Lesbók Morgunblaðsins - 07.05.1961, Blaðsíða 3

LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
247
þeir prestarnir Jón Bjarnason,
Friðrik J. Bergmann, Rögnvaldur
Pjetursson og Björn B. Jónsson,
sem allir rituðu afbragðs-góða ís-
lenzku, síra Jón líklega þróttmesta
þó að mýkri væri hún hjá öðrum.
Skáldin sem fyrir vorú vestra þeg-
ar Einar bættist í hópinn, sýndu
móðurmálinu öll hina mestu rækt,
og þó að það gæti hent konung
þeirra, Stephan G. Stephansson, að
bregða fyrir sig orðum sem voru
hrein vitleysa, eins og t d. „skelja-
bobbi“, sem er meira að segja grát
-hlægileg vitleysa, þá verður hann
samt alla tíð einn þeirra er hæst
gnæfa af merkisberum tungunnar.
Ekki mun gerandi ráð fyrir að
neitt það er Einar Páll ritaði í
óbundnu máli geymist komandi
kynslóðum. Það var alltsaman
blaðagreinar, og þær falla jafnan
í gleymsku, enda ritaðar vegna
líðandi stundar. Þar skildi með
þeim bræðrum, honum og Gísla,
að Gísli ritaði margar og stór-
merkar tímaritsgreinar, sem hafa
varanlegt bókmenntagildi og við
mundum varðveita frá gleymsku ef
við kynnum að gæta sæmdar okk-
ar. En annað er það frá hendi
Einars sem óbærilegt er að hugsa
til að látið verði týnast, og það
eru ljóð hans. Og meðan þeirra
er gætt, má segja að ísland eigi
hann, því að í þeim ætla eg að
hann sé í rauninni allan að finna.
Þar var snilld hans miklu mest,
enda eru mörg kvæða hans hrein-
ar perlur.
— o —
Einar Páll var þá unglingsmað-
ur er smákvæði eftir hann tóku að
birtast, og þó að eg væri honum
enn yngri, gat eg frá öndverðu
ekki hjá því komist að veita þess-
um litlu kvæðum gthygli. Hjá því
gat, að eg hygg, enginn sá kom-
ist, er eyra hafði fyrir ljóðlist;
það var svo greinilegt að þar orti
skáld, sem fengið hafði gáfuna í
vöggugjöf. Langoftast reynast þau
kvæði dægurflugur, er svo ungir
menn birta, og oftast mundu þeir
síðar óska þess að þeir hefðu ó-
prentað látið. Svo var ekki hér.
Eftir allt að því sex áratugi varða
þessi kvæði enn í dag sætin sín,
þó að vitaskuld séu þau ekki ort
af þeim þroska er höfundur þeirra
náði síðar. Einhverntíma heyrði eg
að svo mundi það einnig vera
um óprentuð kvæði Einars Páls,
þau er geymast í bekkjarblöðum
Latínuskólans, en ekkert get eg
um þau sagt af eigin lestri.
Tvö ljóðasöfn birtust eftir Ein-
ar: Öræfaljóð í Winnipeg 1915 (nú
mjög torgæt bók), og Sólheimar,
prentað í Reykjavík ártalslaust,
eftir tízku ómerkustu forleggjara.
Líklega hefir bókin komið út ein-
hverntíma á árunum 1941—45.
Nálega má segja að í henni sé
hvert kvæðið öðru betra, enda
þótt ekkert þeirra sé stórfenglegt.
Ekki er neitt efnisyfirlit við hana,
og þá náttúrlega þaðan af síður
registur, en þá hugulsemi hefir
forleggjarinn haft að binda aftan-
við hana tvö blöð auð, og mér
reyndist svo, að með því að skrifa
mjög þétt, mátti koma fyrir á
þeim registri. Má ætla að fleiri
en eg hafi notað þau þannig. Bók-
in ætla eg að sé enn á markað-
inum.
Kvæðin í bókinni munu vera
nokkuð á annað hundrað og eru
víst öll ort eftir að höfundurinn
fluttist vestur, og kvæði birtust
eftir hann vestra eftir að hún kom
út. Geta má nærri, svo þjóðræk-
inn maður sem Einar var, að meg-
inþorri kvæðanna er .beint eða ó-
beint tengdur ættjörðinni. Ekki
veit eg hvort nokkurt skáld ann-
að hefir ort svo mörg íslandsminni
sem Einar Páll, en ekki þykir mér
það sennilegt, og hitt þó jafnvel
með meiri ólíkindum að nokkur
mundi leika það eftir, að yrkja
þau svo mörg, og gera þó úr
hverju þeirra gott kvæði og frum-
legt. Sá er ekki snauður að hug-
myndum er svo gerir. Og í hverju
þessara mörgu kvæða er „hjarta
með sem undir slær“; hvernig sem
breytt er um myndir og af hvaða
sjónarhól sem skáldið horfir, verð-
ur kvæðið innblásið af heitri til-
beiðslu. Þess var að vænta, svo
mjög sem Einar elskaði föðurland
sitt. Það þurfti ekki að vera ís-
lendingadagur landanna vestra til
þess að hann gæti sagt með sanni:
Bjarminn út frá Egils Ijóði
eggjar heitt í dag.
Stórra verka minning mótar
morgundagsins lag.
Tœrra linda langspil vekur
Ijóðaþjóö til starfs,
slær í takt viö himinhelgi
hjarta norrœns arfs.
Allir draumar, allir straumar
ávallt leita heim.
Viljinn brúar állra átta,
allra vídda, geim.
Nei, svona var það víst hvern
dag; þeir endurspegluðu hver og
einn ættlandið sem skáldið þráði
svo óaflátanlega, þó að örlögin
dæmdu hann til að lifa lífi sínu
í útlegð sem hann hafði orðið að
velja sér af því að þessi elskaða
ættjörð hafði ekkert að bjóða hon-
um. En þvílíkar hillingar sem
svifu honum fyrir augum:
Um Sóley % norðri sumar skín,
frá sæ inn aö dalsins kynni.
Hver jökull er búinn í brúðarlín
sem blikljós af móður sinni;
þótt köld sýnist ytri ásýnd mín,
bjó eldfjall » sálu minni.