttúrlegan rétt til
þroska og frelsis, innan þeirra takmarka,
sem þjóðfélagið hlýtur að setja honum,
en að hann eigi að koma fyrst, ríkið sé
til vegna hans, en hann ekki vegna rík-
isins. Á þessum grundvallarskoðunum
byggir Adenauer flokk þann, sem hann
stofnaði eftir stríðið.
Adenauer var skipaður borgarstjóri
í Köln af brezku yfirherstjórninni; hann
gegndi þeim starfa stutt, var fljótlega
settur frá embætti af herstjórninni; að-
alástæðan var afskipti hans af stjórnmál-
um, auk þess þótti Bretum hann ósam-
vinnuþýður.
E FTIR þetta tekur Adenauer að
hafa veruleg afskipti af innanlandspóli-
tík. Hann hafði löngum haft áhuga fyrir
því aö stofna stjórnmálaflokk, sem gæti
rúmað innan sinna vébanda bæði ka-
þólska og mótmælendur, og yrði að
nokkru arftaki gamla „Centrum" flokks-
ins, sem kom svo mikið við sögu þýzkra
stjórnmála á 19. öld. 1922 hafði hann
hreyft þessu máli á fundi kaþólskra
manna í Miinchen. 1947 verður hann
forustumaður „Kristilega demókrata-
flokksins“, sem var sameiningarflokkur
kaþólskra og mótmælenda á breiðum
grundvelli. Flokkurinn var nefndur
„kristilegur" til þess að leggja áherzlu
á andstöðu hans við allt það, sem bar
einhvern vott um nazisma, en sú stefna
var andkristileg og reyndi á allan hátt
að grafa undan kirkju og kristni. Höf-
undur ræ'ðir undirbúning bandamanna
að stofnun ríkis í Vestur-Þýzkalandi, en
hunn hafði sjálfur mikil áhrif í þeim
málum. Hann var þess mjög hvetjandi
að sambandslýðveldi yrði stofnað. Það
kom bráðlega í Ijós að Þýzkalandi yrði
skipt og hann vann ötullega að því að
Vestur-Þýzkaland hneigðist á sveif með
Vesturveldunum, en það bætti mjög sam
búð þessara aðila. Adenauer var því
hlynntur áð vald fyrstu ríkisstjórnar í
sambandslýðveldinu yrði mjög takmark-
að, en þá kom til andstaða Sósíal-demó-
krata og Schumachers, sem olli því að
RABB
Framhald af bls. 5.
jrjálsrar andlegrar starfsemi
í landinu, þrátt fyrir marga
og mikta annmarka. Úr því
verið er að tryggja rekstur ýmissa
ríkisrekinna stofnana með skött-
um, er ekki óeðlilegt að menn hug-
leiði einhverjar leiðir til bjargar
blöðunum, en búa verður þannig
um hnútana, að þau verði í engu
háð ríkisvaldinu af þessum sökum.
Hins vegar leysir fjárhagsstuðning
ur við dagblöðin forráðamenn þeirra
alls ekki undan þeirri blaðamanns-
skyldu að gera blöð sín menning-
arlegri, frjálslegri, læsilegri og ó-
háðari einstrengingslegu flokks-
valdi. Þau mœttu líka gjarna
fœkka síðum sínum, ef það yrði
til að bœta þau.
Sigurður A. Magnússon.
valdsviðið var rýmkað áð miklum mun.
Þessi barátta Sósíal-demókrata varð til
þess að færa Adenauer völdin, því að
hann var kosinn kanzlari með eins at-
kvæðis meirihluta 1949.
Hann samþykkti áðstöðu hernámsað-
ila, tregur þó, því að völd stjórnar hans
voru í fyrstu nokkuð takmörkuð. En
hann þóttist vita að ástandið í heimin-
um yrði innan skamms á þann veg að
þess yrði ekki langt að bíða að Sam-
bandslýðveldið yrði algjörlega fullvalda
og þátttakandi í varnarbandalagi vest-
rænna ríkja. í utanríkismálum var fylgt
þeirri stefnu að styrkja sem mest vin-
áttuna við Bandaríkin og vinna að sam-
komulagi við Frakka. Þýzkaland gekk
þegar í hinar samevrópsku stofnanir og
tengdist Þýzkaland þannig efnahagskerfi
Evrópu. Höfundur ræðir þessi mál mjög
ítarlega í bók sinni og einnig stjórnmála
baráttuna innan lands. Það þurfti mikla
lagni til þess að ná þeim árangri, sem
náð varð á svo skömmum tíma. Bæði
var nokkur óánægja í Þýzkalandi sjálfu
með afstöðu Adenauers til hernámsaðila,
einkum me’ðal þjóðernissinnaðra hópa;
pólitískir atkvæðasmalar spöruðu ekki
að núa Adenauer því um nasir, að hann
íylgdi undansláttarstefnu og reyndi á
allan hátt að geðjast hernámsyfirvöld-
unum; út á við voru Þjóðverjar tor-
tryggðir. Aðstaða hans var erfið, en
hann þóttist vita hvernig málin æxlast
og miðaði stefnu sína við lengri tíma
en almennt er algengt um stjórnmála-
menn. Og hann reyndist öllum fram-
sýnni. Hann fékk það sem hann vildi.
