Lesbók Morgunblaðsins - 14.02.1960, Blaðsíða 1
5. tbl.
im
Sunnudagut 14. febrúar 1960
XXXV. árg.
IMY VÍSINDAGREIIM:
IUEIMIMIIMGARFRÆÐI
ÞAÐ er sagt um enska mannfræðinginn E. B. Tylor að hann hafi
fyrstur manna uppgötvað, að menningin eigi að vera sérstök vís-
indagrein. Og hann lagði fyrstur manna drög að því 1871 með bók
sinni „Primitive Culture“. Síðan hafa margir vísindamenn fallið á
þessa sveif. Má þar fremstan nefna prófessor Leslie A. White. sem
nýlega hefir gefið út allstóra bók um þetta efni, og nefnist hún
„The Science of Culture". Dr. White hefir verið kennari við ýmsa
háskóla í Bandaríkjunum og einnig sendikennari við háskólann í
Peking. Og þar sem fróðlegt mun þykja að vita hvað slíkir menn
hafa fram að bera, skal drepið hér á nokkur atriði í kenningum
hans. —
MENNINGIN greindist jafnskjótt
og hún hófst. Frá því er sögur hóf-
ust hafa menn skifzt í ólíka hópa,
þar sem réðu mismunandi tungu-
mál, siðir, trúarbrögð og klæðnað-
ur, ef um hann var að ræða.
'
Fullyrða má, að mönnum hafi
verið þetta ljóst frá upphafi, og
þannig kunnað nokkur skil á
menningunni. Sumir fræðimenn
skýrðu þennan breytileik menn-
ingarinnar þannig, að hann stafaði
af breytileik umhverfisins, heim-
kynni manna sköpuðu mismunandi
menningu. Aðrir töldu þetta stafa
af breytileik meðfæddra gáfna.
Allt þar til mannfræðin varð að
sérstakri vísindagrein, var enginn
greinarmunur gerður á mannkyni
og menningu. En eftir því sem vís-
indunum þokaði áfram, sáu menn
að menningin var sérstakt fyrir-
brigði. Hún var ekki bundin stað-
háttum né meðfæddum gáfum
manna. Það varð ljóst að menn-
ingin þróaðist, hún var eins og
straumur, sem barst frá einni kyn-
slóð til annarrar, og frá einni þjóð
til annarrar. í stuttu máli það
varð ljóst, að frá vísindalegu sjón-
armiði laut straumur menningar-
innar sínum eigin lögum. og verð-
ur því ekki skýrður nema út frá
sínum eigin lögmálum.
Menningin hefst með því er
menn læra að tala, geta fært hugs-
anir sínar í sérstakan búning og
gefið orðunum sérstaka merkingu.
Tungumálin eru því merkasti þátt-
ur menningarinnar. Án þeirra væri
maðurinn ekki maður Án tungu-
máls væri ekki til nein stjórnmál,
fjármál, trúarbrögð, né herbúnað-
ur, þá væri ekki til neinar siða-
reglur, né lög, engin vísindi, engar
bókmenntir; þá væri ekki til nein-
ar íþróttir né söngur. nema á apa-
vísu.
Flest af því, sem vér höfuna af-
rekað, má skýra á menningarfræði-
legan hátt, en þó ekki allt. Sál-
fræðin kemur þar einnig til.greina
o—oOo—o
Frá upphafi vega hefir hvert
mannsbarn fæðst inn í menningu,
þar sem ráða sérstök trúarbrögð,
siðir, þar sem notuð eru sérstök
áhöld, þar sem er sérstök listtúlkun
o. s. frv. En auðvitað fæðist hann
líka inn í sérstakt umhverfi, þar
sem er sérstakt loftslag, landslag,
jarðargróður og dýralíf, Þannig
skapast þjóðhættir. En af því
straumur menningarinnar er stöð-
ugur, berst hann frá einni þjóð til
annarar. Hann hefir í sér eigin
óstöðvandi kraft, sem eflist með
hverri framför.
Mannfræðin kemur hér ekki til