Um margt minnir hann á Talleyrand,
sem var í svipaðri aðstöðu á Vínarfund-
inum, eftir Napóleonsstyrjaldirnar, og
tókst með lagni að ná samningum, sem
voru Frökkum mjög hentugir. Þó var
hlutur Adenauers miklu erfiðari.
Um 1950 var ástandið orðið slíkt
að falazt var eftir þýzkum styrk í hern-
aðarblökk Vesturveldanna. Adenauer
studdi ráðagerðir Vesturveldanna um
endurvopnun Þýzkalands. Hann ætlaðist
til að þetta myndi leiða til samevrópskra
hersveita til varnar hættunni að austan;
þetta strandaði þó á andspyrnu Frakka
í þetta skipti. Þetta er framkvæmt 1954,
þýzkur her skipast þá undir merki At-
lantshafsbandalagsins.
Efnahagsmálin voru mál málanna á
þessum valdatíma Adenauers, Þýzka-
land var í rústum eftir stríðið, iðnaður
inn lamaður og skortur mikill. Marshall
aðstoðin bætti ástandið að mun og fjár-
magn var fengið til uppbyggingar. Efna-
hagslegt blómaskeið hefst á þessum ár-
um í Þýzkalandi, og mátti þakka það
mjög utanáðkomandi aðstoð og ekki
síður iðni og vinnusemi landsmanna. Það
undraði marga hve þessi viðreisn tók
skamman tíma, aðstæður innan lands og
utan höfðu sín áhrif á þetta, ástandið í
Evrópu var ískyggilegt og Bandaríkja-
menn voru farnir að líta á Þjóðverja
sem sína öruggustu bandamenn í Ev-
rópu. Sambúð Frakka og Þjóðverja stór-
batnaði og á vissum sviðum var ríkjandi
gagnkvæmur skilningur milli de Gaulles
og Adenauers, skoðanir þeirra eru svip-
aðar um margt, báðir hákaþólskir og
heimanfylgja beggja er samevrópskur
menningararfur.
H ÖFUNDUR lýsir vel kosningum
á þessum árum í Þýzkalandi, kosninga-
baráttan var geysihörð og fylgi flokks
Adenauers jókst stöðugt, þar til flokk-
urinn náði hreinum meirihluta 1957, en
slíkt hafði aldrei gerzt áður við frjálsar
kosningar í Þýzkalandi. Afstaða Aden-
auers til kommúnista var afdráttarlaus.
og birtast þær skoðanir skýrt í þessu
bindi ævisögunnar. Ýmsir andstæðingar
Adenauers vilja nefna hann stríðsæs-
ingamann og hálfgerðan diktator, en
slíkt er fjarri öllum sanni, hann þekkir
hrylling stríðsins og einnig eina þá við-
bjóðslegustu tegund einræðis, sem menn
þekkja, skoðanir hans byggjast á þeim
siðferðiskenningum, sem mótaðar eru af
kristinni trú. Þetta birtist víða í þessu
bindi endurminninganna; hann veit hvað
einræði merkir og hefur lagt sig allan
fram um að slíkt fyrirkomulag kæmist
ekki aftur á í ættlandi hans. Siðferðis-
leg einstaklingshyggja er meginþáttur-
inn í lífsskoðun hans. Hvernig honum
hefur tekizt áð framkvæma þau verk,
sem honum hafa verið falin, og hverjar
afleiðingar þau munu hafa, um slíkt
dæmir sagan, en honum tókst að móta
stefnu Þýzkalands á þann hátt, sem
hann vildi, á þessu tímabili sem minn-
ingarnar fjalla um. Bókin er liðlega
skrifuð og læsileg og ber mjög sterk per
sónuleg einkenni höfundar; hann hefur
örugglega skrifað hana sjálfur, en það
er ekki alltaf hægt að segja um minn-
ingar ýmissa nútíma stjórnmálamanna.
Bókin er smekklega prentuð og vel til
hennat vandað um band og annan frá-
gang.
SMÁSAGAN
Framhald af bls. 3.
að, ef hún bað, ef ihiún kraup á kné
framimi fyrir guði sínum og bað: hinn
dásamlegi kæmi til að fara um haná
örmum?
iVIaðurinn hefur fálmað í myrkr-
inu eftir heitum kossum og dagar hans
hafa mjakast hægt við engar óskir upp-
fylitar, engar ástir, heldur giámu, eins
og dagur Maríu sem vinnur og þrífst
undir annarra þökum. Hún hefur séð
gufu leggja af þvottum, af gluggum;
við eidun skötu og vellíngs moraði
gui-u um beila daga og vikur, kápum
vettlíngum og treflum var sveipast áður
en ferðir voru gerðar út í hrím og bylji
að afla fábreyttra nauðþurfta, brúsa var
leitað í gufunni og brúsar voru bornir
út úr gufu í byl, og í lífinu var sárlega
fundið til nálægðar slitsins, þreyta sö'kk
ofan í brjóst mannsins og fyliti hann
beyg, og í lífinu var fundið til bleytu,
hugað að pínklum lyklum brúsum pott-
um fötum, og kinda varð að leita í
fjúki og hryðjum ....
en María vildi ekki manninn!
sem 'þó var eins og jólakvöld að blíðu
og eigandi bifreiðar! Henni hefur senni-
lega ekki fundist hann nógu góður fyrir
sig! Henni hefur sennilega ekki fundist
hann nógu góður fyrir sig! Henni hefur
sennilega ekki fundist hann nógu góður
fyrir sig! Henni hefur sennilega ekki
fundist hún geta leyft honum að fara
um sig elskandi kjúkum, af því að henni
hefur ekki fundist hann vera sér sam-
boðinn ....
Eða á hún að fara til einbvers sem
unir sér glaður með forlába ljómandi
spángir um enni (líikt og stórbrotinn
Óðinn) og leitar þess að laugast í
flaumi geislanna sem brotna á enni hans
við hlátra og dýrð? manns sem sýngur
til að sjá tóna sína flúga eftir marg-
'litum geislastrengjum eða þrifur til
þeirra sem slái hann skáldlega hljóm-
strengi? einhvers sem elskar miklu
geði? einhvers sem lifir lífi sínu við
stórefldan fan-s og snýr sér með þjósti á
glymjandi hælum, ávallt til í dansinn,
og hlátrar kveði jafnan við í nálægð
hans,
fifls,
sem á sér þó líf af gnægð og vill
þig'gja af Maríu blóm og á sér há-
stemmdan móð í limum og hlær af innri
styrk, fús að verja hana með eggjárnum
eða púðri fyrir háskasemdum heimsins?
Vonandi er hún að sækja siífcan snill-
íng heim ....
Eða á hún, eins og venjulega um þetta
leyti dags, að kaupa snúða, fara til skó-
smiðs, kaupa mjólk eða skötu?
Að sjálfsöigðu!
Að sjálfsögðu!
MOLD
Svo máttug og mild og góð,
ó, mold, — svo auðmjúk og hljóð —
við fátæklingshreysið,
hjá furstanna höllum
fótum troðin af öllum. —
Hverju barni jarðar þín brúna hönd
beztu gjafir þó færir
— blessar og nærir.
Án þín væru hin sólglæstu Suðurlönd
sorfin og nakin dauðaströnd
— lífvana dagarnir Ijósir;
þú elur við þín blökku brjóst
bláar fjólur og angandi rósir.
Brauðið á almúgans borði,
veigin í vígðri skál,
laufskrýddur hlynur, liljan hvíta:
allt er runnið úr einu skauti
— þræðirnir spunnir af þinni sál.
Hin jarðneska Eden, sem óskin þráir,
ylríkar, bjartar nætur
— vorsins dýrlegi draumur —
falið í þínum faðmi er
— þar á það allt sínar rætur.
Þegar líkaminn þreyttur
þögull að hinztu sefur,
mjúkustu hvílu moldin reiðir
— mildasta friðinn gefur.
Ingibjörg Þorgeirsdóttir,
Reykjalundi.
1 ■ .1 . - ll
0 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
16. janúar 1966